وزارت نیرو و امور خارجه عملکرد قابل قبولی در مسئله آب سیستان نداشتند

به گزارش خبرنگار استان‌ها خبرگزاری دانشجو، شورای تبیین مواضع بسیج دانشجویی کشور طی نامه‌ای خطاب به رئیس جمهور نسبت به مسائل اخیر آبی منطقه سیستان و اقدامات طالبان در عدم تامین حق آبه رودخانه هیرمند مواردی را ذکر کرد.

متن این نامه بدین شرح است:

بسمه تعالی 
اعْلَمُوا أَنَّ حَوائِجَ النَّاسِ إِلَيكُم مِن نِعَمِ اللهِ عَلَيكُم، فَلا تَمَلُّوا النِّعَمَ فَتُحَوَّلَ إِلَى غَيْرِكُم 
بدانید که نیازمندیهای مردم به شما از نعمتهای الهی بر شماست؛ پس از این نعمتها خسته نشوید که هر آینه به سوی دیگران سوق یابد. امام حسین(ع) 
 
جناب آقای سید ابراهیم رئیسی 
ریاست محترم جمهور 
سلام علیکم؛ 
همانطور که مستحضر هستید حوضه آبریز هیرمند در سالهای نرمال آبی یعنی پیش از بهره برداری بند انحرافی کمال خان، باعث جاری شدن بیش از سه میلیارد متر مکعب سیلاب به سمت منطقه سیستان می شد. طبق معاهده ۱۳۵۱، از این مقدار، ۸۲۰ میلیون متر مکعب حق‌آبه ایران محسوب می شد و باقی حجم سیلاب به عنوان حق‌ابه زیست محیطی وارد تالاب بین المللی هامون می شد اما پس از بهره برداری بند کمال خان، سامانه انحرافی این بند، سیلاب های این رودخانه را به سمت شوره‌زار گودزره منحرف کرده و برخلاف ماده پنج معاهده مذکور، این مسئله، دریافت حق‌آبه ایران را با مشکل مواجه کرده و باعث شده تا ذخایر آبی چاه‌نیمه های سیستان نزدیک به صفر برسد و متعاقب آن بسیاری از روستاهای سیستان نیز به صورت سقایی آبرسانی شوند.

از طرفی ظرفیت ذخیره آب سد بخش‌آباد حدود ۳/۱ میلیارد متر مکعب آب معادل ۲۶ برابر ظرفیت سد کمال خان طراحی شده است. این سد بر روی رودخانه فراه واقع شده که تغذیه اصلی تالاب بین المللی هامون سابوری به شمار می‌رود. این رودخانه در طول سال، سیلاب هایی با حجم افزون بر ۵۰۰ میلیون متر مکعب را به سمت تالاب هامون سابوری بخش ایران روانه می‌کند.

سد بخش‌آباد در صورت تکمیل، حدود ۷۵ درصد پیک آورد سالانه فراه رود را به طور کامل مهار می‌کند. بنابراین در سال های نرمال آبی یا خشکسالی هیچ آبی وارد تالاب هامون سابوری در ایران نخواهد شد. در صورت عدم آبگیری تالاب هامون، این اراضی به محل برداشت گرد و غبار تبدیل خواهد گشت و از آنجایی که جهت باد از سمت تالاب هامون سابوری بخش افغانستان به سمت مناطق مسکونی سیستان است، غبار شور را از پایین دست به سمت مناطق مسکونی به حرکت در می‌آورد و زیست در مناطق مسکونی را به شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد و موجب از بین رفتن اراضی کشاورزی و فجایع زیست محیطی دیگر خواهد شد. 

سد سازی ها و احداث کانال‌های انتقال آب در حوضه‌های آبریز هیرمند و هریرود، همانطور که در سخنرانی رییس جمهور فراری افغانستان حواشی بسیاری داشت با هدف ابزار قرار دادن آب در حوزه دیپلماسی و سیاست، طراحی و اجرا شده است. سد کمال خان سال هاست که در دستور کار دولت‌های افغانستان قرار گرفته است و ساخت این سد در زمان اشرف غنی شدت گرفت؛ در همان زمان نیز دانشجویان و کارشناسان نسبت به احداث این سد احساس نگرانی کردند و معتقد بودند که سد کمال خان، سدی برای ذخیره آب نیست بلکه یک سد انحرافی است که آب را به شوره زار گود زره انحراف می‌دهد و ماهیت آن، فشار سیاسی به ایران است. یکی دیگر از اهداف اصلی احداث بند کمال خان، فارغ از تامین آب شرب، کشاورزی و تامین برق، احیای ۴۹ هزار هکتار از اراضی شوره زار گودزره و ساکن کردن قوم پشتون متعصب و ضد ایرانی در نزدیکی مرزهای سیستان و بلوچستان است که آب را به سمت این شوره زار هدایت کرده تا هدر برود اما به مردم مظلوم و رنج دیده سیستان نرسد. مادامی که دیپلماسی غیر عزتمندانه وزارت امور خارجه در قبال مسئله هیرمند موجب شود سیستان که به تعبیر امام خامنه ای (مدظله العالی) تنگه احد ایران است خالی از سکنه شود، چگونه می توان با چنین شرایطی، تمامیت ارضی کشور به عنوان خط قرمز هر ایرانی را حفظ کرد؟ 

جناب آقای رئیسی 
کمیساریای آب ایران از سال ۹۶ مطلع بود که بند کمال خان پیشرفت فیزیکی قابل توجهی دارد، چرا برای جلوگیری از احداث بند کمال خان اقدامی نکرده است؟ در حوضه آبریز هریرود و در قبال احداث سد سلما چرا هیچ اقدامی نشده است که این‌گونه خراسان مانند سیستان با تنش آبی مواجه شود؟ از طرفی سد بخش‌آباد بر روی فراه‌رود، سال آینده به بهره برداری می‌رسد و چند سال است که مسئله احداث این سد و تبعات زیست محیطی آن مطرح شده؛ آیا وزارت نیرو برای پیشگیری از احداث سد بخش‌آباد، برنامه ای دارد؟ 

عدم وجود نگاه استراتژیک در وزارت نیرو آسیب بسیاری به مناطق مختلف به ویژه منطقه سیستان وارد کرده است، این‌که کمیسار آب هیرمند و دفتر رودخانه های مرزی وزارت نیرو هیچ برنامه ای برای پیشگیری از برنامه سد سازی و احداث کانال‌های انحراف آب افغانستان بر روی حوضه های آبریز ورودی به استان‌های شرقی ایران ندارد، قابل پذیرش نیست.

مسئله تنش آبی در سیستان می‌تواند بر روی مباحث امنیتی منطقه جنوب شرق نیز تاثیر گذار باشد. مبین این مسئله، ورود کمیته امنیت آب کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی به موضوع حق‌آبه ایران از رودخانه هیرمند است، اما تا کنون وزارتخانه‌های نیرو و امور خارجه در این زمینه عملکرد قابل قبولی نداشتند.

با توجه به انفعال و ناکارآمدی این دو وزارتخانه و سازمان حفاظت محیط زیست، نیاز است که هر چه سریع‌تر مسئله هیرمند و پیشگیری از سدسازی‌های افغانستان در شورای عالی امنیت، طرح و پیرامون آن چاره اندیشی شود. افغانستان مکررا معاهده ۱۳۵۱ را نقص کرده؛ این کشور حق اجرای سازه بند کمال‌خان را نداشته زیرا دسترسی ایران را برای دریافت حق‌آبه‌اش از رودخانه هیرمند، دچار مشکل کرده است اما پرسش مهم این است که چرا ایران اقدام قاطعی در قبال اقدامات خصمانه افغانستان انجام نداده است؟

به رغم وجود ابزارهای سیاسی، حقوقی اقتصادی و اجتماعی برای پیشگیری از سدسازی‌های افغانستان با توجه به هشدار و دستور رئيس جمهور وقت پیرامون مسئله احداث بند کمال خان، کمیساریای آب ایران و وزارت نیرو به عنوان متولی آب کشور صرفا به نگاشت نامه و اعلام مراتب اعتراض بسنده کردند کمیسار آب هیرمند و وزارت نیرو متولی اصلی حق‌آبه رودخانه هیرمند هستند، از طرفی وزارت نیرو ریاست کمیسیون رودخانه‌های فرامرزی دولت را بر عهده دارد و مذاکرات حق‌آبه بر اساس معاهده ۱۳۵۱ میان هیات کمیساریای آب ایران و افغانستان صورت می‌گیرد. چرا وزارت نیرو پاسخگوی ناکارآمدی خود در قبال سدسازی های افغانستان نیست؟

مادامی که کمیسار آب هیرمند در شرایط بحران فعلی و پس از گذشت بیش از دو سال، توان دریافت حق‌آبه قانونی ایران از هیرمند را نداشته و در قبال سد سازی‌های افغانستان، چنین منفعلانه، ضعیف و ناکارآمد عمل کرده آیا ادامه کار چنین تشکیلاتی منطقی است؟ نامه نگاری و اعلام اعتراض، نیاز به چنین تشکیلاتی دارد؟ اگر هیات کمیساریای آب ایران از ابزارهای در اختیار برای تامین منافع ملی در حوزه دیپلماسی آب بی اطلاع است، بهتر است که پیگیری مسئله هیرمند هر چه سریع‌تر در دستور کار شورای عالی امنیت ملی قرار گیرد. به رغم وعده سرپرست وزارت آب و انرژی افغانستان مبنی بر اصلاح بند کمال خان، چرا تاکنون اقدامی در این زمینه انجام نشده است؟ اگر طرف افغانستانی به وعده های خود و معاهده‌های بین المللی پایبند نیست چرا سفارت افغانستان در تهران به دیپلمات های طالبان تحویل داده شد؟ آیا میان وزارتخانه‌های مرتبط با دیپلماسی آب هماهنگی وجود ندارد؟ دفتر رودخانه های مرزی وزارت نیرو و کمیسار آب ایران وظیفه رصد تحرکات کشورهای همسایه در حوضه‌های آبی فرامرزی را بر عهده دارد، افغانستان در دو دهه اخیر، سد سازی‌های بسیاری در حوضه آبریز هیرمند و هریرود انجام داده که امنیت آب استان های شرقی را به مخاطره بیندازد.

اگر دفتر رودخانه های مرزی در ساختار وزارت نیرو وجود نداشت، افغانستان چه اقداماتی انجام می‌داد که تا کنون انجام نداده است؟ یکی از اعضای کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی در تبیین راهبردهای ایران در قبال افغانستان عنوان کرده بود که امنیت مرزها، دولت فراگیر و تقویت زیرساخت‌های اقتصادی افغانستان، سه راهبرد مهم ایران در قبال افغانستان است، آیا موضوع حق‌آبه سیستان نباید جزئی از راهبردهای ایران در قبال افغانستان باشد؟

بدون تردید عاجز بودن متولیان آب ایران در زمینه دریافت حق‌آبه ایران از رودخانه هیرمند، اقتدار نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران را دچار خدشه می‌کند. تابوشکنی افغانستان در زمینه عدم پرداخت حق ایران موجب می‌شود که سایر کشورها به خود اجازه دهند که حقوق ایران را پایمال کنند. این مسئله برخلاف منویات مقام معظم رهبری است و مسئله هر چه سریع‌تر باید با یک اقدام انقلابی، مرتفع شود. در صورت تکمیل سد بخش‌آباد، توصیه می‌شود شمال سیستان و بلوچستان را خالی از سکنه فرض کنید و با تمدن پنج هزار ساله سیستان وداع کنید، در صورت انفعال متولیان امر در قبال سدسازی ها و احداث کانال‌های انحراف آب، بسیاری از آبادی‌های شرق ایران خالی از سکنه خواهد شد. بنابراین می طلبد که با تمام قدرت، اقتدار ایران در عرصه بین الملل بیش از گذشته تثبیت شود تا دشمنان ایران، انقلاب و اسلام، جرات نکنند در رابطه با نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران، دسیسه کنند. 
ومن الله التوفیق 
شورای تبیین مواضع بسیچ دانشجویی کشور