هنر انقلاب به اذعان دوست و دشمن یک مکتب جدی است

خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ و ادب _ فاطمه میرزاجعفری: کتاب «شمایل صبح» نوشته محمدرضا وحیدزاده شامل گفتگو با ده نفر از هنرمندان تجسمی انقلاب اسلامی شامل «نقاشی»، «نقاشی دیواری»، «عکاسی»، «نگارگری و مجسمه‌سازی»، «تصویرسازی»، «نگارگری»، «طراحی صحنه»، «گرافیک و خوشنویسی» و «کاریکاتور و کارتون» است.

صدیقه سلمان، علی اصغر شیرازی، سعید صادقی، مینا صدری، محمدحسین صلواتیان، خشایار قاضی زاده، عبدالحمید قدیریان، مسعود نجابتی، محمدحسین نیرومند و علی اصغر یوزبشی از هنرمندانی هستند که در این کتاب در فصل‌های مجزا به گفتگو با آن‌ها و هنرشان پرداخته شده است.

«شرح احوال و بیان خاطرات با هدف بازیابی تجربه‌های مهم هنرمندان انقلاب»، «بیان آرا و تحلیل‌ها با هدف ثبت نظرات ارزشمند هنرمندان» و «طرح صریح نقدها و آسیب‌شناسی‌های آنان درباره مدیریت فرهنگی و هنری در چهار دهه اخیر کشور و عبرت گرفتن از گذشته‌ها» سه محور اساسی در این گفتگوها است.

به بهانه انتشار این کتاب توسط انتشارات سوره مهر با همکاری پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی با مولفش به گفتگو نشستیم.

مشروح این گفتگو در ادامه می‌آید؛

* آقای وحیدزاده ایده جمع آوری اطلاعات درباره جریان هنر انقلاب از نگاه هنرمندان حوزه هنرهای تجسمی چطور شکل گرفت؟

بخش زیادی از داشته‌های هنر انقلاب در ذهن هنرمندانی وجود دارد که شاید خودشان اهل نوشتار و مباحثه نباشند و این داشته‌ها حاصل تجارب شخصی‌شان است. پس به عنوان یک ثروت معنوی و داشته‌های فرهنگی در انقلاب اسلامی لازم است آنها را جمع آوری و ثبت کنیم. خب یک راه انجام این مهم، تاریخ شفاهی است. بنابراین تلاش کردیم با هنرمندانی که تجارب زیسته خاصی دارند که به آسانی هم به دست نیامده به گفتگو بنشینیم تا زمینه‌ای برای گردآوری این تجارب فراهم شود.

* چرا قالب تاریخ شفاهی را برای این کتاب در نظر گرفتید؟

ببینید در بحث فرهنگ و هنر انقلاب اسلامی ما دچار خلأ هستیم و کارهای زیادی در این بخش‌ها انجام نشده است. از آنجایی که یکی از کارکردهای تاریخ شفاهی، پر کردن چنین خلأهایی است این قالب برای کتاب انتخاب شد.

* هنر انقلاب همچنان استمرار دارد، از آنجایی که در این کتاب به بخشی از هنر انقلاب پرداخته شده آیا قرار است تجربیات جدیدی به پرونده شمایل صبح اضافه شود و همچنان ثبت تجربیات هنر انقلاب ادامه دار خواهد بود یا خیر؟

مساله تداوم و استمرار هنر انقلاب مسئله مهمی است که ذهن مرا نیز درگیر کرده است و سعی می‌کنم به اندازه خودم چه در مطالعات و نوشته‌ها و چه فعالیت‌هایی که در پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی داریم به آن توجه کنم. مثلاً مجموعه جلسات دیدار سعی می‌کند هنر امروز را که در صحنه است مورد توجه قرار دهد و سعی می‌کنیم از اتفاقات روز به ویژه جریان زنده هنر انقلاب اسلامی دور نباشیم.

اما تاریخ شفاهی با میراث سر و کار دارد و سعی می‌کند به سراغ آنچه که به تثبیت رسیده و در معرض آسیب است برود. بنابراین بیشتر به هنر دهه ۵۰ و ۶۰ یا نهایتاً دهه ۷۰ می‌پردازد و سعی می‌کند به آرا و نظرات هنرمندان پیشکسوت انقلاب اسلامی توجه داشته باشد. متأسفانه در این مقاطع که نام برده شده کارهای نشده بسیاری را داریم که اگر چندین مجموعه بخواهند بر روی آن فعالیت کنند بازهم حجم زیادی از کارهای انجام نشده باقی می‌ماند به همین دلیل فعلاً سراغ جریان‌های جدیدتر برای تاریخ شفاهی نمی‌رویم.

* به نظرتان چه ضرورتی برای ثبت جریان هنر انقلاب وجود دارد؟

هنر انقلاب اسلامی به اذعان دوست و دشمن یک مکتب هنری جدی است. بسیاری از اتفاقات کوچک‌تر از این در نقاط مختلف دنیا انجام شده و در تاریخ هنر ثبت شده و کرسی مطالعاتی برای آن تشکیل شده است. بنابراین به میراث فرهنگی و هنری در هر گوشه دنیا توجه جدی می‌شود؛ ما نیز باید متوجه ارزش‌های معنوی این میراث فرهنگی‌هنری برای شناخت ابعاد و زوایای وقایع جهت ادامه راه و پیمودن بهتر این مسیر باشیم چراکه هنر انقلاب متوقف نشده است و ادامه دارد.

* هنرمندانی که با آنها گفتگو کردید، از چه طریق انتخاب شدند؟

سعی کردیم در رشته‌های مختلف اساتید باتجربه را پیدا کنیم، به این ترتیب بهترین و برجسته‌ترین افراد هر حوزه‌ای را رصد می‌کردیم و پس از آن انتخاب‌ها شکل گرفت. برای مثال در رشته‌های تصویرسازی، عکاسی و گرافیک؛ بنا بر اقتضا افرادی انتخاب شدند که مثلاً آقای رجبی قبل از آن و در کتاب تجسم حماسه به سراغشان نرفته بودند. همچنین میزان دسترسی و امکان گفتگو، در عین جایگاه هنری افراد هم در انتخاب‌ها بی‌تأثیر نبود. مثلاً هنرمندی که در ایران نبود، نمی‌توانست در دایره انتخاب‌های ما قرار بگیرد.

* چرا سراغ هنرمندان حوزه هنرهای تجسمی رفتید؟

همان‌طور که گفتم راجع به هنر انقلاب و فرهنگ انقلاب کارهای کمی شکل گرفته است، در هنرهای تجسمی این کمبودها بیشتر احساس می‌شود؛ چراکه هنرهای تجسمی بر خلاف ادبیات، شعر، داستان و سینما بیشتر با آثار در ارتباط بوده و با کلام و گفتار کمتر، برای همین داده‌های کمتری در این بخش داریم و خلأ بیشتر احساس می‌شود بنابراین به سراغ هنرمندان هنرهای تجسمی رفتیم که خودش هم نقش مهمی در شکل گیری هویت هنر انقلاب اسلامی دارد.

* مخاطبان این کتاب چه کسانی هستند؟

این کتاب عمومی نیست، مخاطب تخصصی دارد و می‌تواند دستمایه کارهای پژوهشی بعدی باشد. برای مثال پژوهشگران و محققان برای کارهای نظری بعدی از این کتاب استفاده کنند. علاقه مندان و دوستداران هنر انقلاب هم که در این زمینه کار می‌کنند چنانچه بخواهند به صورت مستقیم در جریان آرا و تجارب هنرمندان برجسته این حوزه قرار بگیرند یا نظرات آن‌ها الهام بخش فعالیت‌هایشان باشد می‌توانند از این کتاب استفاده کنند، بنابراین این کتاب برای دانشجویان هنر و علاقه مندان فرهنگ و هنر انقلاب جذاب است.