شوکی دیگر به عرضه جهانی مواد غذایی؟

به گزارش خبرآنلاین، روسیه روز دوشنبه اعلام کرد که مشارکت خود در توافق صادرات غلات را به حالت تعلیق در می آورد. دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین به خبرنگاران گفت که روسیه فعلاً این پیمان را تمدید نخواهد کرد و این پیمان فسخ شده است. پسکوف شکایتی که روسیه در مورد این توافق مدام مطرح کرده است را تکرار کرد و استدلال کرد که ایالات متحده و سایر شرکای بین‌المللی اوکراین با غیرممکن کردن صادرات برخی محصولات کشاورزی برای روسیه، اجازه اجرای منصفانه این پیمان را نمی‌دهند. او اضافه کرد : «متاسفانه بخشی از توافق‌نامه‌ دریای سیاه در مورد روسیه تاکنون اجرا نشده است، به محض تحقق بخش روسی توافقات، طرف روسی بلافاصله به اجرای این توافق بازمی گردد.»

گفتنی است ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه نیز روز پنج شنبه گذشته در مصاحبه‌ای در مقابل دوربین گفت: «در این توافق در رابطه با منافع فدراسیون روسیه هیچ چیزی محقق نشده است. با وجود این، ما به طور داوطلبانه این قرارداد را بارها تمدید کردیم. اما دیگر کافی است.»

بیشتر بخوانید:

روسیه از تعلیق توافق غلات با اوکراین خبر داد

زلنسکی: روسیه عمدا زیرساخت‌های صادرات غلات را هدف قرار می‌دهد

توافق غلات دریای سیاه چیست؟

توافق غلات با میانجیگری ترکیه و سازمان ملل در جولای ۲۰۲۲ امضا شد. هدف این پیمان کاهش اختلال شدید ناشی از جنگ اوکراین در عرضه جهانی غلات، مواد غذایی و کودهای شیمیایی بود .این قرارداد به اوکراین اجازه می داد تا غلات خود را با کشتی‌هایی که از محاصره روسیه در بنادر دریای سیاه عبور کرده و از طریق آبراهی امن به تنگه بسفر ترکیه می رفتند صادر کند. کشتی ها قبل از رسیدن به اوکراین توسط مقامات روسی، اوکراینی و ترکیه ای بازرسی می شدند تا اطمینان حاصل شود که سلاح به اوکراین قاچاق نمی شود.

این پیمان از زمان امضای آن در ژوئیه ۲۰۲۲، عبور ایمن تقریباً ۳۳ میلیون تن محصول از طریق دریای سیاه را تضمین و به کاهش قیمت جهانی مواد غذایی کمک کرده است. این قرارداد سه بار تمدید شد اما روسیه بارها تهدید کرده بود که از آن خارج می‌شود و استدلال می‌کرد که مسکو در صادرات محصولات خود با مشکل مواجه شده است. شرط روسیه برای پذیرش این توافق تضمین‌های کشورهای غربی برای تسهیل صادرات مواد غذایی و کودهای شیمیایی روسیه به اروپا و کشورهای ثالث با برداشتن یا کاهش محدودیت‌هایی مانند محدودیت‌های واردات، تهدیدات تحریم‌های ثانویه و محدودیت‌های بانکی بود.

واکنش های بین المللی به تعلیق توافق

تعلیق توافق غلات دریای سیاه بار دیگر نگرانی ها نسبت به عرضه جهانی مواد غذایی را افزایش داده است به همین دلیل موجی از واکنش های بین المللی را به همراه داشته است. ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهور اوکراین روز دوشنبه در پستی در صفحه تلگرام خود گفت: «این تلاش دیگری از سوی روسیه برای بی‌ثبات کردن بازار جهانی مواد غذایی است. روسیه با اتخاذ چنین تصمیم حیاتی، جان ۴۰۰ میلیون نفر را در بسیاری از کشورهایی که به صادرات مواد غذایی اوکراین وابسته هستند، به خطر انداخته است. بحرانی ترین وضعیت در کشورهای آفریقایی و آسیایی است.»

دیمیترو کولبا وزیر امور خارجه اوکراین گفت: «قیمت‌های غلات در سراسر جهان افزایش خواهد یافت و مردم در آسیب‌پذیرترین مناطق آسیا، آفریقا، آن را احساس خواهند کرد.» آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد روز دوشنبه گفت که توافق دریای سیاه راه نجاتی برای امنیت غذایی جهانی و چراغی از امید در جهان آشفته است. وی خاطرنشان کرد که این معامله از مارس ۲۰۲۲ به کاهش بیش از ۲۳ درصدی قیمت مواد غذایی کمک کرده است. گوترش گفت: «تصمیم امروز فدراسیون روسیه ضربه‌ای به مردم نیازمند در همه جا خواهد زد.»

آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه ایالات متحده گفت که روسیه در حال تبدیل غذا به سلاح است. او گفت: «امیدوارم همه کشورها این موضوع را از نزدیک تماشا کنند. آنها خواهند دید که روسیه مسئول جلوگیری از رسیدن غذا به مردمی است که به شدت به آن نیاز دارند و در زمانی که بسیاری از کشورها همچنان تورم بسیار سختی را تجربه می کنند، روسیه به افزایش قیمت ها کمک می کند.»

در همین حال آدام هاج، سخنگوی شورای امنیت ملی آمریکا در بیانیه‌ای گفت: «تصمیم روسیه برای تعلیق مشارکت در طرح غلات دریای سیاه، ناامنی غذایی را بدتر می‌کند و به میلیون‌ها انسان آسیب‌پذیر در سراسر جهان آسیب می‌رساند.» ینس استولتنبرگ دبیرکل ناتو تصمیم روسیه برای تعلیق توافق غلات را محکوم کرد. وی در توییتی نوشت: «جنگ غیرقانونی روسیه علیه اوکراین همچنان به میلیون‌ها انسان آسیب‌پذیر در سراسر جهان آسیب می‌زند.»

جیمز کلورلی، وزیر خارجه بریتانیا نیز این اقدام کرملین را محکوم کرد. وی در توییتی نوشت: «پوتین از غذا به عنوان سلاح استفاده می‌کند این تصمیم به فقیرترین افراد جهان آسیب می‌زند.»زبیگنیو رائو، وزیر امور خارجه لهستان، در توئیتی این اقدام را «چیزی کمتر از یک اقدام تجاوزکارانه اقتصادی علیه کشورهای جنوب جهانی که بیشترین وابستگی به غلات اوکراینی دارند» توصیف کرد.

جورجیا ملونی، نخست‌وزیر ایتالیا، گفت:« که این تصمیم روسیه گواهی بر این است که چه کسی دوست و چه کسی دشمن فقیرترین کشورها است». ووپکه هوکسترا، وزیر امور خارجه هلند نیز در توییتر نوشت: «این کاملا غیراخلاقی است که روسیه به سلاح‌سازی مواد غذایی ادامه دهد. ناامیدکننده است که روسیه مانع از تمدید ابتکار غلات دریای سیاه می شود. تمدید قرارداد برای جلوگیری از افزایش قیمت مواد غذایی و جلوگیری از بی‌ثباتی بازار مهم است.»

تعلیق توافق و افزایش جهانی قیمت غلات

تأثیر آغاز جنگ اوکراین بر بازارهای جهانی مواد غذایی بسیار دردناک بود سازمان خواربار و کشاورزی سازمان ملل (فائو) در آن زمان هشدار داد که ممکن است ۴۷ میلیون نفر به دلیل جنگ دچار ناامنی غذایی حاد شوند.

انعقاد توافق غلات دریای سیاه جلوی تحقق پیش بینی فائو را گرفته و مسیر صادرات محصولات اوکراین به جهان را بازگشائی کرد. صادرات غلات به تثبیت قیمت جهانی کالاها که پس از تهاجم روسیه افزایش یافته بود کمک کرد. سال گذشته، زمانی که طرح غلات دریای سیاه اجرا شد قیمت غلات در جهان ۲۰ درصد کاهش یافت. تاثیر این توافق به حدی بود که کمیته نجات بین المللی این قرارداد را راه نجات برای ۷۹ کشور و ۳۴۹ میلیون نفر که در خط مقدم ناامنی غذایی قرار دارند، خواند.

اما روز دوشنبه با اعلام تعلیق این توافق از جانب روسیه جهان بار دیگر شاهد افزایش قیمت غلات بود. معاملات آتی گندم در هیئت تجارت شیکاگو با جهش ۲.۷ درصدی به ۶.۸۰ دلار در هر بوشل رسید و معاملات آتی ذرت با ۰.۹۴ درصد افزایش به ۵.۱۱ دلار در هر بوشل رسید.

تاثیر عظیم تعلیق این توافق بر قیمت غلات در جهان به این دلیل است که طبق گزارش کمیسیون اروپا، اوکراین ۱۰ درصد از بازار جهانی گندم، ۱۵ درصد از بازار ذرت و ۱۳ درصد از بازار جو را به خود اختصاص داده است. بر اساس گزارش سازمان همکاری اقتصادی و توسعه، قبل از جنگ، اوکراین پنجمین صادرکننده بزرگ گندم در جهان بود. این کشور همچنین بزرگترین صادرکننده روغن آفتابگردان است که بر اساس گزارش سازمان ملل متحد، ۴۶ درصد از صادرات جهان را به خود اختصاص داده است.

عمده صادرات غلات اوکراین از طریق دریای است. البته مسیرهای جایگزینی برای صادرات غلات و دانه های روغنی اوکراین از طریق راه آهن اروپای شرقی وجود دارد، اما استفاده از راه آهن برای جابجائی حجم های انبوه غلات مناسب نیست چرا که روشی بسیار گران است. به قول میکولا سولسکی وزیر سیاست کشاورزی اوکراین«حمل و نقل غلات از طریق دریا کارآمدترین راه برای حمل غلات از اوکراین است». موضوع دیگر اینکه جریان صادرات غلات اوکراینی از طریق شرق اتحادیه اروپا باعث ناآرامی در میان کشاورزان این منطقه شده است که می‌گویند ورود غلات اوکراین به این منطقه باعث کاهش قیمت محصولات آنها می شود و این مساله باعث بروز دردسرهای اجتماعی برای دولت های بلغارستان، مجارستان، لهستان، رومانی و اسلواکی شده است و آنها را به همکاری در این زمینه با اوکراین بی تمایل کرده است.