گوشه‌ای از تاریخ شفاهی هیات‌های عزاداری کاشمر

ایسنا/خراسان رضوی امام حسین(ع) سمبل استقلال، اخلاص، توحید، اخلاق، شجاعت و در یک‌کلام همه خوبی‌هاست و واقعه عاشورا یک انقلاب، تحول و نهضت است.

شیعیان نیز قرن‌هاست که داغدار شهادت مظلومانه آن حضرت و خاندان مطهرش هستند و به شکل‌های گوناگون عشق و ارادت خود را به نهضت حسینی نشان می‌دهند؛ در همین چارچوب آئین‌های عزاداری در جای‌جای میهن اسلامی با شیوه‌هایی خاص و باعظمت بسیار برگزار می‌شود؛ در شهر کاشمر نیز که به دلیل صبغه و سابقه مذهبی‌اش به نجف ثانی معروف است در ایام عزاداری سرور و سالار شهیدان در ماههای محرم و صفر مراسم متنوع و متعددی برگزار می‌شود.

حضور دسته‌های عزاداری براساس برنامه‌ای تنظیم شده

یکی از مراسمی که در دهه اول محرم در کاشمر برگزار می‌شود، حرکت رسمی و کلی دسته‌های سینه‌زنی از روز پنجم تا یازدهم ماه محرم است که این برنامه نیز بر اساس توافقی که از سالیان دور بین مسئولان و هیات‌های عزاداری از جمله ۶ حسینیه قدیمی حیدری، علی‌اکبری، علی‌اصغری، مهدیه، حسینی و ابوالفضلی شکل‌گرفته است اجرا می‌شود و هر روز یکی از هیات‌های بزرگ شهرستان میزبان دیگر هیات‌ها بوده و عزاداران هم بر اساس برنامه‌ای که توسط نیروی انتظامی کاشمر تنظیم می‏‌شود با حرکت از تکیه خود، راهی حسینیه میزبان شده و رأس ساعت مقرر عزاداران به اجرای مراسم سینه زنی و زنجیرزنی، مداحی و نوحه خوانی می‌پردازند.

بنا به رسمی قدیمی روز پنجم محرم، در تمامی هیات‌های عزاداری در بیان مصیبت شهادت سفیر امام حسین(ع) یعنی حضرت مسلم بن عقیل(ع) مراسم عزاداری برگزار می‌شود در این روز حسینیه بزرگ حیدری میزبان دیگر هیات‌ها است.

یکی از مداحان هیات حیدری در خصوص این مراسم به ایسنا گفت: اگرچه زمان دقیقی از راه‌اندازی حسینیه‌های قدیمی کاشمر در دست نیست، ولی بزرگان قدیمی، عمری بیش از ۲۰۰ سال برای حسینیه حیدری عنوان می‌کنند.

محمدحسین داوری ترشیزی افزود: مکان اولیه حسینیه حیدری در سالن حسینیه قدیمی بوده با این تفاوت که حسینیه بدون سقف و دارای دیوارهای مستحکم و قطورتری در دوطبقه به‌صورت صوفه ساخته شده بود که ماه محرم با نصب تیر چوبی قوی وسط هیات روی آن را چادر کشیده و مردم به عزاداری می‌پرداختند.

                                                                    

وی با بیان اینکه ارادتمندان به اهل‌بیت در هر منطقه از شهر و روستا بسیارند اما می‌توانم از خدمتگذاران اهل‌بیت در آن زمان در حسینیه حیدری از آقای ملاحسین‏علی(پدربزرگ آقایان بهرامی)، مرحوم حاج‌آقای شامکوئیان، کربلایی علی سرکشیکی و حاج‌آقای فرشچی و آقای متولی و دیگر بزرگان یاد کنیم، تصریح کرد: در ۶۰ سال قبل حرکت دسته‌جات عزاداری در شب انجام می‌گرفت و فقط در تاسوعا و عاشورا طی روز مراسم عزاداری برگزار می‌شد، ولی حدود سال‌های ۱۳۴۵ تصمیم گرفته شد، رفت ‌و آمد هیات‌ها به‌صورت رسمی در روزها با حضور دسته‌جات عزاداری مردان انجام گیرد و شبها نیز مراسم سخنرانی و مداحی با حضور زنان و مردان در داخل حسینیه‌های قدیمی و جدید برگزار شود.

وی افزود: شاید کسی الان باور نداشته باشد، ولی اگر امروز مردم می‌بینند که روزهای پنجم تا یازدهم محرم، هیات خاصی میزبان عزاداران می‌شود، بر اساس قرعه‌کشی این مسئله و رویداد تعیین شد به‌گونه‌ای که دو بار قرعه‌کشی کردند و روز پنجم محرم قرعه به نام هیات حیدری افتاد و نسبت به هیات‌های دیگر هم این‏چنین بود.

ارادت مردم به سرور وسالار شهیدان وصف نشدنی است

اگر باور داشته باشیم که عزاداری برای امام حسین(ع) قله رفیعی از عبادت پروردگار است و این عزاداری‌ها و برپایی مراسم عزا برای سید الشهدا موجب رشد و اعتلای بسیاری در جامعه شده و آثار و برکات فراوانی دارد، برگزاری مراسم سوگواری در کنار شور حسینی می‌تواند شعور هم به همراه داشته باشد و چه بسا به برکت اهل بیت ایام عزای آنها، شهری مثل کاشمر پذیرای فرزندان خود می‌شود حتی آنهایی که سال‌هاست از شهر مهاجرت کرده‌اند در تاسوعا و عاشورا به آغوش شهر برمی گردند.

                                                                

مسئول حسینیه علی‌اکبری کاشمر در ادامه در گفت و گو با ایسنا با بیان اینکه شب ششم محرم متعلق به حضرت علی‌اکبر(ع) است و میزبانی از عزاداران در این روز بر عهده حسینیه علی‌اکبری است، گفت: حسینیه شاهزاده علی‌اکبر(ع) یکی از ۶ هیات قدیمی و سنتی شهر کاشمر است که در سال ۱۳۰۰ هجری شمسی با کمترین امکانات، توسط مردم راه‌اندازی شد.

 فاطمی گفت: اولین خیمه عزاداری هیات علی‌اکبر(ع) کاشمر با یک چادر عشایری در میدان قدیم ( میدان مرکزی کنونی شهر کاشمر) که در حدود خیابان ترابی و محل کنونی هیات است، برپا می‌شد.

وی با بیان اینکه در گذشته هیات‌های مذهبی، مکان معینی نداشتند و در خانه‌های افراد خیمه عزا برپا می‌شد، گفت: اولین اهداء کننده زمین به هیات علی‌اکبری مرحوم حاج محمود موحد بود که در ادامه این واگذاری‌ها قسمتی از فضای هیات مربوط به اهدای زمین همسر ایشان و قسمتی هم از محل اهدایی حاج علی‌اکبر روستایی است.

وی افزود: پدرم حاج‌آقای بزرگ فاطمی به‌عنوان اولین مداح و یکی از خدمتگزاران در این هیات فعالیت داشته و قسمتی از ساخت ‌و ساز هیات مربوط به زمان حیات ایشان است.

                                                                   

شب هفتم که مصادف است با شب بسته شدن آب بر روی امام و یارانش، متعلق به طفل ۶ ماهه آن حضرت یعنی حضرت علی‌اصغر(ع) است که مراسم عزاداری این روز در حسینیه علی‌اصغری (هیات ترک‌ها) برگزار می‌شود.

حسینیه شاهزاده علی‌اصغر(ع) کاشمر نیز یکی از هیات‌های قدیمی این شهر است که قدمتی بیش از ۱۵۰ سال دارد و نام دیگر این حسینیه که در میان قدیمی‌های کاشمر معروف است "تکیه ترک‌ها" بوده و هنوز هم افرادی این حسینیه را با این نام می‌شناسند و علت این نام حضور خانواده‌های ترک از جمله فرمان، حاج زوار، عربیخوان، نصیرپور(مغانی)... در این حسینیه بوده است.

حسینیه علی‌اصغری در سال ۱۳۳۰ شمسی توسط شادروان حاج غلامرضا فرمان در خیابان امام ساخته و وقف شد، ولی سابقه حسینیه به سالیان قبل از آن‌هم برمی‌گردد به‌طوری‌که عزاداری دهه اول محرم در منازل مرحوم ارباب، زوار، حاج فرمان و... برگزار می‌شد.

از واعظینی که در این حسینیه به ارشاد شهروندان و بیان مصائب اهل‌بیت می‌پرداختند می‌توان به حاج‌آقای سیبویه، حاج‌آقای مدرسی، محمد آقای نور، حاج محمود سیبویه، حاج‌آقای ایران‏دوست، سعیدی و واله نام برد.

شب یتیم‌نوازی

شب هشتم که در تکایای کاشمر مشهور است به شب یتیم‌نوازی، در مصیبت شهادت حضرت قاسم‌بن الحسن(ع) سوگواری می‌شود و میزبانی هیات‌های مذهبی بر عهده مهدیه کاشمر است.

                                                                  

یکی از قدیمی‌های حسینیه مهدیه در این زمینه به ایسنا گفت: حسینیه مهدیه در گذشته در مسجدی کنار حسینیه، برنامه‌های مذهبی و عزاداری خود را برگزار می‌نمود.

علی جلالی افزود: در سال ۱۳۱۹ برنامه توسعه حسینیه مهدیه در دستور کار قرار گرفت که با تملک چندین ملک در اطراف مسجد این امر محقق شد.

وی تصریح کرد: باید از بزرگانی همچون حاج‌آقای وطنی باف، حاج‌آقای شریعتی، حاج‌آقای محمدی و حاج‌آقای شکرالهی و دیگر بزرگان در راه‌اندازی و توسعه این حسینیه یاد کنیم.

مسئول حسینیه مهدیه گفت: قبل از برنامه‌ریزی برای حرکت هیات‌های مذهبی، عزاداران با حضور در منازل علمای بزرگ شهر به عزاداری می‌پرداختند.

شبی به نام علمدار کربلا

شب نهم همانند سایر نقاط جهان تشیع متعلق به علمدار کربلا حضرت ابوالفضل العباس(ع) است، در روز نهم محرم مصادف با روز تاسوعا، حسینیه ابوالفضلی کاشمر میزبان عزاداران حضرت اباالفضل العباس(ع) است.

یکی از مسئولین این هیات عنوان کرد: حسینیه ابوالفضلی کاشمر در اردیبهشت‌ماه ۱۳۲۲ با اهداء زمین و هزینه ساخت آن توسط مرحوم حاج محمد جلالی خراسانی(جلال العلما) یکی از شخصیت‌های دینی و مذهبی در آن زمان تأسیس، افتتاح و در آن تاریخ طبق اسناد ثبتی وقف شده است.

علی حیدریان افزود: چون در آن زمان بیش از چند حسینیه وجود نداشت، بنا به تصمیم متولی و هیات‌امنای وقت برای هر حسینیه نام مشخصی انتخاب می‌کردند که نام حضرت ابوالفضل(ع) را برای این حسینیه در نظر گرفتند و به همین عنوان مشهور شد.

                                                                    

وی تصریح کرد: از جمله مداحان قدیمی در این حسینیه می‌توانیم از مرحوم حاج محمدحسن شمس، حاج میرزا ابوالقاسم کرمانیان و مرحوم عاجل نام ببریم.

حیدریان افزود: قسمت بیشتر هزینه‌های این حسینیه از محل موقوفات متولی و از محل نذورات اهالی و خیرین پوشش داده می‌شود.

اوج حرکت دسته‌های عزاداری در روز عاشورا

روز عاشورا؛ روز پیروزی خون بر شمشیر و شهادت سرور و سالار شهیدان اباعبدالله الحسین، اوج حرکت دسته‌های عزاداری است که هیات‌های عزاداری کاشمر در جوار امام‌زاده سید حمزه (ع) در عزای شهدای کربلا بر سر و سینه می‌زنند.

در گذشته مقرر شده بود روز عاشورا اولین هیاتی که وارد باغمزار می‌شود هیات حیدری باشد و قبل از همه هیات‌ها در کنار صحن و سرای امامزاده حضور یابد و تا آخر وقت به‌عنوان میزبان مراسم حضور داشته باشد که این رسم تا سه سال بعد از انقلاب اجرا می‌شد ولی پس از آن به دلیل افزایش تعداد تکایا این رسم لغو شد.

روز یازدهم محرم هم که آخرین روز حرکت دسته‌های عزاداری است، حسینیه حسینی کاشمر میزبانی تکایا را بر عهده دارد.

در قدیم در محلی روبروی هیات حسینی کنونی جلو منزل حاج‌آقای سیبویه چادر عزای امام حسین راه‌اندازی و عزاداری برگزار می‌شد. البته نمی‌توان تاریخ دقیقی از راه‌اندازی این هیات‌ مذهبی عنوان کرد، اما بزرگانی همچون حاج‌آقای احمدی، احمدپناه و حاج‌آقای قادری و بزرگان دیگری عمر خود را صرف نوکری ائمه اطهار در این حسینیه کرده‌اند.

بنا به گفته‌های قدیمی‌های محله فیض‌آباد، اولین ساختمان هیات حسینی در مکان فعلی در خیابان ۱۷ شهریور فعلی ساخته و در صحن حیاط چادر زده می‌شد که حاج‌آقای رجب‌نیا در قدیم مسئول بستن بندهای چادر بودند که با اعتقادی که داشتند بدون ترس با حرکت روی طناب‌ها خود را به مرکز چادر می‌رساند. البته بزرگان آن زمان اعتقاد خاصی داشتند که این خانه نگهدار دارد و افراد و ارادتمندان خود را محافظت می‌کند.

فعالیت ۱۵۰ هیات شناسنامه دار در کاشمر

بدیهی است عشق مردم کاشمر به ابا عبدالله، همه‌ساله باعث برگزاری پرشور مراسم عزاداری می‌شود؛ مراسم دسته روی هیات‌های عزاداری یکی از مهمترین مراسم دهه اول محرم است که همه ساله ۴۳ هیات دسته‌های عزاداری تشکیل داده و ۶ هیات از روز ششم تا دوازدهم محرم هر روز میزبان دسته‌های عزاداری می‌شوند.

این در حالی است که در شهرستان کاشمر ۱۵۰ هیات شناسنامه‌دار و فعالند که کد مذهبی دارند و همه ساله در این هیات‌ها در ایام محرم، مراسم عزاداری برگزار می‌شود، البته به این مراسم برپایی مجالس روضه غیررسمی و خانگی را که در دهه اول، دوم و سوم محرم و صفر برگزار می‌شود می‌توان افزود، همچنین ۲۰۰ مداح شناسنامه فعالیت دارند و در برگزاری هرچه باشکوه‌تر مراسم عزاداری محرم همت می‌کنند.

برخی آیین‌ها از جمله نخل‌گردانی و حرکت دسته بنی اسد هم که در زمره میراث معنوی کاشمر به ثبت رسیده، برپایی مراسم شام غریبان، پرده‌خوانی و شبیه‌خوانی در زمره مراسم ایام محرم است.

انتهای پیام