اخلاص شرط نوکری امام حسین(ع)/ مرثیه‌های امروز شاهکار کم دارد

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها- نوشین سلامت: اگر چه استان اردبیل در حوزه مداحی و نوحه‌سرایی نیازی به معرفی ندارد اما آنچه که باعث شده تا نام این استان در جهان به عنوان مهد تشیع و حسینیت شناخته شود محتوا، اشعار، مرثیه‌ها و عاشقانه‌های مداحان دیروز و پیرغلامان امروز است.

بسیاری از پیرغلامان و مداحان اردبیل معتقد هستند که آنچه که یک شعر آئینی را تبدیل به یک اثر خارق‌العاده و در تاریخ ماندگار می‌کند نگاهی عاشقانه به بطن قیام امام حسین (ع) است که به دلایل مختلف که مربوط به سلایق نسل‌های مختلف می‌شود امروزه جای شاهکار در اشعار آئینی خالی است.

توفیق الله‌وردی‌زاده یکی از پیرغلامان اردبیل است که با بیش از ۴۸ سال سابقه خادمی در دستگاه عزاداری اباعبدالله (ع) و حضور در هیئت‌های مذهبی حالا در گفتگویی صمیمی با مهر عنوان می‌کند که نام درخشان اردبیل در مکتب خادمی امام حسین (ع) به سبب حضور مداحان و شعرایی است که در زمان قدیم با الهام گرفتن از عشق و شور حسینی و خلق آثار بی‌نظیر توانستند اردبیل را در میان عاشقان جهانی حسین سربلند و سرافراز کنند.

وی همچنین معتقد است که اگر چه از زمان فعالیت منزوی‌ها، تاج‌الشعراها، موذن‌زاده‌ها و… سال‌ها می‌گذرد اما جوانان و شاعران آئینی امروز می‌توانند با الگوسازی برای خود همچنان مسبب درخشش نام دارالارشاد اردبیل در مکتب عاشقان حسینی (ع) باشند.

او اظهار دارد؛ مداحان و راویان امروز قیام امام حسین (ع) باید از بدعت دوری کنند، چرا که هدف از عزاداری برای اهل بیت (ع) نه گریاندن مردم بلکه ترویج اخلاص و روحیه آزادگی است چرا که این دو از شروط اصلی نوکری در دستگاه اباعبدالله (ع) ااست.

در ادامه گفتگوی خبرنگار مهر با توفیق الله‌وردی‌زاده، پیرغلام اردبیل را می‌خوانید؛

*قدیمی‌ترین هیئت عزاداری که در اردبیل دیدید کدام و بارزترین ویژگی این هیئت چه بوده است؟

هیئت‌های حسینی، عباسی، سیدالشهدا، رقیه، زهرا، مسلم بن عقیل و ائمه هدی از هیئت‌های قدیمی بوده و هستند که این هیئت‌ها حال و هوای خاصی داشتند و اگر در نگاهی عمیق‌تر بخواهیم تشریح کنیم باید بگوییم که سه ویژگی مهم اخلاص، ادب و انضباط از مشخصات بارز سیره رفتاری سرپرستان این هیئت‌ها است که در امر مدیریت واقعاً ویژه و خاص بودند.

*چطور پا به عرصه خدمت در دستگاه اباعبدالله (ع) گذاشتید؟

من هم اکنون به عنوان هیئت امنا در خدمت حسینیان محترم محله کرداحمد اردبیل هستم و به دلیل علاقه وافری که از کودکی به هیئت‌ها و دسته‌های عزاداری داشتم به سمت فعالیت در این مکتب کشیده شدم و خدا را شاکر هستم که توفیق خدمت به عاشقان سیدالشهدا (ع) را در طول ۴۸ سال گذشته نصیب من کرده است.

دلتنگ مداحی‌های بزرگان و اساتید مدح و مرثیه هستم به طوری که سال ۵۴ بود و در هیئت عباسی که تمام اساتید مدح و مرثیه حاضر بودند استاد سلیم مؤذن زاده اردبیلی آثار ماندگار «تاپدی تاپدی» را به یادگار گذاشتند که محال است این اتفاق نه در تاریخ آئین عزاداری اردبیل که در آئین عزاداری ملی تکرار شود.

*در تمام طول دوران خدمت در دستگاه اباعبدالله اگر کرامتی را از اهل بیت به چشم دیدید بیان بفرمائید.

آستان قدس حسینی سرتاپا کرامت هست آن‌هایی که طشت گذاری‌های دهه ۵۰ مسجد جامع اردبیل را دیدند به خوبی به یاد دارند در حین مداحی‌ها چه کراماتی می‌شد من به یاد دارم روزی با استاد سلیم مؤذن‌زاده اردبیلی از خلخال به اردبیل می‌آمدیم صحبت از مسجد جامع و معجزات آن بود استاد گفتند مداحی بود بنام استاد حاج غلام ترابی ۴۰ روز مانده به طشت گذاری هر روز در مسجد جامع می‌آمد و در کنار یکی از ستون‌های مسجد راز و نیاز می‌کرد و با گریه و زاری به دعا می‌پرداخت وقتی می‌خواند گویی ستون‌های مسجد گریه می‌کرد خلوص و افتادگی در این آستان اصل است و هر کسی خلوص داشته باشد می‌فهمد این آستان سراسر کرامت است.

*اشعار و محتوای نوحه‌های امروزی را بیشتر تأیید می‌کنید یا قدیم؟

اشعار و محتوای قدیمی را می‌پسندم و اشعاری که دارای پیام هست را بیشتر دوست دارم و تأیید می‌کنم. من اشعار زیادی را در مدح و منقبت ائمه معصومین خواندم و کتاب‌ های زیادی دارم وقتی اشعار تاج الشعرا یحیوی اردبیل را مطالعه می‌کنم می‌ بی نم شعر همراه با پیام هست این شاهکار هست.

نمونه «حسین پاینده ائتدی الصلاتی، حسین دن اولدی اسلامین نجاتی، حسین غرق بلا سیماسی خندان، حسین حیرتده قویدی کائناتی» امروزه هم هستند شعرایی از شاگردان مکتب استادان انور و منزوی اردبیلی که روز به روز در مسیر پیشرفت و قلم فرسایی عالی در آستان اباعبدالله الحسین علیه السلام که باعث رونق محافل حسینی هستند که برای تک تک عزیزان آرزوی موفقیت روزافزون دارم.

*فعالیت مداحان تازه نفس را در اردبیل چطور ارزیابی می‌کنید؟

مداحان تازه نفس که اکثر آن‌ها استعداد بالایی دارند از تجارب پیشکسوتان در عرصه مدح و مرثیه بیشتر استفاده کنند و در مداحی بخاطر عشق خودشان و در شأن و منزلت اباعبدالله (ع) مداحی کنند و همیشه شاکر باشند که خادم این آستان و مورد احترام هستند.

*سبک و سیاق مداحی روز بیشتر گرایش به عامه‌پسندی دارد یا ابراز عشق به مقام اهل بیت نظر، شما در این باره چیست؟

امروزه سبک و سیاق مداحی با مداحی‌های گذشته متفاوت است، با وجود پیشرفت تکنولوژی و ظهور رسانه‌های مختلف طبیعی است مداحی‌ها با نمونه‌های قدیم فرق داشته باشد.

ولی این نباید باعث شود از سنت‌ها و آداب و سیاق قدیمی در مداحی به دور باشیم چرا که ما وظیفه داریم در حفظ این آداب و انتقال آن به نسل‌های آینده کوشا باشیم.

به عقیده من مداحان قدیمی در خواندن دو بیت تبحر خاصی داشتند که این اصل کاملاً رعایت می‌شد ولی امروزه بیشتر گلچین خوانی می‌شود و این برای تعزیه‌خوانی مکتب عظیم اباعبدالله‌الحسین مناسب و خوب نیست.

*از اساتید و همکاران خود در طول دوران خدمت در مکتب امام حسین (ع) شرح بفرمائید.

اساتید زیادی را در مدح و مرثیه دیده‌ام که وجود هر کدام افتخاری است در عالم حسینیت. مگر استاد سلیم مؤذن زاده اردبیلی تکرار خواهد شد؟ این سعادت را داشتیم که استاد را ببینیم و از وجودشان استفاده کنیم.

شخصیت والای سلیم موذن‌زاده همواره من را متأثر می‌کرد که یک شخص چطور به این اندازه می‌تواند با پرورش اخلاص در خود عاشق حسین (ع) و عاشقان و عزاداران آن حضرت باشد و به صراحت می‌گویم دیگر کسی به مثابه سلیم مؤذن زاده اردبیلی در طول تاریخ تکرار نخواهد شد.

*چطور می‌توان جایگاه عزاداری مردم حسینی اردبیل را بیش از اکنون در تاریخ ثبت و ماندگار کرد؟

عزاداری اردبیل در تاریخ ثبت و ماندگار شده است و هم‌اکنون وظیفه مداحان، شعرا و عزاداران هست که در حفظ جایگاه آن تلاش کنند.

حقیقتاً شیرینی عزاداری اردبیل در سنتی بودن آن است، نوحه‌هایی که خوانده شده هنوز هم به شکل خاطرات در ذهن مردم باقی مانده است.

*در یک جمله خیلی کوتاه یا در قالب یک کلمه نظرتان را راجع به این کلمات بفرمائید؟

امام حسین علیه‌السلام: آزادمرد

گودال قتلگاه: عشق با معشوق

کربلا: بهشت روی زمین

مرحوم موذن‌زاده اردبیلی: نوای ملکوتی وقایع کربلا

منزوی اردبیلی: ماه ملک منظره باخ اکبره باخ‌، اکبره باخ

دارالارشاد: اردبیلی که با افتخار مهد حسینیت ایران است

اخلاص: قمر منیر بنی هاشم

ستم ستیزی: قیام امام حسین (ع)

در پایان عرایضم لازم می‌دانم یک نصیحتی که استاد سلیم مؤذن زاده اردبیلی همیشه یادآوری می‌کردند را بیان کنم، اینکه نماز را از یاد بردن کار عاشق حسین (ع) نیست مگر می‌شود کسی خود را پیرو حسین (ع) بداند و قرآن نخواند، وضو نسازد و قامت به نماز نبندد؟!