«پرچم‌دوزی» هنر مصور محرم

ایسنا/خراسان رضوی نصب پرچم عزای امام حسین(ع) در کوی و برزن نمودی از یک هنر مصور است که حال و هوای عزاداری را با خود به همراه می‌آورد و این یعنی محرم نزدیک است.

ماه ذی‌الحجه که از غدیر عبور می‌کند، کم کم رنگ و بوی محرم فضای شهر و محله را فرا می‌گیرید و عاشقان حسینی(ع) به رسم هر سال در تکاپوی برپایی بیرق‌های عزای سید و سالار شهیدان هستند. از این رو برو بیا در بازار پرچم و بیرق عزا زیاد می‌شود و دوستداران اهل‌بیت(ع) از هر شهر و دیاری می‌آیند تا پرچم و بیرق عزا را از مشهد الرضا(ع) تهیه و با متبرک کردن آن در حریم رضوی برای نصب در حسینیه و تکایای شهر و دیار خود ببرند؛ چراکه پرچم نماد و معرف یک واقعه حماسه‌ساز برخاسته از فرهنگ شیعی است.

در روزهای پایانی ماه ذی‌الحجه که پرچم عزای حسین(ع) در کوی و برزن برافراشته می‌شود، خود نمادی از یک تقویم تصویری بوده و به معنی نزدیک بودن محرم است و مساجد و حسینیه‌های سطح شهر در این ایام نیز با پرچم‌های مزین به نام این حضرت سیاهپوش و مهیای حضور عزاداران سید و سالار شهیدان می‌شوند.

شوری که در برپایی مجالس عزای امام حسین(ع) وجود دارد تنها مختص ایران و کشورهای مسلمان نیست، بلکه این عزا مرزهای جغرافیایی عقاید را درنوردیده است و نشانه‌های سیاهپوشی با پرچم‌های حسینی نیز در دیگر کشورها به چشم می‌خورد.

اهمیت استفاده از پرچم‌ها برای ایام عزاداری در ایران به ویژه در مشهد بیش از نیم قرن قدمت دارد و به نوعی شغل آبا و اجدادی محسوب می‌شود و افراد جوان در خانواده این حرفه را از پدران و پدربزرگان خود فرا می‌گیرند. پرچم‌های دوخته شده علاوه بر بازارهای سطح شهر بیشتر در بازار امام‌رضا که هنرمندان این رشته در آن فعالیت می‌کنند، به فروش می‌رسد.

رونق بازار پرچم دوزی زیر سایه سنگین شرایط اقتصادی موجود رو به افول است. آن عده از هنرمندان که تازه وارد این حرفه شده‌اند از سرمایه‌گذاری در این هنر رضایت ندارند و عده‌ای نیز کار را تعطیل کرده‌اند، از این بین افرادی که سال‌ها به این حرفه مشغول بوده‌اند هر چند به یک ثبات در کار خود رسیده و مشتریان خود را دارند، اما در اکثر موارد با کسادی بازار مجبور به تعطیلی کارگاه‌های تولیدی شده و صرفا به قبول چند کار سفارشی در سال بسنده می‌کنند و اگر این روند ادامه داشته باشد شاهد رنگباختن این هنر اصیل خواهیم بود.

پرچمدوزی، هنری که در معرض رنگ‌باختگی است

امیر صانع، یکی از هنرمندان این حوزه در گفت‌وگو با ایسنا عنوان کرد: ۲۵ سال است که در این حرفه مشغول به کار هستم، از ۱۵ سالگی با گلدوزی روی سجاده و جانماز کارم را آغاز کردم و با توجه به اینکه پیشه جد مادری‌ام گلدوزی بود به این هنر علاقه‌مند شدم و این حرفه را با جدیت دنبال کردم .

وی گفت: عدم حمایت از سوی مسئولان یک قصه تکراری در حوزه هنر و هنرمند است و این حرفه نیز که یک حرفه هنری است دستخوش این عدم حمایت شده، از طرفی با وجود اینکه کار ما در فضای مجازی مشتریان خود را یافته بود و رونق فرامرزی داشت با فیلترینگ فضای مجازی به این هنر لطمه وارد کرد و تعداد کارگاه‌ها و افرادی که با ما همکاری می‌کردند کاهش پیدا کرد.

صانع ادامه داد: بازار ما تقریبا ۲ ماه قبل از محرم و ایام فاطمیه رونق می‌گیرد، بنابراین در طول سال که فرصت زیادی داریم به تولید کارهای سفارشی که عمدتا از سوی هیات‌های مذهبی تبریز ثبت می‌شود، می‌پردازیم. عمده کار ما گلدوزی روی پارچه مخمل است و در حال حاضر به دنبال آن هستیم که این هنر را به روز کنیم تا آثار خلق شده از تکرار خارج شود لذا علاوه بر استفاده از رنگ‌های مرسوم که از قدیم در پرچمدوزی رایج بوده از رنگ‌های دیگر مانند بنفش نیز در گلدوزی استفاده می‌کنیم  که با توجه به سلایق افراد قدیمی این یک ریسک است و ممکن است تولید خریداری نداشته باشد.

وی افزود: ما علاوه بر سفارشات داخلی از از ونکوور کانادا نیز سفارش داشته‌ایم و جالبی این سفارشات این است که پرچم‌های ما معمولا برای حسینیه‌های خانگی افراد که در ایام محرم برگزار می‌کنند مورد استفاده قرار می‌گیرد.

این هنرمند فعال در حرفه پرچمدوزی ادامه داد: علاوه بر مورد گفته شده سفارشاتی نیز از کشورهای انگلیس، پاکستان، شهرهای شیعه‌نشین عربستان، بحرین و عراق داشته‌ایم که با توجه به شرایط پیش آمده و بحث فیلترینگ سفارشات برون‌مرزی ما نیز به شدت کاهش پیدا کرده است.

وی خاطرنشان کرد: سفارشات از سایر کشورها بیشتر با محوریت ظهور منجی(عج) است و آنچه من از این نوع سفارشات درک کرده‌ام این است که اعتقاد به ظهور در آن سوی مرزها و فعالیت در زمینه ظهور قابل تامل است. اما در کنار پرچم های یا اباصالح(عج) نیز پرچم‌هایی با نام مقدس امام حسین(ع) و سایر ائمه اطهار در سفارشات به چشم می‌خورد.

صانع در خصوص درآمد حاصل از این شغل بیان کرد: نباید با نگاه درآمدزا وارد این حرفه شد، چراکه افراد با این نگاه معمولا طی یک یا ۲ سال به شغل دیگری روی می‌آورند و تنها افرادی که برکت کار برایشان مهم است در این شغل ماندگار خواهند شد. برای من مهمترین برکت، آرامشی است که در این شرایط پر از دغدغه دارم.

این هنرمند حرفه پرچمدوزی با اشاره به عوامل مختلف در رونق بازار این هنر گفت: در شرایط فعلی که ثباتی در بازار وجود ندارد گرانی نخ، پارچه و دستمزد کارگر باعث افزایش قیمت پرچم‌ها شده است. همچنین با توجه به شرایط اقتصادی رونق کار ما نیز کاهش داشته است و این هنر در معرض رنگ‌باختگی قرار دارد.

باید عاشق باشی تا در این حرفه بمانی

جعفر شجاع یکی دیگر از پرچمدوزان ادامه می‌دهد: در سن ۱۶ سالگی و پس از ترک تحصیل وارد این حرفه شدم چندین سال شاگردی کردم و بعد توانستم به صورت حرفه‌ای این کار را آغاز کنم. در حال حاضر ۲۵ سال است که در این حرفه مشغول هستم.

وی عدم ثبات قیمت‌ها را یکی از علل کاهش رونق بازار این هنر دانست و عنوان کرد: با بالا رفتن قیمت مشتریان ما کمتر شده‌اند، از طرفی کارهای سفارشی نیز در شرایط گرانی کاهش یافته و اگر این روند ادامه پیداد کند، این حرفه نیز به تعطیلی کشیده خواهد شد. با توجه به اینکه این حرفه سرمایه بردار است و بازار تنها در ۲ ماه از سال رونق دارد بسیاری از افرادی که مدت کمی است وارد این حرفه شده‌اند اکنون کار را تعطیل کرده و به کار دیگری روی آورده‌اند.

این هنرمند فعال در حرفه پرچمدوزی گفت: باید عاشق باشی تا در این حرفه بمانی؛ چراکه رنج زیادی دارد و جسم دچار فرسایش می‌شود، ضمن اینکه درآمد چندانی ندارد اما برکتش دو چندان است.

وی ابراز کرد: بازار این حرفه یک ماه قبل محرم و ایام فاطمیه رونق می‌گیرد و با توجه به کیفیت کار مشتریان آن نیز متفاوت خواهند بود؛ به عنوان مثال اگر تولید کلی داشته باشیم و کار معمولی ارائه دهیم قیمت مناسب‌تر است و مشتریان این کارها بیشتر عراقی‌ها هستند، اما چند سالی است که تنها کار سفارشی می‌پذیرم و برای هیات‌های مذهبی که به دنبال کار با کیفیت هستند پرچم تولید می‌کنم.

شجاع ادامه داد: بیشترین سفارشات پرچم حول خلق آثاری با نام مقدس اباعبدالله الحسین(ع) است، البته اشعار محتشم، احادیثی از پیامبر(ص) درباره امام حسین(ع) نیز از دیگر مواردی است که بیشترین درخواست را از سوی سفارش‌دهندگان دارد.

وی تصریح کرد: شاید این سوال مطرح شود که یک حسینیه و مسجد اگر پرچمی را سفارش دهد سالیان سال آن پرچم باقی است و این کار در مقطعی ار رونق خواهد افتاد؟ باید گفت با توجه به تجربه من در این چند سال سفارش‌دهندگان با سفارش جدید، پرچم‌های قبلی را در مکان دیگری استفاده می‌کنند.   

انتهای پیام