محرم شیعه را زنده نگه می‌دارد

به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو، برنامه محرم در آینه آئین‌ها با حضور سهیل محمودی، محمدحسین ایمانی خوشخو، هوشنگ جاوید، داوود فتحعلی‌بیگی، عیسی علیزاده، مجید ضرغامی، علیرضا تابش، رحمت امینی و سایر اساتید دانشگاه و هنرمندان عرصه هنر‌های آئینی ظهر امروز چهارم مرداد در دانشگاه علم و فرهنگ برگزار شد.

در ابتدای مراسم پس از قرائت قرآن کریم، کلیپی عاشورایی «مکن‌ای صبح طلوع» به رهبری لوریس چکناواریان پخش شد و در ادامه سهیل محمودی ضمن خوشامد به حضار افزود: آئین سوگواری امام حسین (ع) از جدی‌ترین و همگانی‌ترین آئین‌های اسلام است. یک آئین نوروزی داریم که برخاسته از مردم و یک آئین سوگ که همین محرم است.

در ادامه محمدحسین ایمانی خوشخو رئیس پارک ملی علوم و فناوری‌های نرم و صنایع فرهنگی جهاد دانشگاهی گفت: در نگرش‌های مختلفی که ما به گردشگری فرهنگ داریم، گردشگری مقوله‌ای فرهنگی بر پایه تعاملات اجتماعی است. امروزه اگرچه گردشگری درآمدزاست، اما هدف اولیه نیست، بلکه توسعه فرهنگی و باز کردن نمای کشور در آئینه فرهنگ است. در همین گردشگری هم شاخه‌هایی، چون میراث، هنری و آئینی داریم. ابر رویداد اربعین برای ما الان خیلی مهم است، ما هم آن را بررسی کردیم و ثابت شد که مهمترین رویداد مذهبی دنیاست.

رئیس پارک ملی علوم و فناوری‌های نرم و صنایع فرهنگی جهاد دانشگاهی گفت: گردشگری آئینی هم وابستگی زمانی و هم مکانی دارد، مثل اربعین که هر دو را دارد. آئین‌ها در جا‌های مختلف اجرا می‌شود از بازار گرفته تا مساجد، حسینیه‌ها، تیمچه‌ها حتی در خانه‌ها و … برخی از قبل می‌گفتند که در ایام محرم گردشگری تعطیل است، من همیشه مخالف این حرف بودم، چون خارجی‌ها همیشه از آن استقبال می‌کنند، پس به عنوان جاذبه محرم نباید گردشگری تعطیل شود. مثل مراسم تعزیه در شوش و مشعل‌گردانی و قالی شویی در کاشان که چنین تلفیقی را در هیچ کجا نمی‌توان مشاهده کرد.

ایمانی خوشخو در پایان با اشاره به گفته هانری کربن که شیعه توانسته است ضمن حفظ مذهب گذشته با تکیه بر امامی که خواهد آمد آینده را هم داشته باشد و این در هیچ دین و مذهبی نیست گفت: یکی از عللی که باعث می‌شود چراغ امام حسین (ع) خاموش نشود، وجود امام عصر (عج) است که همین موضوع شیعه و نهضتش را زنده نگه می‌دارد.

کسایی مروزی اولین نوحه معروف را دارد که مربوط به کربلاست

در ادامه مراسم هوشنگ جاوید گفت: هفته آینده پس از بیست و یک سال صدای بیست و پنج منقبت‌خوان از سوی حوزه هنری رونمایی شود و بسیاری از این منقبت‌خوان‌ها از دنیا رفته‌اند.

وی افزود: مسئله فعلی ما موضوعات تعزیه اجتماعی در ایران است که اصلاً به آن توجهی نکرده‌ایم و شاید ندانیم چیست. درحالی که سوگواری‌های اجتماعی، سوگواری مذهبی را تقویت کرده در حالی که خودش در طول زمان ضعیف شده است. ما حتی در کردستان شیون‌گاه داشتیم الان هم وجود دارد، اما ضعیف شده است. زمان‌های سوگواری خیلی مهم است که برخی سنتی هستند مثل درو کردن تعزیه عاشورا که دقیق زمانی برگزار می‌شود که بخواهند گندم درو کنند تا محصولشان زیاد شود.

این پژوهشگر پیشکسوت آئین‌های ایرانی افزود: درباره موسیقی اصالت‌ها، ریتم، تلفیق، تیپ و … را داشتیم که اصلاً رعایت نکردیم و همه چیز الان رها شده و در واقع از جوان‌ها ایراد هم می‌گیریم که چرا درست رعایت نمی‌کنند، درحالی که اصلاً راه درستش را یاد نگرفتند حتی خواندن نوحه‌خوانی در کشور ما جایگاه خاص از قدیم داشته که بدان بی‌توجهی کردیم.

جاوید با اشاره به اینکه تاریخ برای این است که همین چیز‌ها را نشان دهیم که در قدیم داشتیم گفت: این تاریخ شیون ماست، در پاسخ کسانی که می‌گویند در ایران شیون و غم نبوده، باید گفت اصلاً مگر چنین چیزی می‌شود؟ ما پیکرک‌هایی داریم که نشان می‌دهد برای شیون کردن بوده، حتی آئین کرب‌زنی داریم برای دوهزار و هفتصد سال پیش که بعد در آئین اسلامی تلفیق شده است.

نویسنده کتاب موسیقی رمضان افزود: نخستین زنی که بعد واقعه کربلا مرثیه خاص اجرا می‌کند ام‌البنین (س) مادر حضرت عباس (ع) است. در طول سال‌های بعد واقعه هم بین اعراب مرثیه به راه می‌افتاد، ولی مرثیه‌سرایی ایرانیان قرن اول و دوم هجری وجود داشت، که این‌ها ناشناخته مانده است، چون به زبان عربی است،‌ای کاش کسی پیدا شود و این موارد را ترجمه کند. سوگ از کیومرث و فریدون در ایران شروع می‌شود و نخستین سوگواری گروهی به مرثیه سیاوش و سپس به رستم می‌رسد، مرثیه نامه‌نویسی از عهد ساسانی به بعد شروع می‌شود و بعد به دوره اسلامی می‌رسیم. تحول مرثیه در ایران از قرن هفتم شروع می‌شود کسایی مروزی اولین نوحه معروف را دارد که مربوط به کربلاست.

نسل عزاداری‌ها در هیئت‌ها شکل می‌گیرد

در ادامه سهیل محمودی؛ شاعر و سخنران نشست نیز طی صحبت‌هایی گفت: تهران از سال‌های آغارین قرن نوزدهم دو وجهه عزاداری را دارد، یکی در خانواده‌ای رجال قاجار است مخصوصاً بانوان خاندان‌های خاص و دوم تکیه دولتی‌ها که متأسفانه این‌ها از بین رفته‌اند، که تنها یک کوچه الان بنامش مانده است، هرچند آن دوره شش هفت هزار نفر را در خود جا می‌داد.

وی ادامه داد: نسل عزاداری‌ها در هیئت‌ها شکل می‌گیرد، هیأت در جمع کردن مردم مهم‌تر از مساجد بود. این هئیت‌ها مبنای عزاداری در تهران می‌شوند، حتی چهارپایه خوانی در بازار و هئتت‌ها داشتیم.

در ادامه علی صابر دقایقی به خواندن مرثیه دشتی پرداخت.

بخش پایانی این مراسم نیز به تجلیل از استاد داوود فتحعلی‌بیگی پیشکسوت عرصه تعزیه و نمایش‌های آئینی و سنتی ایرانی اختصاص داشت که این بخش با حضور دکتر رحمت امینی، تابش، هوشنگ جاوید، دکتر ایمانی خوشخو برگزار شد.

سپس فتحعلی بیگی پشت تریبون قرار گرفت و گفت: تعزیه بزرگترین هنر ایرانی است که بزرگان نمایش جهان پس از دیدن آن حیرت زده می‌شوند، اما خود ما آنطور که باید به آن بها نداده‌ایم. به خود امام حسین (ع) قسم هر کار کردم برای خودش بود و توقعی هم از هیچکس برای کاری ندارم، تعزیه زیاد اجرا کردم، در یکی از این تعزیه‌ها نقش حر را داشتم و آن را نگه داشتم برای خودم بلکه شفیعم باشد.