بساط روضه محرم در دیار آذری‌ها پهن شد/«شاه حسین گویان» رسمی دیرین

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها- سکینه اسمی: این روزها سر که می‌چرخانی نه یک خانه، نه یک کوچه بلکه در تمام شهر غوغایی برپاست، هرسال با آغاز دهه اول ماه محرم دل‌ها به یاد شهیدان کربلا می تپد و دلدادگان اهل بیت (ع) این دیار در حال برگزاری هرچه باشکوه‌تر آئین‌های عزاداری هستند.

مردم استان‌های آذری زبان به خصوص آذربایجان غربی از دیرباز در برگزاری آئین‌های مذهبی به خصوص عزاداری‌های ماه محرم پیشرو، الگو و زبانزد خاص و عام بوده‌اند، اینجا جنس گریه و عزاداری برای امام حسین (ع) و یارانش کمی فرق دارد، عشق و ارادت در پوست و خون مردم از کودک و بزرگ، پیر و جوان، زن و مرد ریشه دوانیده و نسل به نسل به یادگار حفظ شده است.

شهرهای آذربایجان غربی به خصوص ارومیه از چند روز مانده به محرم به طور کامل رنگ و بوی عزا و ماتم به خود گرفته و هیچ محله، خیابان و معبری را نمی‌توان یافت که در آن پرچم عزای امام حسین (ع) و شهدای کربلا به اهتزاز نیامده باشد؛ البته در این میان نقش محوری و اصلی بر عهده مردم است که به صورت خودجوش، مسجد و محله خود را برای عزای حسین آماده می‌کنند و شاید همین موضوع عنصر اصلی ماندگاری و پویایی آئین‌های محرم در میان آذری‌ها است.

استقبال از ماه محرم با آئین سنتی «طشت گردانی»

استقبال از ماه محرم در این دیار اعم از شیعه و سنی و حتی اقلیت‌های دینی آداب و رسوم خاصی دارد مراسم اعلان عزا، آئین طشت گذاری، زنجیرزنی، دستجات عزاداری، دادن نذری، توسل به دستجات عزاداری بخشی از آداب مردم این منطقه در ماه محرم است.

مردم این منطقه با سیاه پوش کردن سردر منازل، مغازه‌ها، معابر اصلی شهر و خیابان‌ها و نیز بر تن کردن جامه‌های سیاه به رسم هر سال همزمان با آغاز ماه محرم اقدام به عزاداری کرده و و عاشقان حضرت اما حسین (ع) و ۷۲ یار باوفایش عشق و ارادت خود را هرسال در قالب عزاداری مستحکم‌تر می‌کنند.

آئین «طشت گذاری» یا «طشت گردانی» که منسوب به اردبیل، به طور خاص و مردم آذربایجان به طور عام است، از مهمترین مراسم آذری‌های همزمان با آغاز ماه محرم است، هر چند این رسم امروز به شکل گسترده در شهرهای آذربایجان غربی اجرا نمی‌شود اما هستند هنوز هیئت‌های عزاداری که با برگزاری این آئین به استقبال ماه محرم می‌روند.

در این آئین، طشت، نماد مشک سقای کربلا، نماد آب رود فراتی است که به روی حسین (ع) و یارانش بسته شد و نشان از جایگاه والای آب در فرهنگ شیعیان و بخصوص ایرانیان است، طشت هایی که در این مراسم مورد استفاده قرار می‌گیرند، گرد، از جنس برنز و یا مس است؛ بعد از عزاداری، ریش سفیدان و عاشقان حسین (ع) در هر محله، طشت ها را بر دوش حمل کرده و وارد مساجد می‌شوند؛ حاضران در مسجد به احترام به پا خواسته و در جلو آنها دسته سینه زنی با شعار «الدخیل یا ابوالفضل» سینه می‌زنند.

بعد از قرار گرفتن طشت ها در سکوهای مخصوص و در میان حزن و اندوه حاضران، دعای مخصوص خوانده می‌شود و از آب طشت به عنوان تبرک، اکثریت حاضران و عزاداران استفاده می‌کنند.

مراسم «شاه حسین گویان» در آذربایجان غربی

مراسم «شاخسی» یا همان «شاه حسین گویان» از آن نظر منحصر به فرد است که با شور و شعور خاص ارادت به امام حسین (ع) در بیشتر مناطق کشور به خصوص شهرهای استان‌های آذری زبان برگزار می شود. در این نوع عزاداری جمعی از مردان از پیر و جوان گرفته تا میانسال و کودک، شانه در شانه هم قرار گرفته و در صف‌های طویل، طول خیابان و محله را طی می‌کنند.

یکی از اعضای هیئت با استفاده از بلندگوهای سیار اشعار مذهبی، مداحی‌ها و نوحه‌های جان سوز را با آهنگ‌های دلنشین و حماسی قرائت می‌کند و شاه‌حسین گویان جواب می‌دهند؛ حرکت آرام و طولی این دسته به همراه چراغ‌ها و فانوس‌هایی که در میان جمعیت روشن است، همواره عظمت دل سوختگان حسین را در اذهان متبادر می‌سازد.

اوج این مراسم در ظهر عاشورا و پس از اتمام عزاداری ظهر عاشوراست که عزاداران، با ذکر «شاخسی، واخسی»، پس از طی کردن مسیری طولانی نهایتاً خود را به خیمه‌های به آتش کشیده شده (نماد خیمه‌های امام حسین (ع) و یارانش در کربلا) رسانده و به سوگ واقعه می‌نشینند.

یکی دیگر از آئین‌های دیرینه مردم آذربایجان غربی در ماه محرم علم گردانی، زنجیر زنی و تشکیل دستجات عزاداری داری است و عموماً زنجیر در میان عزاداران به شیوه یک دست بر شانه‌ها نواخته می‌شود. دسته‌های زنجیر زنی شهر ارومیه نیز به عنوان یکی از کانون‌های بزرگ عزاداری در دهه اول ماه محرم از همان روزهای اول و دوم به راه می‌افتند.

عزاداری در سطح استان طی روز نهم ماه محرم (تاسوعا) به اوج می‌رسد و از اوایل صبح و بعد از بر آمدن آفتاب شروع می‌شود، ابتدا برای لحظاتی در مساجد و پس از آن اوایل صبح در خیابان‌ها و کوچه‌های شهر و محدوده روستاها انجام می‌پذیرد و نوحه‌های این روز به ذکرهای مربوط به جانبازی‌ها و فداکاری‌های حضرت ابوالفضل عباس اختصاص دارد.

تعزیه خوانی و شبیه خوانی، برپایی سفره‌های نذری، قربانی گوسفند پای دستجات عزاداری، برگزاری مجالس عزا با سخنرانی سخنرانان در خصوص فلسفه قیام حسینی از دیگر آیین‌هایی که مردم این دیار همه ساله همزمان با ماه محرم به خصوص دهه اول برگزار می‌کنند.

تاسوعا و عاشورای حسینی اوج عزاداری آذری‌ها

از جمله مراسم ظهر روز تاسوعا و عاشورا، تعزیه خوانی و شبیه خوانی است که نمایش گونه‌ای، از واقعه کربلا است یکی از کانون‌های مهم این مراسم در شهر ارومیه مقابل «مسجد مهدی القدم» است که مردم محله و سایر دوستداران اهل بیت شاهد برگزاری شبیه خوانی اباعبدالله الحسین هستند.

روز عاشورا روز تجلی میثاق مردم با امام حسین (ع) و قیام خونین وی بوده و مردم عادی به طرق مختلف از جمله نذر و قربانی، احسان چایی، شربت و آش‌های محلی، ساری شیله (شله زرد که در سال‌های اخیر معمول شده) در خدمت عزاداران حسینی هستند.

در روزهای تاسوعا و عاشورا در مناطقی از شهر ارومیه که جمعیتی از اقلیت‌های دینی نیز در آن سکونت دارند مسیحیان زیادی را می‌توان یافت که همراه با دیگر مردم در مسیر عبور دسته‌ها قرار گرفته و برای امام حسین (ع) و شهدای کربلا اشک می‌ریزند.

در عزاداری‌های مردم آذربایجان غربی به مانند برخی مناطق کشور از نمادهایی مانند علم، کتل و اسب به عنوان مظهر ذوالجناح و گهواره به یاد حضرت علی اصغر (ع) طفل شیرخوار کربلا استفاده می‌شود که این سمبل‌ها در ایجاد فضای حزن و اندوه به عزاداری‌ها نقش مؤثری ایفا می‌کند.

جهاد تبیین رویکرد محوری برنامه‌های ماه محرم

معاون فرهنگی اداره کل تبلیغات اسلامی آذربایجان غربی از اعزام بیش از یک هزار و ۵۰۰ مبلغ به مناطق مختلف استان در طول ماه محرم خبر داد و گفت: بیش از ۱۵۰۰ نفر مبلغ به مساجد، هیئات، دسته‌های عزاداری، حسینیه‌ها، تکیه‌ها و بقاع متبرکه اعزام شده است و عموم مردم نیز می‌توانند با مراجعه به سامانه شمع بر اساس نیاز محلات و مساجد و مراسم خود روحانی دعوت کنند.

حجت الاسلام رحمان خضرلو در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: رویکرد محوری عملیات‌ها و برنامه‌ها محرم امسال جهاد تبیین است که با هدف امید آفرینی و نشر خوبی‌ها اجرا می‌شود و مصادیق این رویکرد در محرم امسال نشر خوبی‌ها حول و محور امام؛ اتحاد، همدلی، پیوندهای اجتماعی است.

معاون فرهنگی اداره کل تبلیغات اسلامی آذربایجان غربی افزود: محرم فرصت مناسبی برای انسجام اجتماعی، همدلی، جهاد تبیین و نشر خوبی‌ها است و سازمان تبلیغات اسلامی به عنوان متولی برنامه‌های ماه محرم، همه برنامه‌های فرهنگی را با هدف تقویت جریان مردمی برگزار می‌کند.

وی روایت فعالیت‌های مردمی، حمایت از آنها، تسهیل گری و هدایت و راهبری را از مهم‌ترین کارهای اجرا شده در جهت تقویت جریان‌های مردمی عنوان کرد و گفت: ستاد عملیات‌های فرهنگی محرم در اداره کل تبلیغات اسلامی آذربایجان غربی تشکیل شده است و ستاد شئون فرهنگی در سطح استان با هدف بررسی و هماهنگی برنامه‌های دهه محرم برگزار شده و بیش از ۱۵۰۰ نفر مبلغ به مساجد، هیئات، دسته‌های عزاداری، حسینیه‌ها، تکیه‌ها و بقاع متبرکه اعزام شده است و عموم مردم نیز می‌توانند با مراجعه به سامانه شمع بر اساس نیاز محلات و مساجد و مراسم خود روحانی دعوت کنند.

حجت الاسلام خضرلو گفت: دستورالعمل و الزامات اجرایی مراسم عزاداری محرم سال ۱۴۰۲ تهیه و تدوین شده و به مسئولین هیئات مذهبی نیز ابلاغ شده است و قبل از محرم همایش ویژه مدیران، مادحین، روحانیون و ارکان هیئات مذهبی، دسته‌های عزاداری و تشکل‌های دینی در سطح استان در همه شهرها برگزار شده است که در ارومیه نیز در مصلای امام خمینی (ره) همایش طلایه داران تبلیغ ویژه علما، روحانیون و طلاب برگزار شد.

رونمایی از نرم افزار تولید محتوای محرم در آذربایجان غربی

معاون فرهنگی اداره کل تبلیغات اسلامی آذربایجان غربی گفت: همایش تبیینی غدیر تا محرم ویژه فعالین مردمی غدیر و نکوداشت و تکریم پیرغلامان با محوریت میانداران هیأت استان و اعطای نشان حبیب به میانداران منتخب، قبل از محرم در ارومیه برگزار شد.

وی از طراحی نرم افزار تولید محتوای محرم خبر داد و افزود: نرم افزار تولید محتوای برنامه‌های محرم در موضوعات عفاف و حجاب، جمعیت، شبهات تخصصی ایام، مباحث اخلاقی انقلابی و جهاد تبیین و.... در تبلیغات اسلامی آذربایجان غربی طراحی شده است که روزهای آتی رونمایی می‌شود.

حجت الاسلام خضرلو از تشکیل کارگروه هیئات، مبلغین، مساجد، نوجوانان، بانوان، قرآنی و فرق و ادیان در آذربایجان غربی خبر داد و گفت: امسال اقلام مورد نیاز برای طبخ احسان هیئات مذهبی و مساجد در ماه محرم و صفر از طریق سامانه beyraghkhadamat.ir صورت خواهد گرفت.

وی از برگزاری مراسم یوم العباس در روز تاسوعا خبر داد و افزود: مراسم محوری و تجمع هیأت مذهبی تحت عنوان یوم العباس در سطح استان آذربایجان غربی در نهم محرم برگزار می‌شود.

تقویت روضه‌های خانگی ماه محرم / پویش خبرنگار هیئت راه اندازی شد

معاون فرهنگی تبلیغات اسلامی آذربایجان غربی تصریح کرد: همه ظرفیت‌ها تبلیغات اسلامی و دیگر مجموعه‌ها، سازمان‌ها و ادارات برای محرم بسیج شده است و همه تلاش‌ها پشتیبانی و حمایت از جریان‌های مردمی و ارائه خدمات به عزاداران حسینی است.

وی افزود: سال‌های گذشته به دلیل شیوع ویروس کرونا بسیاری از روضه‌های خانگی تعطیل شده بود و امسال تلاش داریم روضه‌های خانگی را رونق دهیم.

حجت الاسلام خضرلو عنوان کرد: یکی از مهم‌ترین برنامه‌های تبلیغات اسلامی روایت و پوشش برنامه‌های مردمی در ماه محرم است و در این راستا پویش «خبرنگار هیئت» در استان راه اندازی شده است و رسانه تبلیغات اسلامی نیز برنامه‌های شاخص عزاداری‌ها را پوشش خواهد داد.

وی توجه به ابعاد تربیتی را از دیگر برنامه‌های عزاداری محرم امسال عنوان کرد و گفت: امسال توجه ویژه به نسل جوان و نوجوان به عنوان مخاطبین اصلی مراسم صورت گرفته است.

حجت الاسلام خضرلو از ارائه خدمات بیمه برای مراسم و دستجات عزاداری خبر داد و تاکید کرد: امسال در سطح شهر ارومیه ایستگاه‌های عفاف و حجاب و پاسخ به شبهات شرعی در ایام محرم دایر خواهد بود.