اردوغان در کشورهای خلیج فارس؛ آشتی گرم اقتصادی و دفاعی پس از قهر تند سیاسی

عربستان سعودی و ترکیه چندین تفاهم‌نامه و قرارداد در زمینه‌های گوناگون ازجمله انرژی، سرمایه‌گذاری مستقیم و همکاری‌های دفاعی منعقد کردند؛ قراردادها و توافق‌نامه‌ها و یادداشت‌های تفاهمی که ۲۷ تیرماه در جده با حضور محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی، و رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، به امضا رسید.

به گزارش رسانه‌های عربستان سعودی و ترکیه، توافق‌نامه‌ها شامل خرید پهپاد از ترکیه و همچنین شماری از قراردهای اقتصادی مهم برای ترکیه است که این روزها از اقتصاد نابسامان رنج می‌برد. این در حالی است که اردوغان به‌دنبال بهره‌برداری از تلاش‌های دیپلماتیکِ دو سال اخیر خود برای اصلاح روابط با کشورهای عربی خلیج فارس است.

پهپادهای تهاجمی «بیرقدار»

خالد بن سلمان، وزیر دفاع عربستان سعودی، سه‌شنبه در توئیتی اعلام کرد که کشورش «با هدف افزایش توانایی نیروهای مسلح و توسعهٔ توانایی‌های دفاعی و تولیدی» از ترکیه پهپاد خواهد خرید.

خبرگزاری رسمی عربستان سعودی جزئیات این توافق را اعلام نکرد، جز این‌که توافق میان شرکت صنایع دفاعی ترکیه «بایکار» و وزارت دفاع عربستان سعودی به امضا رسیده است.

از سویی، خبرگزاری آناتولی ترکیه به‌نقل از خلوق بیرقدار، مدیر شرکت بایکار، نوشت که «بر پایه توافق صورت‌گرفته، پهپادهای بیرقدار آقنجی (Bayraktar Akıncı) به عربستان سعودی فروخته خواهد شد و این توافق بزرگ‌ترین قرارداد صادرات دفاع هوایی در تاریخ جمهوری ترکیه به شمار می‌آید»؛ توافقی که بنا به اعلام برخی رسانه‌ها از جمله سی‌ان‌ان، شامل فروش فناوری پهپادی به عربستان سعودی نیز می‌شود.

شرط جدید در قراردادهای تسلیحاتی عربستان سعودی

عربستان سعودی سیاست تولید ۵۰ درصد از نیازهای دفاعی خود در داخل کشور تا سال ۲۰۳۰ را در پیش گرفته است. بنا بر این سیاست، عربستان سعودی انعقاد قراردادهای تسلیحاتی با شرکای خود را به برپایی کارخانه‌های محلی برای تولید داخلی بخشی از تسلیحات هدف خرید مشروط می‌کند و این به انتقال بخشی از فناوری تسلیحات به عربستان سعودی می‌انجامد.

سفر منطقه‌ای اردوغان

رجب طیب اردوغان شامگاه دوشنبه ۲۶ تیر در سفر منطقه‌ای خود در اولین ایستگاه به عربستان سعودی رسید؛ سفری که برای جذب سرمایه‌گذاری‌ها، کاهش فشار از بودجهٔ عمومی ترکیه،‌ مهار تورم و مقابله با سقوط ارزش پول ملی خود به آن امیدهای بسیار بسته است. قطر و امارات عربی متحده، دیگر ایستگاه‌های سفر آقای اردوغان هستند.

بیشتر در این باره:

اردوغان در عربستان چندین قرارداد، از جمله برای فروش پهپاد امضا کرد

زمینه‌های همکاری اقتصادی

اردوغان امیدوار است روابط دیپلماتیک میان کشورش و عربستان سعودی زمینه را برای همکاری اقتصادی گسترده فراهم کند. او در ابتدای سفر خود گفت که حجم تبادل تجاری دوجانبه میان ترکیه و کشورهای حوزه خلیج فارس در ۲۰ سال اخیر‌ از ۱.۶ میلیارد دلار به ۲۲ میلیارد دلار افزایش یافته است.

او همچنین افزود: «بحران‌ها در جهان اسلام همکاری نزدیک میان ترکیه و کشورهای حوزه خلیج فارس را ضروری می‌کند.»

دفتر ریاست‌جمهوری ترکیه نیز یکشنبه ۲۹ تیر اعلام کرد که در سفر منطقه‌ای آقای اردوغان، بر جنبه‌های اقتصادی و سرمایه‌گذاری به‌‌عنوان محور اصلی مذاکرات با رهبران سه کشور تمرکز خواهد شد.

نقش کشورهای عربی خلیج فارس

در همین راستا رجب طیب اردوغان از «فراهم شدن فرصت جدی سرمایه‌‌گذاری برای ترکیه در صنایع دفاعی و زیرساختی و روبنایی سه کشورِ» عربستان سعودی،‌ امارات و قطر خبر داده بود.

از سویی، روزنامهٔ ایندیپندنت به‌نقل از دو مقام مسئول در دولت ترکیه که نام‌شان را فاش نکرده، نوشته است که آنکارا انتظار دارد حجم اولیهٔ سرمایه‌گذاری مستقیم کشورهای عربی خلیج فارس در ترکیه به حدود ۱۰ میلیارد دلار برسد.

پیشتر تلویزیون سعودی «الاخباریه» هم تصاویری زنده از دیدار خالد الفالح، وزیر سرمایه‌گذاری عربستان سعودی، با ده‌ها بازرگان از دو کشور ترکیه و عربستان سعودی در کنفرانس بازرگانی سعودی-‌ترکیه‌ای در جده پخش کرده بود.

کنفرانس بازرگانی سعودی-ترکیه‌ای هفتهٔ گذشته در استانبول ترکیه برگزار شد که طی آن ۱۶ توافق‌نامهٔ همکاری اقتصادی میان دو طرف منعقد شد.

آنکارا نیز اعلام کرد که جودت یلماز و محمد شیمشک، وزرای خزانه‌داری و دارایی ترکیه، ماه گذشته برای گفت‌وگو دربارهٔ فرصت‌های سرمایه‌گذاری با همتایان خود به امارات متحده عربی سفر کردند و در جریان این سفر با محمد بن زاید آل نهیان، رئیس کشور امارات، دیدار کردند.

سرمایه‌گذاری‌های کشورهای عربی خلیج فارس از سال ۲۰۲۱ به کاهش فشارها بر اقتصاد ترکیه و ذخایر ارزی آن کمک بسیاری کرده است؛ سالی که ترکیه تلاش‌هایش برای اصلاح روابط با عربستان سعودی و امارات را آغاز کرد. روابط ترکیه با این دو کشور عربی، پس از آغاز تحولات مرتبط با «بهار عربی» تیره و بحرانی شد؛ به‌خصوص در پی سرنگونی دولت محمد مرسی، رئيس‌جمهور سابق مصر، که با حمایت‌های امارات و عربستان سعودی انجام گرفت. مرسی که عضو گروه اخوان المسلمین بود و دولتی اسلامگرا را رهبری می‌کرد، ارتباط نزدیک با رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور اسلامگرای ترکیه، داشت.

رجب طیب اردوغان پیش از سفر به عربستان سعودی در کنفرانسی خبری که در فرودگاه استانبول برگزار شد، گفت «این سفر دو هدف اصلی دارد: سرمایه‌گذاری و مالی. امیدهای بزرگی به تحقق هر دو هدف بسته‌ایم».

بیشتر در این باره:

انتظار ترکیه برای ۱۰ میلیارد دلار «سرمایه‌گذاری مستقیم» کشورهای حاشیه خلیج فارس

حجم تبادل تجاری

عمر بولات، وزیر بازرگانی ترکیه، حجم تبادل تجاری میان کشورش و عربستان سعودی در نیمه نخست سال جاری میلادی را ۳.۴ میلیارد دلار اعلام کرده است.

آمارهای رسمی از توسعهٔ روزبه‌روز روابط اقتصادی و تجاری میان ریاض و آنکارا حکایت دارد تا جایی که در سال ۲۰۲۲ حجم تبادل تجاری دوجانبه به ۶.۵ میلیارد دلار رسیده بود،‌ در حالی که در سال ۲۰۲۱ حجم تبادل تجای میان دو کشور ۳.۷ میلیارد دلار بود.

گزارش‌ها از ترکیه نشان می‌دهد که اردوغان در دورهٔ جدید ریاست‌جمهوری‌اش به‌دنبال تحول اقتصادی بنیادین است، به‌خصوص پس از آن‌که سیاست‌های گذشتهٔ دولت او به افزایش شدید نرخ تورم و کاهش شدید ذخیرهٔ ارزی کشور انجامید.

گزارش رسمی روز دوشنبه ۲۶ تیر حاکی است که کسری بودجهٔ ترکیه در سال گذشته میلادی (ژوئن) به ۸.۳۷ میلیارد دلار رسیده؛ به‌عبارتی هفت برابر کسری بودجه در مدت زمان مشابه سال گذشته. نرخ تورم در ترکیه ماه گذشته به ۴۰ درصد رسید و در سال جاری میلادی نیز لیر ترکیه ۲۹ درصد ارزش خود را هم از دست داد.

اهداف کشورهای عربی خلیج فارس

کشورهای عربی حوزهٔ خلیج فارس و در رأس آن‌ها عربستان سعودی و امارات متحده عربی، طی بیش از یک سال گذشته سیاستی با عنوان «صفر کردن مشکلات» در پیش گرفته‌اند.

این کشورها که مسیر توسعه داخلی و جذب سرمایه‌‌گذاری‌های خارجی را در پیش گرفته‌اند، ظاهراً به این نتیجه رسیده‌اند که باید به‌دنبال تأمین امنیت و ثبات برای رسیدن به هدف باشند؛ از این رو سیاست گفت‌وگو و مصالحه با رقبای خود از جمله ایران و ترکیه را در پیش گرفته‌اند.

این سیاست با کاهش حضور آمریکا در منطقه پیوند خورده است که توسعهٔ روابط با چین و کشورهای منطقه نیز از پیامدهای آن است؛ تحولی که به کشورهای عربی خلیج فارس توان نفوذ سیاسی و قدرت میانجی‌گری بخشیده است.

بیشتر در این باره:

آیا «اقتدار» اردوغان از پس چالش‌های ترکیه برمی‌آید؟