پاکستان و مشکل دامنه‌داری به نام تحریک طالبان

به گزارش خبرآنلاین وزیر دفاع پاکستان بار دیگر ادعای دولت طالبان مبنی بر عدم حضور تروریست های خارجی در افغانستان را رد کرد. خواجه آصف روز پنج شنبه در محوطه پارلمان پاکستان در دیدار با رسانه‌ها خطاب به طالبان افغان گفت که «طالبان پاکستانی یک روز در میان در افغانستان کُشته می‌شوند، پس چگونه می‌گویید آن‌ها آنجا نیستند؟»

او گفت: «ما از کامیابی طالبان افغان خوشحال شده و تبریک گفتیم؛ اما اکنون به دشمنان ما پناه داده‌اند.» اسلام آباد بارها ادعا کرده‌است که طالبان پاکستان مورد حمایت دولت طالبان است و از خاک این کشور برای طرح ریزی عملیات خود علیه پاکستان استفاده می کند. این ادعا اما پیوسته از جانب امارت اسلامی تکذیب شده است. ذبیح الله مجاهد، سخنگوی دولت طالبان پیش از این ضمن رد حضور تحریک طالبان پاکستان در خاک افغانستان گفته است: « ما با تحریک طالبان پاکستانی هیچ‌گونه تماسی نداریم که آن‌ها را ما تمویل بکنیم و یا همراه شان باشیم؛ بلکه برعکس ما اجازه نمی‌دهیم که آن‌ها فعالیتی در افغانستان داشته باشد.»

بیشتر بخوانید:

اعتراض پاکستان به طالبان: از آمدن شما استقبال کردیم اما به دشمنان ما پناه دادید

پاکستان: ورود مهاجران افغان به کشور یک اشتباه فاحش است

تاریخچه تحریک طالبان پاکستان

تحریک طالبان پاکستان نام گروهی است که فعالیت خود را از سال ۲۰۰۷ به رهبری بیت الله محسود آغاز کرد. این گروه که مرکز استقرار آنها در کمربند قبیله‌ای پاکستان در مرز افغانستان است عمدتاً از قوم پشتون و به مکتب فکری دیوبندی وابسته هستند. تحریک طالبان ادعا می‏‌کند که هدف آنها ایجاد یک نظام سیاسی اسلامی در پاکستان بر اساس تفسیر این گروه از اسلام است. این گروه علاوه بر تلاش برای اجرای تفسیر سختگیرانه خودش از شریعت اسلامی، برای آزادی اعضایش از زندان‌های حکومت و کاهش حضور نظامیان پاکستانی در بخش‌هایی از خیبرپختونخوا -ایالتی که هم‌مرز با افغانستان است و مدت‌های طولانی به عنوان پناهگاه این گروه استفاده شده است- می‌جنگد.

گروه تحریک طالبان تا سال ۲۰۱۴ در پاکستان حضور داشت. اما بعد از این تاریخ؛ ارتش اسلام‌آباد پناهنگاه‌های این گروه را نابود کرد و آنهائی که موفق به فرار شدند از مرز به سوی افغانستان گریختند. قبل از فروپاشی دولت اشرف غنی پاکستان مدام دولت وقت افغانستان را به پناه دادن به این گروه متهم و تصور می کرد که اگر طالبان در افغانستان به قدرت برسد با تحریک طالبان پاکستان برخورد می کند. در آن زمان مقامات پاکستانی استدلال می کردند که حضور ایالات متحده و متحدانش در افغانستان، شورشیان تحریک طالبان را تغذیه می کند. اما بر خلاف این انتظارات، بازگشت طالبان افغانستان موجب تقویت بیشتر تحریک طالبان شد. زمانیکه طالبان افغانستان در اوایل سال ۲۰۲۱ به قدرت رسید، صدها تن از طالبان پاکستانی، از جمله رهبران کلیدی از جمله مولوی فقیر محمد را از زندان‌های دولت سابق بیرون آورد. تحریک طالبان از سال ۲۰۲۱ و بعد از قدرت گرفتن طالبان در افغانستان، حملات خود را در خاک پاکستان افزایش داد. اسلام آباد در این ارتباط دولت طالبان را به پناه دادن به این نیروها متهم می کند اما امارت اسلامی بارها گفته است که به هیچ کس، از جمله تحریک طالبان، اجازه استفاده از خاک افغانستان را برای حملات علیه هیچ کشوری از جمله پاکستان نخواهند داد.

افزایش خشونت ها

پس از تسلط طالبان بر کابل در اوت ۲۰۲۱، اسلام آباد خواستار آن شد که رژیم جدید از حمله تحریک طالبان به پاکستان از خاک افغانستان جلوگیری کند. در پاسخ، طالبان به اسلام آباد پیشنهاد کرد که میانجی گفت و گوهائی بین این دولت و تحریک طالبان شود. نتیجه این گفت و گوها برقراری آتش بس بین اسلام آباد و این گروه بود.

مانند آتش بس های قبلی، توافقنامه با میانجیگری طالبان افغانستان در ماه نوامبر شکسته شد و تحریک طالبان جنگ خود را علیه دولت پاکستان تشدید کرد. در واقع تحریک طالبان پاکستان از مذاکرات صلح و متعاقب آن آتش‌بس برای تجدید قوا استفاده کرد و پس از آن حملات خود را با قدرت بیشتری ادامه داد به نحوی که به گفته موسسه مطالعات صلح پاکستان- یک اندیشکده مستقر در اسلام آباد- تلفات در سال ۲۰۲۲ نسبت به سال قبل ۲۵ درصد افزایش یافت. گزارش این موسسه می گوید که در این مدت حداقل ۲۶۲ حمله تروریستی از جمله ۱۴ حمله انتحاری گزارش شده که در مجموع ۴۱۹ کشته بر جای گذاشته است. همچنین خود تحریک طالبان پاکستان هم در گزارش سالانه خود در سال ۲۰۲۲که برای خبرنگاران ارسال کرد ادعا کرد که ۳۶۷ حمله در پاکستان انجام داده است که منجر به کشته و زخمی شدن ۱۱۰۵ پرسنل امنیتی و مخبران آنها شده است.

گزینه های پیش روی پاکستان

یکی از گزینه های پیش روی دولت پاکستان برای مقابله با تحریک طالبان مذاکره مجدد با آنهاست اما با توجه به این که مذاکرات قبلی با این گروه عملا راه به جائی نبرد احتمال اینکه اسلام آباد به این گزینه روی بیاورد بسیار کم است. خارج از حوزه گفتگو، شایعاتی مبنی بر احتمال عملیات نظامی در امتداد مرز پاکستان با افغانستان وجود دارد. با این حال، چنین عملیاتی نیز بعید به نظر می رسد چرا که اینگونه اقدامات نظامی فاقد حمایت در میان مردم محلی است. رهبران قبایل محلی در سپتامبر ۲۰۲۲ اقدامات نظامی در منطقه را محکوم و به آسیب‌های وارده به ساکنان منطقه در کمپین‌های نظامی قبلی اشاره کردند. بر اساس بررسی ها، پس از آغاز عملیات ضد تروریستی ارتش پاکستان در سال ۲۰۰۹، صدها هزار نفر به دلیل خشونت های مرگبار و حملات نظامی در مناطق قبیله ای پاکستان، مجبور به ترک خانه های خود شدند.

اقدام نظامی علیه جنگجویان تحریک طالبان پاکستان در داخل افغانستان می تواند گزینه دیگری باشد. با این حال، پاکستان بعید است که چنین ماجراجویی را انتخاب کند. بسیاری از کسانی که از نزدیک طالبان افغانستان و تحریک طالبان پاکستان را زیر نظر داشته اند، استدلال می کنند که دولت طالبان هرگز اقدامی علیه تحریک طالبان انجام نخواهد داد، زیرا این گروه پاکستانی سال ها در کنار طالبان علیه نیروهای ایالات متحده و ناتو در افغانستان جنگیده است. بنابر این این اقدام به هیچ عنوان از جانب افغانستان مورد حمایت قرار نخواهد گرفت. علاوه بر این، این بیم وجود دارد که در صورت اقدام نظامی، طالبان افغانستان از تحریک طالبان به عنوان نماینده خود در برابر پاکستان استفاده کند، به این معنی که دو کشور ممکن است وارد یک جنگ اعلام نشده شوند. همچنین چنین کمپینی پرهزینه خواهد بود، و با توجه به اینکه اقتصاد پاکستان در آستانه ورشکستگی قرار دارد، ارتش، بسیج منابع لازم برای یک کارزار طولانی مدت در افغانستان را تقریبا غیرممکن خواهد یافت.

یک گزینه محتمل تر این است که پاکستان از جنبش های ضد خشونت علیه تحریک طالبان استفاده کند. در گذشته، مقامات پاکستانی به گروه های ضد طالبان مانند جنبش پشتون تحفظ با سوء ظن می نگریستند. بسیاری از اعضای این گروه در بحبوحه اعتراضات به شکست ارتش در توقف تروریسم دستگیر و زندانی شدند. دولت پاکستان می تواند از این خشم محلی علیه تروریسم استفاده کند و نیروهای آنها را به عنوان یک گروه شبه نظامی علیه تحریک طالبان به کار گیرد.

۳۱۱۳۱۱