اعمالی که به اندازه سفر حج ثواب دارد

کمال انسان در تقرب به خداوند متعال است و تنها راه تقرب، عبادت و بندگی است و این که: «مرا عبادت کنید که راه مستقیم همین است.» و افعال عبادی دارای درجات مختلفی از ارزش هستند. هر کاری که تأثیر بیشتری در قرب به خدا داشته باشد، ارزش بیشتری خواهد داشت. این ارزش‌گذاری با دو ملاک انجام می‌شود: ۱. میزان خلوص نیت ۲. نوع کار.

هر چه عمل با نیت خالص‌تر انجام شود ارزشمندتر است. از نظر نوع کار نیز به هر نسبتی که عملی موجب خیر و بروز کمالات وجودی بیشتری باشد، نزد خدا محبوب‌تر و ارزشمندتر خواهد بود. از این جا می‌توان به اختلاف ثواب‌هایی که برای کار‌های مختلف عبادی در روایات ذکر شده است پی برد.

حج به دلیل محبوبیتی که نزد خدا دارد، دارای ثواب‌های زیادی است و حج‌گذار از آثار و برکات معنوی و مادی آن بهره‌مند می‌شود. اعمال دیگری نیز وجود دارد که برای آن‌ها به اندازه‌ی حج و گاه بیش از حج، ثواب ذکر شده است و این حاکی از محبوبیت آن اعمال در نزد خداوند و آثار و پیامد‌های معنوی آن‌ها است.

در ذیل به چند نمونه از اعمالی که برای آن‌ها ثواب یک حج یا بیش از آن بیان شده است اشاره می‌شود:

۱. زیارت قبور ائمه‌ی اطهار (ع)

در روایات، برای زیارت قبور اهل بیت (ع) ثواب یک حج و بیش از آن نوشته شده است. به عنوان نمونه، امام صادق (ع) از امیرالمؤمنین (ع) نقل می‌کند که پیامبر اکرم (ص) فرمود: «هر که قبر‌های شما را زیارت کند ثواب هفتاد حج بعد از حجه الاسلام برای اوست و از گناهانش خارج می‌شود تا زمانی که از زیارت شما برگردد مثل روزی که مادرش او را به دنیا آورد.».

اما از آن جا که در میان ائمه‌ی اطهار (ع) بر زیارت امام حسین (ع) و امام رضا (ع) تأکید بیشتری شده است در مورد زیارت این دو امام توضیح بیشتری می‌دهیم.

زیارت امام حسین (ع)

روایات زیادی در مورد ثواب زیارت امام حسین (ع) وارد شده است. در این جا فقط به چند نمونه اشاره می‌شود:

«زید شحّام» نقل می‌کند که امام صادق (ع) فرمود: «زیارت قبر امام حسین (ع) معادل بیست حج بلکه افضل از بیست حج است.»

و نیز شخصی به نام «شهاب» نقل می‌کند که امام صادق (ع) از من پرسید: «ای شهاب چند بار حج به جا آورده‌ای؟ گفتم: «نوزده حج» فرمود: «آن‌ها را به بیست حج تمام کن تا ثواب زیارت امام حسین (ع) برای تو نوشته شود.»

البته این همه ثواب برای زیارت امام حسین (ع) در روز‌های عادی است و برای زیارت او در روز‌های مخصوص، ثواب‌های بیشتری نیز بیان شده است. «بشیر دهان» می‌گوید: «به امام صادق (ع) عرض کردم: «گاهی حج از دستم می‌رود و روز عرفه را نزد قبر امام حسین (ع) به سر می‌برم.» فرمود: «کار خوبی کردی.‌ای بشیر! هر مؤمنی که در غیر روز عید، نزد قبر حسین (ع) بیاید در حالی که حق او را می‌شناسد، بیست حج و بیست عمره‌ی مقبول و بیست غزوه با پیامبر فرستاده شده [از سوی خدا]و امام عادل، برای او نوشته می‌شود؛ و هر که در روز عید نزد او آید، هزار حج و هزار عمره‌ی مقبول و هزار غزوه با پیامبر فرستاده شده [از سوی خدا]یا امام عادل برای او نوشته می‌شود.»

ممکن است برای کسانی که وقوف در عرفات - در روز عرفه - را مشاهده کرده و بهره‌های معنوی آن را درک کرده‌اند این سؤال پیش آید که چگونه زیارت امام حسین (ع) می‌تواند پاداشی بیشتر از حج - که وقوف در عرفات بخشی از آن است - داشته باشد؟ اتفاقاً همین سؤال برای راوی این حدیث نیز پیش آمد. او می‌گوید بعد از شنیدن این ثواب‌ها، سؤال کردم:

چه طور من ثوابی مثل وقوف در عرفات را دارم؟ ولی امام صادق (ع) همانند یک انسان غضبناک به من نگاه کرد و فرمود: «ای بشیر؛ هنگامی که مؤمن در روز عرفه نزد قبر حسین (ع) بیاید و با آب فرات غسل کند و آن گاه به سوی او [امام حسین (ع)]رو کند، خداوند عزوجل در مقابل هر گامی که بر می‌دارد، برایش یک حج با اعمالش می‌نویسد.»

زیارت امام رضا (ع)

زیارت امام رضا (ع) از جمله زیارت‌هایی که تأکید زیادی در روایات برای انجام آن شده، است. هم از سوی خدا و هم از سوی امامان دیگر برای زیارت امام رضا (ع) ثواب‌های زیادی نقل شده است که به گوشه‌ای از آن‌ها اشاره می‌کنیم:

«احمد بن محمد بن ابی نصر بزنطی» می‌گوید: «در کتاب امام رضا (ع) خواندم: "به شیعیانم ابلاغ کن که زیارت من در نزد خداوند متعال معادل هزار حج است. "»

به ابی جعفر (ع) یعنی فرزند او گفتم: "هزار حج؟ " فرمود: " بله به خدا. بلکه هزار هزار حج برای کسی که او را زیارت کند در حالی که عارف به حق او باشد. "»

از امام رضا (ع) نقل شده است که فرمود: «در خراسان بقعه‌ای است، زمانی بر آن می‌آید که محل رفت و آمد ملائکه می‌گردد. پس پیوسته گروهی از آسمان نازل می‌شوند و گروهی بالا می‌روند تا (زمانی که) در صور دمیده شود.»

به آن حضرت گفته شد: «این بقعه کدام است؟» فرمود: «آن بقعه در زمین طوس است. به خدا سوگند سبزه‌زاری از سبزه‌زار‌های بهشت است. هر کس مرا در آن بقعه زیارت کند مانند کسی است که رسول خدا (ص) را زیارت کند و خداوند متعال ثواب هزار حج مقبول و هزار عمره‌ی مقبول برای او می‌نویسد و من و پدرانم در روز قیامت شفیعان اوییم.»

با وجود تأکید‌های فراوان برای زیارت امام حسین (ع)، در بعضی از روایات تأکید بیشتری برای زیارت امام رضا (ع) در شرایط خاصی مشاهده می‌شود. مثلاً در زمانی که زوار قبر امام حسین (ع) زیادند، ولی قبر امام رضا (ع) زائر کمتری دارد، تأکید بیشتر بر رفتن به زیارت امام رضا (ع) است. «علی بن مهزیار» می‌گوید: «خدمت امام محمد تقی (ع) عرض کردم: "فدایت شوم، زیارت امام رضا (ع) افضل است یا زیارت ابی عبدالله الحسین (ع)؟ " فرمود: "زیارت پدرم افضل است. چون ابا عبدالله (ع) را همه‌ی مردم زیارت می‌کنند، ولی پدرم را جز خواص از شیعه زیارت نمی‌کنند. "»

 زیارت از راه دور

بسیاری از افراد به دلیل عدم تمکن مالی قادر به زیارت ائمه‌ی اطهار (ع) نیستند تا بتوانند از ثواب آن بهره‌مند شوند. برای این گروه نیز راهی پیش‌بینی شده است تا بتوانند به ثواب زیارت و در نتیجه ثوابی معادل و یا بیش از حج نائل شوند.

زیارت ائمه (ع) را می‌توان از راه دور نیز انجام داد. در مورد نحوه‌ی زیارت از راه دور به نمونه‌هایی از سخنان معصومین (ع) که در این مورد بیان شده است اشاره می‌کنیم:

«حنان بن سدیر» از پدرش نقل می‌کند که گفت: «امام صادق (ع) فرمود: "ای سدیر آیا امام حسین (ع) را در هر روز زیارت می‌کنی؟ " گفتم: "فدایت شوم، خیر. " فرمود:"چه قدر ظلم می‌کنید. " سپس فرمود: "آیا او را در هر جمعه زیارت می‌کنید؟ " گفتم: "نه. " فرمود: "آیا او را در هر ماه (یک بار) زیارت می‌کنید؟ " گفتم: "نه" فرمود: "آیا او را در هر سال (یک بار) زیارت می‌کنید؟ " گفتم: "گاهی چنین است. "

فرمود:‌ای سدیر! چه قدر بر حسین (ع) جفا کردید. آیا نمی‌دانی که خداوند دو هزار فرشته‌ی ژولیده موی غبارآلود دارد که برای او گریه می‌کنند و او را زیارت می‌کنند و خسته نمی‌شوند؟‌ای سدیر! چرا قبر حسین (ع) را در هر جمعه پنج مرتبه یا در هر روز یک بار زیارت نمی‌کنی؟ "

گفتم:"فدایت شوم، بین ما و او فرسخ‌های زیادی (راه) است. " پس به من فرمود:"بالای بام خانه‌ات برو، سپس به راست و چپ متوجه شو و آن گاه سرت را به سوی آسمان بلند کن و سپس روی به سوی قبر [امام حسین (ع)]کن و بگو: السلام علیک یا ابا عبدالله، السلام علیک و رحمه الله و برکاته. [در این صورت]برای تو یک دیدار نوشته می‌شود و این یک دیدار [مساوی با]یک حج و یک عمره است. "»

در روایت دیگری از امام صادق (ع) درباره‌ی نحوه‌ی زیارت ائمه‌ی اطهار (ع) از راه دور می‌خوانیم: «هرگاه مسافت یکی از شما و خانه‌اش دور باشد پس باید بالای منزلش رود و دو رکعت نماز بخواند و با سلام به قبر‌های ما اشاره کند. این به ما می‌رسد و باید بر ائمه (ع) همان گونه از راه دور سلام کنی که از نزدیک سلام می‌کنی.

 ۲. کمک به خانواده‌ی حاجی

کسی که بعد از رفتن حاجی به حج یا عمره، به جای او کار‌های خانه‌اش را سر و سامان دهد، مثل اجر حاجی را خواهد داشت. رسول خدا (ص) در یکی از خطبه‌هایش ضمن بر شمردن اجر و مزد حجاج خانه‌ی خدا فرمود: هر که حاجی یا عمره‌گزاری را بعد از [رفتن]او، به خوبی در اهل [و خانواده اش]جانشینی کند، مثل اجر کامل حاجی را دارد بدون این که از اجر حاجی چیزی کم شود.

طبیعی است که خانواده‌ی بسیاری از حاجیان پس از رفتن آن‌ها، در انجام کار‌های بیرون از منزل و بروز مشکلاتی، چون مریضی و. در تنگنا قرار می‌گیرند. اهمیت رسیدگی به وضع آن‌ها با ثوابی که برای این کار بیان شده است نمودار می‌شود.

۳. ملاقات با حاجی

یکی از اعمال پسندیده و آداب اسلامی، رفتن به زیارت کسی است که از زیارت یکی از مشاهد مشرفه یا خانه‌ی خدا برگشته است. امام صادق (ع) درباره‌ی اهمیت ملاقات با حاجی تازه از حج برگشته، فرمود: کسی که با حاجی ملاقات کند و با او دست دهد مثل کسی است که دست به حجر الاسود مالیده است.

«ابی الحسین اسدی» می‌گوید: «امام صادق (ع) فرمود:"کسی که حاجی را با گرد و غبار راهش معانقه کند، مثل این است که دست به حجر الاسود مالیده است. "»

و از امام زین العابدین (ع) روایت شده است که فرمود: «ای کسانی که حج به جا نیاورده‌اید! بشارت باد شما را به حاجی‌ها هنگامی که برمی‌گردند. پس با آن‌ها مصافحه کنید و آن‌ها را بزرگ دارید که این کار بر شما واجب است و در اجر آن‌ها شریک خواهید شد.»

۴. سرپرستی یک خانواده مسلمان

رسیدگی به حال مستمندان و بیچارگان در جامعه‌ی اسلامی، از وظایف مسلمانان است. چیزی که متأسفانه بسیاری از مردم آن را فراموش کرده‌اند و در حالی که همسایگان‌شان از شدت فقر و بدبختی، آرزوی اندک غذایی برای خوردن و لباسی برای پوشیدن دارند، اسراف می‌کنند و زندگی‌های اشرافی برای خود تدارک می‌بینند.

تأسف بارتر این که بعضی پس از به دست آوردن ثروتی قابل توجه، به سفر‌های متعدد و پرخرج زیارتی می‌روند و پول‌های فراوان برای کسب آوازه و شهرت خرج می‌کنند در حالی که در میان بستگان و یا همسایگان آن‌ها دخترانی به خاطر زندگی نامناسب اقتصادی پدر و مادر و پسرانی به واسطه‌ی مشکلات مادی، ازدواج نمی‌کنند و در سایه‌ی شوم این فقر و ناداری، مشکلات و مفاسد اجتماعی رخ می‌نماید. این در حالی است که از دیدگاه امامان (ع) شیعه، سرپرستی یک خانواده‌ی مسلمان پاداشی چندین برابر نسبت به حج خانه‌ی خدا دارد. البته این به معنای عدم وجوب حج یا عدم فضیلت آن نیست بلکه به معنای لزوم اهتمام به رفع مشکلات مسلمانان است و یقیناً پاداش آن از حج مستحبی بیشتر خواهد بود.

«ابی بصیر» از امام صادق (ع) نقل می‌کند که فرمود: «اگر یک حج به جا آورم برای من محبوب‌تر از این است که برده‌ای را آزاد کنم» (و همین طور بر شمرد تا منتهی شد به ده برده و مثل آن و مثل آن تا منتهی شد به هفتاد برده.) «و اگر اهل خانه‌ای از مسلمانان را سرپرستی کنم و گرسنه‌ی آن‌ها را سیر ساخته، عریان آنان را بپوشانم و آبروی‌شان را پیش مردم حفظ کنم، برایم محبوب‌تر است از این که به جا آورم حجی را و حجی را و حجی را... (تا منتهی شد به ده حج و مثل آن و مثل آن تا منتهی شد به هفتاد حج.)»

۵. رفع نیاز مؤمن

«اسحاق بن عمار» می‌گوید: «امام صادق (ع) فرمود: "ای اسحاق! هر که این خانه (کعبه) را یک بار طواف کند خداوند برای او هزار حسنه می‌نویسد و هزار سیئه از او محو می‌کند و هزار درجه برایش بالا می‌برد و هزار درخت برای او در بهشت می‌کارد و ثواب آزاد کردن هزار بنده برایش می‌نویسد. تا به ملتزم می‌رسد، هشت در بهشت را برای او می‌گشاید و سپس به او می‌فرماید: از هر کدام از آن‌ها که خواستی وارد شو. "»

گفتم:"فدایت شوم. همه‌ی این‌ها برای کسی است که طواف می‌کند؟ " فرمود: "بله. آیا به تو خبر ندهم از چیزی که از این هم با فضیلت‌تر است؟ "

عرض کردم: "آری" فرمود: "هر کس حاجتی برای برادر مؤمنش برآورده کند، خداوند برای او (ثواب) طوافی و طوافی و طوافی می‌نویسد. (حضرت همین طور شمرد) تا به ده طواف رسید. "»

و نیز پیامبر اکرم (ص) فرمود: «اگر برادر مؤمنم را بر حاجتش کمک کنم برایم محبوب‌تر است از روزه‌ی یک ماه و اعتکاف در مسجد الحرام.»

با این همه تأکید بر برآوردن نیاز‌های مؤمنان، آیا شایسته است کسانی که بار‌ها به حج مشرف شده‌اند، در عین داشتن مسئولیت‌های اجتماعی و ارباب رجوع فراوانی که هر روزه به آن‌ها نیازمندند و بدون وجود آن‌ها با مشکلات متعدد مواجه می‌شوند، باز هم به حج استحبابی مشرف شوند و عده‌ای را مضطر و درمانده نگه دارند؟

۶. نماز جمعه

امام صادق (ع) نقل می‌کند که: «مردی بیابان گرد نزد رسول خدا (ص) آمد که به او «قلیب» می‌گفتند. گفت:"ای رسول خدا! من چندین و چند مرتبه آماده‌ی حج شدم، ولی برایم مقدر نشد. "

پیامبر اکرم فرمود:"ای قلیب بر تو باد به نماز جمعه که حج فقیران است. "»

۷. نماز دهه‌ی اول ذی حجه

مرحوم «میرزا جواد ملکی تبریزی» در کتاب «المراقبات» می‌نویسد: «در این ده شب [دهه‌ی اول ذی حجه]بین نماز مغرب و عشاء، دو رکعت نماز است بدین شرح که در هر رکعت بعد از قرائت سوره‌ی حمد و اخلاص، این آیه خوانده شود تا با ثواب حاجیان شریک شود: و واعدنا موسی ثلاثین لیله و اتممنا‌ها بعشر فتم می‌قات ربه اربعین لیله و قال موسی لاخیه هارون اخلفنی فی قومی و اصلح و لاتتبع سبیل المفسدین.»

هر چه عمل با نیت خالص‌تر انجام شود ارزشمندتر است. از این جا می‌توان به اختلاف ثواب‌هایی که برای کار‌های مختلف عبادی در روایات ذکر شده است پی برد.

منبع: تسنیم

باشگاه خبرنگاران جوان وب‌گردی وبگردی