قرن‌ها در جهان اسلام تدوین کتابی در مورد فرهنگ آمار قرآن مورد بی‌توجهی بود

ایسنا/خراسان رضوی عضو هیات علمی بنیاد دایره‌المعارف اسلامی با بیان اینکه به مرور زمان در جهان اسلام تدوین کتابی در مورد فرهنگ آمار قرآن مورد بی‌توجهی قرار گرفت، گفت: کار دکتر روحانی در «المعجم الاحصانی الالفاظ القرآن الکریم» از حیث توجه به روش‌های آماری بسیار پیشرفته و کامل است، اما فقط یک فرهنگ آماری نیست، بلکه انبوهی دانش قرآنی به ما می‌دهد.  

به گزارش ایسنا، مرتضی کریمی‌نیا امروز ۲۶ تیر در مراسم نکوداشت دکتر محمود روحانی، استاد برجسته اپیدمیولوژی و قرآن‌پژوه نامدار که در دانشگاه فردوسی برگزار شد، درباره مهم‌ترین اثر دکتر روحانی یعنی کتاب «المعجم الاحصانی الالفاظ القرآن الکریم»، اظهار کرد: این کتاب، یک فرهنگ بسامدی برای واژگان، مفردات و کلمات قرآن است.

وی با اشاره به اینکه این کار در سنت اسلامی خیلی زود شروع شده بود، اظهار کرد: در همان قرن اول یا اوایل قرن دوم هجری در بصره کسانی زیر نظر حجاج تصمیم گرفتند که کلمات قرآن را بشمارند. ثبت و ضبط این موارد با مقدار دانشی که در آن زمان داشتند، در واقع یک کار آماری بوده است. بعدها هم کسانی در زمینه علوم قرآنی مثل شمارش و تعداد آیات کتاب نوشتند، همچنین کسانی در زمینه املای کلمات قرآن تلاش کردند.     

عضو هیات علمی بنیاد دایره‌المعارف اسلامی با اشاره به سابقه کهن مطالعات آماری در حوزه قرآن، بیان کرد: این موضوع اما به مرور به یک دانش ایستا تبدیل شد و هیچ کسی در این زمینه‌ها اجتهاد نکرده، روش جدیدی به کار نگرفته و تکامل نبخشیده است. از قضا اولین کسانی که در این زمینه به ما هشدار دادند که می‌توانیم در این زمینه کارهایی انجام دهیم، غربی‌ها بودند؛ شرق‌شناسانی که طی ۲۰۰ تا ۳۰۰ سال گذشته با کارهایی که انجام دادند، ما را متوجه کردند که برخی از کارهایی که در قرون اولیه توسط مسلمانان انجام شده، در جایی متوقف شده است.  

وی ادامه داد: اکنون باید متناسب با نیاز امروز خودمان به بازسازی این امور بپردازیم. به عنوان مثال توجه به موضوع تاریخ قرآن و ترتیب سور سابقه کهنی دارد، اما در جایی ایستاده است و غربی‌ها در قرن ۱۸ تلاش‌های فراوانی کردند و اوج آن را می‌توان در قرن ۱۹ در کتاب تئودور نولدکه دید.   

کریمی‌نیا افزود: موضوع تدوین یک فرهنگ آماری برای کلمات قرآن از همین قبیل است. فلوگل پس از انتشار قرآنی که اولین نسخه رسمی قابل مراجعه برای غربیان بود، تلاش کرد در کتاب «نجوم‌الفرقان فی اطراف‌القرآن» یک فرهنگ آماری برای محققان غربی ارائه دهد که اگر خواستند بسامدها و تکرارهای یک واژه را در جاهای مختلف ببینند، چگونه مراجعه کنند. این تلاش بسیار کامل‌تر از آن چیزی بود که مسلمانان در قرون اولیه انجام داده بودند. 

این پژوهشگر حوزه مطالعات قرآنی با اشاره به این تلنگری که از سوی غربی‌ها زده شد، اظهار کرد: کار دکتر روحانی در «المعجم الاحصانی الالفاظ القرآن الکریم» از حیث توجه به روش‌های آماری بسیار پیشرفته و کامل است، اما فقط یک فرهنگ آماری نیست، بلکه انبوهی دانش قرآنی به ما می‌دهد.  

وی افزود: با مراجعه به این فرهنگ آماری متوجه نکاتی می‌شویم که ۱۴ قرن کسی به آن‌ها توجه نکرده است. مفسران قرآنی در ابتدا بر اساس شاخص‌های کلی و بدون جامعه آماری تفسیر می‌کردند، اما در قرن ۱۴ در این کتاب با چینش دقیق، متوجه خیلی موارد مهم می‌شویم. در واقع این کتاب به ما ابزاری برای پژوهش ادبی و علوم قرآنی می‌دهد تا تحول واژگانی و استخدام آن‌ها را آغاز کنیم.

این پژوهشگر قرآنی اضافه کرد: کارهای بزرگی مثل «المعجم الاحصانی الالفاظ القرآن الکریم» بودجه، سازمان، ساختمان و ... نمی‌خواهد، بلکه عشق فراوان و همت بلند می‌خواهد که در وجود استاد محمود روحانی وجود داشت. محمود روحانی از نسل قدمایی است که اگرچه پزشک شدند، اما درگیر با متن بودند و ذهن‌شان از سنت و فرهنگ‌شان جدا نبوده است.

لزوم تدوین قرآن معیار

همچنین محمود روحانی، استاد برجسته اپیدمیولوژی و آمار پزشکی، قرآن‌پژوه نامدار و صاحب کتاب «المعجم الاحصانی الالفاظ القرآن الکریم» نیز در این مراسم با اشاره به وجود اشکالاتی که تا کنون برای قرآن کریم نوشته شده است، اظهار کرد: باید اقدام به تدوین قرآن معیار کنیم. قرآن معیار به این معنا که در هر جای دنیا مفسران، قاریان و مترجمان همگی در مقطع دانستن آیه وفاق داشته باشند. البته باید پیش‌بینی کرد حتی با انجام این کار، ممکن است در آینده کسانی پیدا شوند که اشکالاتی بر این کار داشته باشند.

وی افزود: کسانی که به این حوزه وارد می‌شوند، اولا باید در کار خود خبیر و دانشمند باشند، دوما انسان‌هایی باورمند باشند که به کار خود عشق بورزند. اگر چنین تیمی تشکیل شود، این کار پا می‌گیرد.

انتهای پیام