نقش مهم دولت‌ها در حمایت از تنوع فرهنگی جهان

محققان کشور در یک مطالعه جدید، موضوع حمایت از تنوع فرهنگی را در عصری که به عصر جهانی شدن معروف است، به بوته نقد و بررسی برده‌اند و نقش مهم سازمان یونسکو و دولت‌ها را در این خصوص یادآوری کرده‌اند.

به گزارش ایسنا، موضوع تنوع فرهنگی از مهم‌ترین و شاید پیچیده‌ترین مباحث در حقوق بین‌الملل است که هنوز پایانی بر آن متصور نیست و جامعه بین‌المللی در راه ضابطه‌مند کردن آن و تعیین مقررات حمایتی مناسب در مورد آن، هنوز در آغاز راه است. در همین زمینه منشور ملل متحد و اسناد بین‌المللی حقوق بشر با تأکید بر برابری انسان‌ها در برخورداری از حقوق و آزادی‌های بنیادین و نفی هرگونه تبعیض، در حقیقت اعلام می‌کنند که تمامی فرهنگ‌های متنوع جهان باید از احترام برخوردار باشند، تنوع آن‌ها به هیچ دلیلی نباید انکار شود و تمامی انسان‌ها صرف نظر از تفاوت‌های فرهنگی که با یکدیگر دارند، از شأن و منزلت یکسان نیز برخوردارند.

به اعتقاد پژوهشگران، حمایت و ارتقای تنوع فرهنگی در سرتاسر جهان بی شک مدیون تلاش‌های بیش از سه دهه سازمان آموزشی علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد، یونسکو است. فعالیت‌های فرهنگی یونسکو طی سال‌هایی که از حیات این یگانه نهاد بین‌المللی فرهنگی در نظام ملل متحد می‌گذرد، هم از نظر مفهومی و هم از نظر دامنه، گسترش چشمگیری داشته است. یونسکو که زمانی با اقدام‌های بین‌المللی مربوط به حفظ میراث فرهنگی و انتشار مجموعه آثار ادبی برگزیده جهان شهرت یافته بود، اکنون با مفاهیمی اساسی‌تر از حیات بشری یعنی فرهنگ و توسعه پایدار سروکار دارد. توجه به ابعاد فرهنگی توسعه، تاکید و تقویت هویت‌های فرهنگی، تشویق مشارکت در حیات فرهنگی، حمایت از تنوع فرهنگی و ترویج همکاری‌های بین‌المللی فرهنگی، حفظ میراث فرهنگی بین‌المللی و حفظ میراث فرهنگی زیر آب از جوانب فعالیت‌های فرهنگی یونسکو به شمار می‌روند.

در یک مطالعه که با همین مضامین توسط پژوهشگرانی از دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد انجام شده است، بحث حمایت از تنوع فرهنگی در عصر جهانی شدن از دیدگاه پژوهشی، بررسی شده است.

آن‌ها در این تحقیق برای پاسخ به پرسش‌های زیر تلاش کرده‌اند: این که چه ارتباطی میان تنوع فرهنگی و پدیده جهانی شدن وجود دارد و آیا جهانی شدن در حال فرسایش تنوع فرهنگی است یا در راستای حمایت‌های سازمان‌های بین‌المللی به‌ویژه یونسکو و تصویب قواعد الزام‌آور توسط آن‌ها و با امکاناتی که جهانی شدن با خود به‌همراه دارد، می‌توان از آن در جهت ارتقای تنوع فرهنگی استفاده کرد؟

بر اساس این تحقیق که نتایج آن را فصلنامه «مطالعات حقوق عمومی» وابسته به دانشگاه تهران و انجمن ایرانی حقوق اداری منتشر کرده است، سازمان یونسکو به‌عنوان بزرگ‌ترین حامی تنوع فرهنگی در سرتاسر جهان، اعلامیه جهانی تنوع فرهنگی را در سال ۲۰۰۱، کنوانسیون حمایت از میراث فرهنگی غیرمادی در سال ۲۰۰۳ و کنوانسیون حمایت و ارتقای تنوع مظاهر فرهنگی را در ۲۰ اکتبر ۲۰۰۵ به‌منظور حمایت از فرهنگ، میراث فرهنگی ناملموس و تنوع مظاهر فرهنگی گوناگون تصویب کرده است.

به گفته ستاره شریفان، محقق و دانش‌آموخته دکتری حقوق بین‌الملل واحد نجف‌آباد دانشگاه آزاد اسلامی و دو همکار دیگرش در این تحقیق، «آن چه تنوع فرهنگی را تهدید می‌کند، نه اصل فرایند جهانی شدن که شیوه برخورد دولت‌ها با آن است. ازاین‌رو تلاش‌های سازمان بین‌المللی یونسکو در جهت کنترل و ایجاد قوانین حمایتی از کشورهای در حال توسعه می‌تواند آثار ناخوشایند جهانی‌شدن را کنترل کند و از امکانات و فناوری‌های این پدیده به‌منظور تقویت فرهنگ‌های کشورهای در حال توسعه استفاده کند».

این محققان می‌گویند: «فرهنگ، روش کلی زندگی مردم از گهواره تا گور است و تنوع فرهنگی بازتاب تکثر و تعامل فرهنگ‌هایی است که در جهان در کنار یکدیگر زندگی می‌کنند و به یکدیگر احترام می‌گذارند. با ورود به عرصه جهانی شدن و ضمن قبول این حقیقت که جهانی شدن، توفیق اجباری است که تمامی ابعاد زندگی بین‌المللی را فرا گرفته است و تمامی کشورها ناگزیر از همراهی با آن هستند، بالطبع افزون بر مسائل اقتصادی، فرهنگ و تنوع فرهنگی جهان نیز بسیار تحت تأثیر این پدیده قرار گرفته است».

بر این اساس، یونسکو به عنوان مهم‌ترین مؤسسه تخصصی سازمان ملل متحد که متولی مسائل فرهنگی در عرصه بین‌المللی است، با تصویب کنوانسیون حمایت از تنوع فرهنگی کمک بزرگی در راستای حمایت از این تنوع کرده است. البته این که کمیسیون تا چه حد در حمایت و ارتقای تنوع فرهنگی جهان توفیق خواهد داشت، امری است که مستلزم گذشت زمان است. با وجود این، روند تصویب کنوانسیون نشان‌دهنده استقبال فوق‌العاده زیاد دولت‌ها و به ویژه کشورهایی است که فرهنگشان بیش از سایر کشورها در معرض خطر نابودی قرار دارد.

به اعتقاد شریفان و همکارانش، «البته مخالفت برخی از کشورهای توسعه‌یافته با کنوانسیون، امید توفیق آن را کم می‌کند. زیرا در دنیای امروز، شانس حضور یک فرهنگ در ترکیب فرهنگی جدید دنیا و انتشار آن، به سرمایه‌گذاری‌های کلان نیاز دارد که تنها از عهده کشورهای بزرگ بر می‌آید. از این رو بدون همکاری و مساعدت کشورهای توسعه‌یافته، نیل به این هدف امکان‌پذیر نیست».

آن‌ها می‌افزایند: «همچنین کشورهای در حال توسعه نیز باید خود را باور داشته باشند و سعی در تقویت استعدادها و توانمندی‌های داخلی کشورشان کنند. آن‌ها باید اصلاحات لازم در قوانین و مقررات داخلی به نفع حمایت از مظاهر کالاها و صنایع فرهنگی را ایجاد کنند. در این راستا، دولت‌ها از تولیدکنندگان داخلی حمایت می‌کنند و در جهت ترغیب و تشویق صادرکنندگان برمی‌آیند تا بتوانند در این قافله جهانی امکان رقابت با دیگران را داشته باشند».

در جمع‌بندی که از این تحقیق صورت گرفته است، محققان اشاره کرده‌اند: «می‌توان گفت جهانی شدن، فرصت‌ها و تهدیدهایی را با خود به همراه دارد که تمامی کشورها به خصوص کشورهای جهان سوم می‌توانند با کمک گرفتن از قواعد حمایتی کنوانسیون‌های یونسکو از فرصت‌های آن بهره جویند و با مساعدت سایر کشورها به‌ویژه کشورهای توسعه یافته فرهنگ خود را به جهانیان عرضه کنند و از همه مهم‌تر از فرهنگ‌های در معرض خطر نابودی محافظت کنند. از این رو تلاش‌های سازمان بین‌المللی یونسکو می‌تواند تاثیرات ناخوشایند جهانی شدن را کنترل کند و در این صورت، جهانی شدن به ارتقاء و تعمیق تنوع فرهنگی منجر خواهد شد».

انتهای پیام