بایسته‌های حقوقی تجارت «بخش خصوصی» با چین؛ رازهای همکاری زیر بال اژدها

زمانی تجارت بخش خصوصی ایران با چین، موضوع چندان مشکلی نبود. حتی برخی خرده فروشان بازارهای کفش و پوشاک، چندهزار دلاری فراهم می کردند و با خرید یک تور تجاری ارزان یا سفر به شهرهای تجاری چین، مال‌التجاره مورد نیاز خود را می خریدند و به میهن برمی گشتند ولی هم اکنون به خاطر مشکلاتی از جمله تحریم‌ها، عدم امکان انتقال پول به داخل و خارج از کشور از طریق مبادی رسمی، قیمت بالای ارز و نوسانات بازار، تجارت با چین برای تجار بخش خصوصی با سرمایه های متوسط و کوچک، پیچیدگی های زیادی پیدا کرده است.

در بخش اول از «بایسته های تجارت با چین» که برای استفاده بخشهای متوسط و کوچک اقتصاد بخش خصوصی ایران تهیه شده است، به برخی از اختلافات و مشکلاتی خواهیم پرداخت که طی بررسی پرونده های مختلف بین تجار فعال بین المللی ما با بخش خصوصی این کشور بسیار پررونق به دست آمده است:

بازار ایران برای چینی‌ها جذاب است

اگر یک تاجر چینی در مذاکرات خود به شما گوشزد کند که مشتریان جهانی برای محصولات خود دارد و از این رو، تخفیف یا پیشنهاد جذابی برای همکاری با شما ندارد، این تذکر، موضوع خیلی مهمی نیست. با وجودی که شرکتهای چینی در سطح جهانی فعالند ولی به دلیل آنکه ایران با تحریمهای زیادی دست و پنجه نرم می کند و تنها برخی از کشورها از جمله چین امکان همکاری با ایران را دارند، بازار ایران برای بخش خصوصی کوچک چین بازار جذاب و پرکششی است.

شرکتهای معرفی شده توسط سایتهای اینترنتی قطعا معتبر نیستند

سایتهای اینترنتی که مدعی هستند متعلق یا همکار شرکتهای چینی اند، سایتهای معتبری نیستند. اصولا اینترنت در چین محدودیتهای قانونی و عرفی زیادی دارد و چینی ها چندان با الگوهای رایج در جستجوگر گوگل که ما از آن استفاده می کنیم، کار نمی کنند. در نتیجه اگر شما در گوگل به سایتی برخوردید که مدعی بود متعلق به شرکتی چینی است یا با آن همکاری می کند، احتمالا با مشکل روبرو خواهید شد. آمارهای جهانی نشان می دهد تنها 3 درصد از فعالیت جستجوی چینی ها در گوگل رخ می دهد. موتورهای اصلی جستجو در چین سایتهای بایدو، سوگو، سو، شمنا و یودآاو هستند که کار کردن با آنها برای کاربران ایرانی بسیار سخت است. بسیاری از تجاری که با شرکتهای چینی به مشکل برخورده اند، تجاری اند که در جستجوی گوگل، سایتی را پیدا کرده و با آن معامله کرده اند.

شرکتهای چینی کوچک، متخصص بالایی در تجارت بین المللی ندارند

برخلاف آنطور که برخی از تجار بین المللی می گویند با وجودی که شرکتهای بزرگ چین دارای تخصص زیادی در تجارت بین المللی هستند ولی شرکتهای کوچک و بخش خصوصی اقتصاد متوسط چین، چندان آشنایی با تجارت بین المللی ندارند. برخی از مدیران و صاحبان شرکتهای چینی که به کار در بخشهایی غیر از انرژی در خاورمیانه علاقه دارند، تجاری سنتی و بدون دانش و بینش تجارت بین المللی مدرن هستند. آنها اصولا با تجار سنتی ایران از دیرباز تجارت دارند و بخشهای تازه ای که به باشگاه تجار بین المللی چین وارد شده اند، مانند بسیاری از صاحبان صنعت و تجارت ما، استادی و هوشیاری در تجارت بین المللی را ندارند. بر این اساس، نباید انتظار داشته باشید همه شرکتهای چینی بدانند شما چطور تجارت می کنید یا چگونه نیازهای شما را برآورده می کنند.

همه چینی های بازار ایران، تجار واقعی نیستند

برخی از اتباع چینی که در بازار ایران سرگرم کار و فعالیت هستند، تاجر به معنی واقعی کلمه تلقی نمی شوند. برخی از آنها بازاریابها و دلالهایی هستند که به واسطه دانستن زبان فارسی یا انگلیسی یا داشتن دوستان ایرانی، فرصتهای خوب تجارت و سرمایه گذاری در ایران را شکار می کنند. آنها با قراردادی با مبلغ اندکی، برخی صنایع و شرکتهای غیرفعال ایرانی را خریداری کرده و پس از یافتن سرمایه گذار واقعی در چین، این شرکتها را به قیمت گزاف می فروشند. بر این اساس، نمی توان همه اتباع چینی که در ایران کار اقتصادی می کنند را تاجر واقعی دانست و با آنها معامله کرد. نمونه های زیادی از شرکتهای ایرانی وجود دارد که با قراردادی به مبلغ اندک در اختیار دلالان چینی قرار گرفته و پس از مدتی، به قیمت چندین برابر به سرمایه گذاران واقعی چین فروخته شده است.

چینی ها استاد قراردادنویسی هستند

واقعیت این است که بخشهای زیادی از اقتصاد متوسط خصوصی چین، شرکتهایی با ابعاد تجارت بین المللی هستند که خوب می دانند قراردادهای تجاری چه معنی و اعتباری دارند. وکلای آنها عموما با درج شروطی مانند «حاکمیت قانون چین بر قرارداد» یا «حاکمیت داوری کمیسیونهای تجاری چین بر اختلافات» عملا امکان حل و فصل اختلافات در سایر نهادهای حقوقی را طبق قانون ایران از تجار ایرانی می گیرند. فقط کافی است چنین شروطی در یک قرارداد ذکر شود تا تاجر ایرانی برای گرفتن حق خود، مجبور شود هزینه های گزاف هزینه به چین برای مذاکرات حل و فصل اختلافات یا استخدام وکیل در چین برای حضور در مراجع قضایی و داوری را تحمل کند. هزینه های تحمیلی که در برخی از قراردادها سهم قابل توجهی از کل قرارداد را به خود اختصاص می دهد و ای بسا پرداخت آن، از قدرت بسیاری از تجار متوسط و کوچک ایران خارج است.

چینی ها با اطلاع کامل از این که بسیاری از تجار ایرانی، به زبان انگلیسی و رموز قراردادهای تجارت بین الملل خصوصی آگاهی ندارند، قراردادهایی را به صورت یکجانبه به همکاران ایرانی خود تحمیل می کنند که در صورت بروز اختلاف یا عدم اجرای تعهدات طرف چینی، کاملا به ضرر تاجر ایرانی است.

تجارت خود با شرکتهای چینی را بیمه کنید

واقعیت این است که بسیاری از تجار بخش خصوصی کوچک و متوسط ایرانی، با مشکلات تجارت بین المللی هنوز به طور واقعی روبرو نشده اند. خوشبختانه دولت طبق قانون در برخی سازمانها مانند صندوق ضمانت صادرات، کمکهایی را برای تجار ایرانی در نظر گرفته است که بخشهای زیادی از تجارت آنها با خارج از کشور را ضمانت می کند. بیمه کردن فعالیت تجاری با تجار کشورهای دیگر، شاید هزینه زیادی در برداشته باشد ولی در نهایت، حاشیه امن مناسبی را در اختیار تجار واقعگرای ایرانی خواهد داد تا با کسب سود خالص کمتر ولی مطمئن، به تداوم کار خود اطمینان داشته باشند.

سایر بخشهای این مقاله به تدریج در خبرآنلاین منتشر خواهد شد.

* معاون حقوقی مرکز بین المللی ایران و چین