محیط‌ زیست ایران: رکورد ۶۲۳ آتش‌سوزی در چهار ماه نخست امسال

اگر احوال محیط ‌زیست ایران را بپرسید، پاسخ تلخ است: حال زیست‌بوم‌های ایران خوب نیست. امتداد خشکسالی در تقریبا تمامی استان‌های ایران، گسترش موج‌های گرما، افزایش طوفان ریزگرد که از شرق و غرب، شمال و جنوب ایران بلند می‌شود و در کنار آن، آتش‌سوزی‌هایی که همچنان در گوشه و کنار طبیعت ایران رخ می‌دهند و اغلب در کمبود امکانات و حمایت دولتی، اهالی محلی هستند که به جنگ آتش‌ها می‌روند.

روزنامه اعتماد در تازه‌ترین گزارش خود نوشت «۶۲۳ آتش‌سوزی در چهار ماه نخست امسال» منجر به سوختن «چهار هزار هکتار» از طبیعت کشور شده است. اعتماد همچنین نوشت:

مقایسه این آمار با شرایط مشابه پارسال اما تصویر دقیق‌تری می‌سازد؛ آمار آتش‌سوزی در سال پیش در همین چهار ماهه نخست ۲۷۴ فقره در وسعت ۸۹۶ هکتار بوده است.

تازه‌ترین آتش‌های ایران، امتداد ده روزه جنگل‌سوزی‌های مریوان بود که دست‌کم ۹ نفر را مصدوم کرد. آمار منابع طبیعی ایران «نشان می‌دهد در این چهار ماهه در فقرات آتش‌سوزی ۱۲۷ درصد و در وسعت ۳۵۳ درصد افزایش حریق را به نسبت سال گذشته شاهد هستیم».

انفجار مین در مریوان، زخمی شدن شش فعال محیط ‌زیست

روز جمعه سی‌ام تیرماه، پنج نفر از دوستداران طبیعت به نام‌های "برزان پیروزی" فرزند علی، "مادح نیک‌پی" فرزند عبدالله، "برهان مکی" فرزند فایق، "آرام کیوان" فرزند رحمان و "سیوان نیک‌پی" فرزند محمد اهل روستای "سردوش" از توابع مریوان در حین اطفاء حریق جنگل‌های اطراف "کانی میران" بر اثر… pic.twitter.com/22SpTsWGbx

— KURDPA (@kurdpa_farsi) July 21, 2023

در کنار کمبود امکانات، فعالان محیط‌ زیست در مریوان و در منطقه کانی میران با مین جامانده از جنگ عراق و ایران روبه‌رو شدند که شش زخمی برجای گذاشت. البته بهزاد شریفی‌پور مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان کردستان، به همشهری آنلاین گفت که مصدومان این حادثه «بعد از درمان سرپایی ترخیص» شدند.

رنگ قرمز در تصاویر زیر پوشش گیاهی اطراف شهر #مریوان را نشان می هد. پَچ های سیاه رنگ که به مرور در تصاویر ظاهر می شوند نتیجه‌ی آتش سوزی های اخیر و سوختن پوشش گیاهی در این مناطق است. @CopernicusEU #wildfire #Marivan pic.twitter.com/cyQ357KQOE

— Sourena (@BahmaniSourena) July 23, 2023

غرب ایران: سپاه پاسداران متهم به آتش‌فراکنی

در دیگر کشورهای جهان مانند آمریکا یا کانادا که گسترده شاهد جنگل‌سوزی هستند، برای یافتن منبع آغازگر آتش‌سوزی‌های منابع طبیعی و جنگل‌سوزی‌ها، جست‌وجوی حرفه‌ای صورت می‌گیرد. در اکثر موارد، آدمی بانی آتش‌سوزی است.

🔴ادامه تخریب و آتش‌سوزی عمدی جنگل‌های مریوان توسط مزدوران سپاه#محیط_زیست
به گزارش @kurdpa_farsi از عصر روز پنج‌شنبه ۲۹ تیر۱۴۰۲ ، جنگل‌های #مریوان از پنج طرف و در مناطق "پشت مریوان (پارک شنە)، هەردی خەلیفە پشت سێف ژووروو، هەردی کانی‌ میران، هەردی نێ و هەردی کانی پەڵک لە چاوگ"… pic.twitter.com/t9kWun9mwx

— صدای شهریور (@SedayeShahrivar) July 21, 2023

مانند ته‌سیگاری که بر زمین پرت شده است، آتشی که برای تفریح درست شده اما کامل خاموش نشده است، سیستم‌های فرسوده انتقال برق یا یک شیشه آبجو یا نوشابه که بر زمین باقی مانده باشد. آدمی به‌روش‌های بی‌شماری می‌تواند آتش‌سوزی خلق کند.

در غرب ایران، آتش‌ به‌مثابه یک ابزار امنیتی استفاده می‌شود. سپاه در مواردی از خاموش کردن آتش جلوگیری کرده است.

تخریب و آتش‌سوزی عمدی جنگل‌های مریوان توسط سپاه پاسداران

از عصر روز پنج‌شنبه بیست و نهم تیرماه ١٤٠٢، جنگل‌های مریوان از پنج طرف و در مناطق "پشت مریوان (پارک شنە)، هەردی خەلیفە پشت سێف ژووروو، هەردی کانی‌ میران، هەردی نێ و هەردی کانی پەڵک لە چاوگ" توسط عوامل حکومتی و سپاە… pic.twitter.com/6t8xuo6yOL

— KURDPA (@kurdpa_farsi) July 21, 2023

در غرب ایران، آتش‌ به‌مثابه یک ابزار امنیتی استفاده می‌شود. به‌عنوان مثال، سازمان حقوق بشری هه‌نگاو در «گزارشی از درگیری شب گذشته مریوان و به آتش کشیدن تعمدی جنگل‌های کردستان توسط سپاه» به تاریخ ۲۷ خرداد می‌نویسد:

به گفته منابع مطلع هه‌نگاو، شب گذشته سپاه پاسداران ارتفاعات منطقه را عمداً آتش زده و از حضور مردم منطقه برای کنترل کردن آتش‌سوزی‌ جلوگیری به عمل آورده است. بر طبق ویدیوی دیگری نیز که به دست هه‌نگاو رسیده است، روز گذشته و هم‌زمان نیز، جنگل‌ها و مراتع کوهستان کوسالان واقع در مابین روستاهای سلین و ژیوار توسط نیروهای سپاه پاسداران به آتش کشیده شده و در عملی مشابه از ورود روستاییان به این منطقه جهت مهار آتش‌سوزی ممانعت کرده است.

مصدومیت دو تن از دوستداران محیط زیست در حین اطفاء حریق جنگل‌های "ساوا و کانی میران" مریوان

امروز یکشنبه یکم مردادماه، "شیرکو فرشته"، عضو انجمن سبز چیا مریوان در حین اطفاء حریق جنگل‌های اطراف روستاهای "ساوا و کانی مریوان" در ارتفاعات "ساوا" از ناحیه پا دچار آسیب‌دیدگی شده و به… pic.twitter.com/E8nEWnkhLV

— KURDPA (@kurdpa_farsi) July 23, 2023

وبسایت کردپا هم در گزارشی مشابه نوشت:

طی روزهای گذشته، سپاه پاسداران به بهانه حضور نیروهای احزاب کُرد اپوزیسیون حکومت ایران در کوهستان کوسالان و انجام رزمایش نظامی اقدام به توپباران این منطقه کوهستانی کرده و خسارت چشمگیری را به محیط ‌زیست منطقه وارد کرده است. منطقه کوسالان و شاهو با وسعت ۵۷,۲۳۶ هکتار در حد فاصل شهرهای سروآباد، مریوان و کامیاران و هم مرز با کردستان عراق طی مصوبه شماره ۳۰۳ شورای عالی محیط زیست در سال ۱۳۸۸ به‌عنوان منطقه حفاظت شده شناخته شده‌اند. در این منطقه تاکنون ۱۱۷ گونه پرنده، ۲۳ گونه پستاندار، ۱۷ گونه خزنده و ۲۴۲ گونه گیاهی شناسایی شده است.

پیش‌تر خبر بازداشت سه فعال محیط‌ زیست منتشر شد. یاسر صابری، محسن دادگار و سعید دادگر سه‌شنبه ۳۰ خرداد حین بازگشت از کوهستان و به بهانه نقض «ممنوعیت رفت و آمد» توسط مامورین سپاه بازداشت شده بودند. در این موضوع، شبکه حقوق بشر کردستان نوشت:

روز سه‌شنبه ۳۰ خرداد، محسن دادگر، سعید دادگر (برادر محسن) و یاسر صابری از فعالان محیط زیست کامیاران که در چند سال گذشته در مهار آتش‌سوزی این منطقه نقش فعالی داشته‌اند پس مراجعه به کوهستان کوسالان برای مهار آتش‌سوزی‌های که در نتیجه توپ‌باران این منطقه به وقوع پیوسته بود از سوی نیروهای سپاه پاسداران بازداشت شدند.

درگذشت دو نفر دیگر در آتش‌سوزی‌های استان فارس

رضا حسن هراتی، رییس گروه برنامه‌ریزی، حفاظت و پشتیبانی دفتر زیستگاه‌های سازمان محیط‌ زیست به اعتماد گفت:

سال ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ آتش‌سوزی به‌شدت کاهشی بوده است. این آمار مربوط به مناطق محیط زیست است. ما سال ۱۴۰۰، ۹هزار هکتار آتش‌سوزی داشتیم و در سال ۱۴۰۱ این رقم به ۱۲۰۰ هکتار کاهش پیدا کرد. امسال هم به نسبت سه ماهه درصد به نسبت بالا رفته است اما هنوز به‌شدت سال ۱۴۰۰ نبوده است.

همین مقایسه آماری است که به برخی خبرهای دیگر خبرگزاری‌ها شکل می‌دهد. خبرگزاری مهر به‌نقل از مدیرکل مدیریت بحران استانداری فارس نوشت «کاهش ۹۰ درصدی آتش‌سوزی در مراتع فارس». به‌فاصله‌ای کوتاه روزنامه ایران در روز دوم مرداد از جان باختن دو نفر دیگر در آتش‌سوزی‌های زاگرس در استان فارس خبر داد. این روزنامه نوشت:

دو نفر دیگر هم در استان فارس جانشان را فدای زاگرس کردند تا تعداد جانباختگان مردمی در آتش‌سوزی جنگل‌های زاگرس از سال ۹۹ تا به امروز به ۱۷ نفر برسد؛ جانباختگانی که تحمل دیدن آتش بر عرصه‌های زاگرس را نداشتند.

ایران همچنین به‌نقل از علی محمدی مقدم، قائم مقام یگان حفاظت منابع طبیعی ایران نوشت:‌

در سه ماهه امسال نیز ۳۰۱ فقره آتش سوزی در هزار و ۶۰۰ هکتار رخ داده که نسبت به میانگین سه ماه ۱۰ ساله، ۲۱ درصد از نظر تعداد و ۶۰ درصد از نظر مساحت کاهش داشته‌ایم.

تالاب‌های ایران: افزایش آتش با گسترش خشکسالی

در اردیبهشت امسال خبرآنلاین به نقل از مدیرکل محیط‌ زیست استان مرکزی نوشت: «از سال ۹۶ تا سال گذشته، ۱۷۳ مرتبه تالاب‌ها دچار آتش‌سوزی شدند که بیشترین آتش‌سوزی با ۳۹ مورد مربوط به تالاب میانکاله بوده است.»

تالاب‌ها، دریاچه‌ها و رودخانه‌های ایران با امتداد خشکسالی، تغییر روند بارندگی به‌واسطه گرمایش جهانی و همچنین برداشت آب توسط انسان برای مصارف شهری، روستایی، کشاورزی، دامداری و صنعتی روبه‌رو هستند. نتیجه خشک شدن تدریجی این منابع آب ایران است.

البته تالاب‌ها به جز اینکه منبع آب، زیست‌بوم‌هایی خارق‌العاده هستند، مقدار بسیار زیادی هم کربن در خود ذخیره دارند. با خشک شدن این تالاب‌ها، این کربن می‌تواند به‌تدریج به اتمسفر زمین وارد شود و در آتش‌سوزی‌ها هم بسوزد که به افزایش انباشت گازهای گلخانه‌ای در اتمسفر زمین منجر می‌شود. انباشت فزاینده این گازها، گرمایش جهانی را بدتر می‌کند و در نهایت به روندی منجر می‌شود که محیط‌ زیست ایران را بیشتر و بیشتر تهدید کند.