جوانب و علل مناقشه بر سر میدان گازی آرش

 جوانب و علل مناقشه بر سر میدان گازی آرش

 
  ایران بیش از یک دهه است که در پاسخ به دعوت کویت برای مذاکرات پیرامون تعیین مرزهای دریایی و نیز عملیات لرزه‌نگاری برای مشخص شدن سهمش در میدان گازی آرش تعلل می‌کند. گزارشی از دالغا خاتین‌اوغلو، کارشناس حوزه نفت و انرژی.   مقامات عربستان سعودی و کویت اخیرا لحن تندتری علیه ایران به کار گرفته و مدعی هستند که حق انحصاری تولید نفت و گاز از میدان بزرگ دریایی آرش را در اختیار دارند و ایران هیچ سهمی ندارد.   در همین زمینه، وزیر نفت کویت روز پنج‌شنبه ۲۷ ژوئیه اعلام کرد که این کشور به همراه عربستان منتظر ایران برای تعیین حدود دریایی نخواهد شد و عملیات توسعه میدان الدره ( که در ایران میدان آرش گفته می‌شود) را آغاز می‌کنند.   بیش از شصت سال از کشف این میدان دریایی با ۵۷۰ میلیارد متر مکعب ذخایر گاز و ۳۱۰ میلیون بشکه نفت فوق سبک (میعانات گازی) می‌گذرد.   ایران حدود سه دهه پیش مذاکراتی نیمه‌تمام با کویت برای تعیین مرزهای دریایی آغاز کرد، اما بعد از آن به رغم اصرار کویت و عربستان از مذاکرات طفره رفت.   دقیقا مشخص نیست علت اجتناب ایران از این مذاکرات چه بود، اما حتی بدون تعیین مرزهای دریایی نیز امکان مشخص کردن اینکه آیا میدان آرش میان سه کشور مشترک است یا نه، وجود دارد.   کویت با کمک غول چندملیتی شل، مستقر در بریتانیا، عملیات لرزه‌نگاری برای مشخص کردن شکل و فرم مخزن گازی را انجام داده و بر اساس آن اعلام کرده که این میدان به‌صورت کامل در آب‌های سرزمینی این کشور و عربستان قرار دارد.   مقامات جمهوری اسلامی با امتناع از دعوت شرکت‌های بین‌المللی برای انجام عملیات لرزه‌نگاری، مدعی هستند که شرکت نفت فلات‌قاره ایران عملیات لرزه‌نگاری در این میدان را قبلا انجام داده و ۴۰ درصد مخزن در آب‌های ایران قرار دارد.   ایران اگرچه بعد از سال ۱۳۹۰ که کویت و عربستان از ایران دعوت کردند وارد مذاکرات تعیین حدود دریایی و وضعیت میدان آرش شود، تحت تحریم بوده، اما بعد از برجام به راحتی می‌توانست یک شرکت بین‌المللی را دعوت کند تا در مدت بسیار کوتاهی با عملیات لرزه‌نگاری حدود این میدان را مشخص کند، اما این کار را نکرد. در عوض، مقامات نفتی ایران نیز بارها تهدید کرده‌اند که عملیات حفاری در این میدان را آغاز خواهند کرد.   دردسر ایران برای کویت و عربستان   فارغ از اینکه چرا ایران از مذاکرات تعیین مرزهای آبی یا تعیین وضعیت میدان آرش طفره می‌رود و آیا واقعا سهمی در این میدان دارد یا نه، ورود جمهوری اسلامی به توسعه یکجانبه یا مشترک با دو کشور عربی همسایه، یک دردسر بزرگ برای آنها خواهد بود.   اگر سهم ایران در این میدان ثابت شود و بخواهد به‌صورت مشترک با کویت و عربستان این میدان را توسعه دهد، هیچ شرکت بین‌المللی، به خاطر تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی، حاضر نخواهد بود توسعه این پروژه را بر عهده بگیرد.   کویت و عربستان بهار سال گذشته توافق کردند که به‌صورت مشترک و با سرمایه‌گذاری ۷ میلیارد دلاری از شرکت‌های بین‌المللی برای توسعه میدان آرش دعوت کنند. ایران حتی سرمایه‌ای برای ورود به این پروژه ندارد. از سوی دیگر، ایران هیچ خط لوله‌ای برای دریافت سهم گازی خود و انتقال آن به ساحل ندارد و باید این خطوط احداث شود.   اگر بخشی از این میدان واقعا در آب‌های ایران باشد و جمهوری اسلامی بخواهد به‌صورت یکجانبه آن را حفاری کند، با توجه به تکنولوژی قدیمی و پیش پا افتاده جمهوری اسلامی، احتمال آسیب رسیدن به این میدان بزرگ و غیر قابل استخراج شدن بخش قابل توجهی از ذخایر گازی و نفتی آن وجود دارد.   ناگفته پیداست که اگر این میدان میان سه کشور مشترک باشد، عربستان و کویت می‌توانند بدون اعتنا به ایران، بخشی که در آب‌های خودشان است را توسعه دهند، کما اینکه عربستان و ایران چهار میدان مشترک دریایی دارند و عربستان دو میدان را سال‌هاست توسعه داده و با سرمایه‌گذاری ۲۱ میلیارد دلاری در حال توسعه میدان سوم، یعنی مرجان (که در ایران میدان فروزان گفته می‌شود)، برای تولید روزانه ۵۰۰ تا ۸۰۰ هزار بشکه نفت است، در حالی که ایران دو سال پیش تازه موفق به توسعه میدان فروزان با ظرفیت تولید روزانه ۴۰ هزار بشکه نفت شد و توسعه دیگر میادین شامل «فرزاد آ و ب» به همراه اسفندیار را هنوز آغاز نکرده است.   اما ورود شرکت‌های ایرانی برای حفاری بخشی از میدان آرش که احتمالا در آب‌های ایران است، می‌تواند این میدان عظیم را نابود کند و به همین خاطر مقامات ایران هر بار در پاسخ به تصمیم عربستان و کویت برای توسعه میدان گازی آرش، آنها را تهدید به "آغاز حفاری" در بخش ایرانی این میدان می‌کنند.   تاکنون نمونه‌های فراوانی از سهل‌انگاری‌های شرکت‌های ایرانی در توسعه میادین و حفاری‌های غیراصولی گزارش شده است که نمونه آن لایه نفتی پارس جنوبی است. قطر با کمک شرکت‌های پیشرفته غربی و با حفر چاه‌های افقی لایه نفتی پارس جنوبی را توسعه داده تا حداکثر میزان استخراج ذخایر آن فراهم شود؛ به عبارتی ضریب بازیافت این لایه نفتی را تا حد ممکن افزایش دهد.   اما ایران با تکنولوژی قدیمی و بومی خود، اقدام به حفر چاه‌های عمودی کرده که از این طریق بخش مهمی از ذخایر لایه نفتی میدان مشترک پارس جنوبی با قطر برای همیشه در دل زمین باقی می‌ماند و غیرقابل استخراج می‌شود.   ذکر این نکته نیز مهم است که ضریب بازیافت میادین نفتی ایران کمتر از ۲۵ درصد است؛ یعنی با تکنولوژی‌ای که ایران در حفاری و صیانت از میادین دارد، سه چهارم کل ذخایر نفتی میادین برای همیشه در دل زمین خواهد ماند و تلف خواهد شد.   اهمیت میدان آرش برای کویت و عربستان   کویت و عربستان اگرچه تولید نفت بالایی دارند، اما با کسری هنگفت گاز مواجه هستند. کویت حتی سال گذشته برای تامین گاز خود یک پایانه بزرگ ال‌ان‌جی برای واردات گاز مایع قطر راه‌اندازی کرد.   گاز طبیعی هم پاک‌ترین سوخت فسیلی است و هم بسیار ارزان‌تر از محصولات نفتی است. به همین خاطر عربستان و قطر در تلاش هستند تا گاز را با بخشی از محصولات نفتی مصرفی خود جایگزین کنند.   همچنین گاز ماده اولیه بخش بزرگی از محصولات پتروشیمی است و هر دو کشور در تلاش هستند تا تولید محصولات پتروشیمی خود را هم متنوع کنند و هم افزایش دهند.   عربستان در سال گذشته میلادی ۱۲۰ میلیارد متر مکعب تولید گاز داشت که ۲۰ درصد بیشتر از سال ۲۰۱۵ است. در این میان اما، تولید گاز کویت در دوره یادشده حتی ۳ میلیارد متر مکعب کاهش یافته و به ۱۳ میلیارد متر مکعب رسیده است.   ایران هشت برابر عربستان و ۱۸ برابر کویت ذخایر گازی دارد. تولید گاز ایران نیز بیش از دو برابر عربستان و ۲۰ برابر کویت است.   دویچه وله/ دالغا خاتین‌اوغلو

 
فیلمها و خبرهای بیشتر در کانال تلگرام پیک ایران