نوای سوزناک «سراج» و ماجرای یک «وداع»/«بوسه بر ماه» را تجربه کنید

خبرگزاری مهر- گروه هنر – علیرضا سعیدی: عرصه تولید آثار موسیقایی مرتبط با مضامین و رویدادهای مذهبی و اعتقادی همواره جزو پرطرفدارترین و در عین حال پرچالش‌ترین عرصه‌های فرهنگی هنری کشورمان بوده است که طی سال‌های متمادی دوشادوش سایر فعالیت‌های فرهنگی هنری مرتبط با این موضوع مورد توجه مخاطبان و هنرمندان قرار گرفته است.

تولیدات این حوزه اگر چه همواره در معرض اتهام‌های فراوان از جمله «سفارشی بودن» قرار داشته‌اند اما به دلیل حس و حال موجود در آن‌ها که برگرفته از باورها و اعتقادات نهفته در ضمیر بسیاری از مخاطبان بالقوه است، در اغلب موارد فعالیت در حوزه را با استقبال هنرمندان مواجه کرده است.

همزمان با ایام سوگواری سیدالشهدا (ع) بر آن شدیم تا بار دیگر با نگاهی اجمالی به تولیدات موسیقایی مختلف مرتبط با قیام عاشورا در کشورمان در قالب‌های گوناگونی چون آلبوم، موسیقی متن فیلم و سریال، اجرای زنده و مواردی از این دست داشته باشیم.

در این چارچوب آنچه مورد توجه قرار گرفته و می‌گیرد، صرفاً مرور و یادآوری آثار برجسته حوزه موسیقی «عاشورایی» است که در سال‌های دور و یا نزدیک تولید و در بازار موسیقی عرضه شده‌اند. آثاری که طبیعتاً برخی از آن‌ها از درجه کیفی ممتاز برخوردار بوده‌اند و شاید برخی دیگر با انتقاداتی هم در موعد انتشار به لحاظ موسیقایی و محتوایی مواجه بوده‌اند اما همه در یک وجه اشتراک دارند و آن ماندگاری در حافظه جمعی دل‌بستگان اباعبدالله (ع) است.

در بیست و پنجمین قسمت از سلسله گزارش‌های «روایت مهر از نواهای عاشورایی» به سراغ یکی دیگر از آثار موسیقایی حسام‌الدین سراج خواننده و آهنگساز مطرح موسیقی ایرانی رفتیم که ۱۷ سال پس از انتشار پروژه کم نظیر و ماندگار «وداع» به آهنگسازی سید محمد میرزمانی، در حال و هوای مربوط به ایام سوگواری ماه‌های محرم و صفر توسط مرکز موسیقی حوزه هنری تولید شد و توانست به عنوان یکی دیگر از آثاری که می‌توان آن را در زمره نواهای عاشورایی قرار داد، خود به مخاطبان این دسته آثار معرفی نماید.

«بوسه برماه» عنوان این اثر موسیقایی تولید شده توسط مرکز موسیقی حوزه هنری است، که مرداد ماه سال ۱۴۰۱ به خوانندگی و آهنگسازی حسام‌الدین سراج، تنظیم همایون رحیمیان و کلام وحید جلیلوند پیش روی مخاطبان قرار گرفت. اثری در حوزه موسیقی ارکسترال با حضور جمعی از بهترین‌های موسیقی کشورمان در عرصه‌های مختلف نوازندگی سازهای ایرانی و غربی که توانست به واسطه نکته‌سنجی ها و سخت‌گیری‌های که حسام‌الدین سراج در انتخاب ترانه‌ها و اشعار آثارش دارد، در ردیف آثاری قرار گیرد که همچون دیگر آثار سراج می‌تواند در ردیف مجموعه کارهای فاخر حوزه موسیقی به ویژه در حوزه موسیقی آیینی قرار گیرد.

«حریف عشق» با کلام وحید جلیلوند، «آب و آیینه» با آواز حسام‌الدین سراج، «بوسه برماه» با آهنگ و صدای حسام‌الدین سراج سه قطعه‌ای بودند که در این آلبوم ویژه محرم پیش روی مخاطبان قرار گذاشته شده بود. این در حالی بود که همایون رحیمیان تنظیم برای ارکستر، ارسلان کامکار، میثم مروستی، امین غفاری، کوشا صرافی مهر نوازندگان ویولن، امیرحسین طایی، سهراب برهمندی، کوشا صرافی مهر نوازندگان ویولا، کریم قربانی و داود منادی نوازندگان ویولنسل، میلاد مهرآوا، کاوه رمضان زاده، صارم صبا، هومن شعبانی گروه هم خوان، کوروش دانایی نوازنده تار، مسعود آرامش نوازنده سنتور، صابر سوری نوازنده عود، داود ورزیده نوازنده نی، بابک بنی حسینی نوازنده سازهای کوبه‌ای گروه نوازندگان این اثر موسیقایی را تشکیل می‌دادند.

حسام‌الدین سراج هم در توضیح این اثر موسیقایی نوشته است:

حدیث حسن تو را، نور می‌برد بر دوش
شکوه نام تو را حور می‌برد بر دست

می‌توان گفت باشکوه‌ترین نام در جان و دل مردم ایران نام اوست. مظهر جوانمردی، پهلوانی، مهربانی، غیرت و شجاعت است. او که در راه دوست، از نثار دست و چشم و جان دریغ نمی‌کند.

فرشته گفت، بینداز دست و دوست بگیر
حریف عشق چنین می‌دهد به دلبر دست

ابوالفضل زروئی را همه به عنوان طنزپردازی قوی می‌شناسیم، اما می‌خواهم بگویم شاهکار بی‌نظیر او قصیده «دست» است و از اهل دل و اهل نظر، هرچه از آن مظهر جوانمردی و شجاعت جویا شدم، قصیده «دست» او را نشان دادند.

در شکل‌گیری این اثر، تقدیر به استفاده از آثار ابوالفضل زروئی، سعید بیابانکی، پروانه بهزادی و قیصر امین پور به عنوان چهار شاعر مطرح کشورمان استفاده شد.

و اگر تو نبودی مفهوم جوانمردی و عشق و شجاعت ناتمام می‌ماند.

به رغم مدعیانی که منع عشق کنند
جمال چهره تو حجت موجه ماست

سراج: تولید چنین کارهایی به طور حتم نیازمند بودجه است که باید از طریق نهادهای دولتی تامین شود. متاسفانه ما در شرایطی هستیم که عمده این سرمایه‌گذاری‌ها به سمت موسیقی پاپ که من اصلاً با آن مخالفتی ندارم، گرایش پیدا کرده و باید راه‌حلی برای آن پیدا کرد آنچه از آلبوم «بوسه بر ماه» پیش روی مخاطبان قرار گرفت، اگرچه دربرگیرنده حال و هوای متناسب با ایام سوگواری شهادت حضرت سیدالشهدا (ع)، حضرت عباس (ع) و یاران وفادار واقعه دشت کربلا بود، اما به دلیل همان حس و حال متفاوت و شورانگیزی که حسام‌الدین سراج به عنوان یک خواننده مولف و وفادار به اجرای درست و واقعی کلید واژه «موسیقی خوب» همواره به آن توجه دارد، توانست در ردیف آلبوم‌ها و پروژه‌هایی قرار گیرد که می‌تواند تا مدت‌ها در آرشیو و دسته بندی آثار با کیفیت این حوزه جا خوش کند آثاری که یکی از ماندگارترین آنها مربوط به پروژه «وداع» به خوانندگی همین حسام‌الدین سراج بود که همچنان بعد از گذشت دو دهه از تولید و انتشارش نمی‌توان به همین راحتی‌ها از آن عبور کرد.

این خواننده در یکی از گفتگوهای رسانه‌ای خود و در پاسخ به این پرسش که چرا محتوای آثاری از دسته آلبوم «وداع» دیگر در فضای موسیقی کشورمان منتشر نمی‌شود؟ توضیح داده بود: پاسخ به این پرسش ۲ بخش دارد که بخش اول آن به ذوق و نوآوری هنرمندان مربوط می‌شود که در این مورد هنرمندان شایسته موسیقی کشورمان همگی دارای این ذوق و نوآوری هستند اما بخش دوم به سرمایه گذاری بخش‌های مختلف دولتی و خصوصی مربوط می‌شود که نهادهای مختلف دولتی و خصوصی باید در این زمینه پیش قدم باشند. تولید چنین کارهایی به طور حتم نیازمند بودجه است که باید از طریق نهادهای دولتی تامین شود. متاسفانه ما در شرایطی هستیم که عمده این سرمایه‌گذاری‌ها به سمت موسیقی پاپ که من اصلاً با آن مخالفتی ندارم، گرایش پیدا کرده و باید راه‌حلی برای آن پیدا کرد.

نکته درستی که این سال‌ها به دلیل فرآیند ناموزون و پر از فراز و نشیبی که در ساختار تولید، بازاریابی و فروش محصولات موسیقایی کشورمان مشاهده می‌شود، نتوانسته در جایگاهی که می‌تواند دربرگیرنده معرفی بسیاری از آثار فاخر موسیقایی در خوزه‌های مختلف موضوعی باشد، قرار گیرد و فضا را به سمتی هدایت کرده که کمتر مجموعه و نهادی حاضر می‌شود، نسبت به سرمایه گذاری و حمایت از آثار فاخر موسیقایی به ویژه تولیدات مرتبط با ایام مذهبی انگیزه‌ای برای حمایت داشته باشد.

دستاوردی که حسام‌الدین سراج در حوزه موسیقی ایرانی به ویژه تولیدات خاص و مرتبط با ایام سوگواری شهادت حضرت سیدالشهدا به واسطه همکاری با آهنگسازان و نوازندگان شاخص موسیقی و همین طور شاعران نام آور کشورمان پیش روی مخاطبان قرار داده، دستاوردهایی متناسبت با ذائقه مخاطبانی است که همواره خواستار شنیدن موسیقی خوب ولو با مضامین مناسبتی هستند، آثاری که طی سال‌های اخیر به دلایل فراوانی که پیش تر نیز به آن اشاراتی شده، موجب کاهش سطح کیفی آثاری در این زمینه شده که می‌بایست برای برون رفت از این چارچوب به فکر راه چاره‌ای بود تا نغمات و آواهای عاشورایی به عنوان یک میراث واقعی و اصیل برآمده از اعتقادات ناب ایرانی‌ها و البته قابلیت‌های موسیقی ایرانی وارد بحران فراموشی نشوند.