بحران آب و خطر خشکیدگی دریاچه آزادی تهران

مسابقات قایقرانی جزء برنامه بازی‌های آسیایی ۱۹۷۴ تهران نبود اما تفرجگاه و دریاچه زیبای مصنوعی برای این رقابت‌ها احداث شد که اینک با خطر نابودی مواجه است.

با گذشت بیش از نیم قرن از افتتاح مجموعه ورزشی آریامهر، دریاچه‌ای که تنها محل تمرین ملی‌پوشان قایقرانی است، با بحران آب مواجه شده و بخش‌های بزرگی آن قابل استفاده نیست.

رضا صابونچی دبیر فدراسیون قایقرانی درباره کوچک شدن دریاچه به خبرگزاری ایسنا می‌گوید: «اسکله هم دورتر بود و مجبور شده‌ایم ۲۰ متر جلوتر بیاییم. از ۸ لاین قایقرانی که داشتیم، فقط چهار خط مرکزی قابل استفاده است.»

عملیات احداث مجموعه ورزشی آریامهر با معماری و طراحی عبدالعزیز فرمانفرمائیان، از دریاچه آغاز شد تا خاكريزهای استاديوم فوتبال، از گوربرداری اين محل تامين شود.

عکس‌های دوران احداث نشان می‌دهد در حالی که سازه‌های استادیوم در حال شکل‌گیری است، آب تمیز دریاچه مصنوعی در هوای پاک آن ناحیه از تهران می‌درخشد.

سال ۱۳۴۹ در جزئیات طراحی دریاچه، چنین برآورد شد: «۲۵۰ هکتار جنگل‌کاری و چمنکاری جهت تلطیف هوا، افزایش زیبایی و سرسبزی محدوده. احداث دریاچه مصنوعی جهت قایقرانی به طول ۲۴۰۰ و عرض ۲۵۰ متر و با گنجایش یک میلیون و ۴۰۰ هزار متر مکعب آب به عمق حداکثر ۱۰ متر و حداقل دو متر.»

علاوه بر دو مسیر پياده‌رو، یک جاده برای گذر خودروها ساخته شد، راه‌هایی که سال‌هاست ملی‌پوشان رشته‌های مختلف که در داخل مجموعه اردو زده‌اند، برای دویدن استفاده می‌کنند. در گذشته‌، سه رستوران هم پیرامون دریاچه دایر بود.

پیش از بازی‌های آسیایی تهران در سال ۱۳۵۳، در بخش ملزومات دریاچه قید شده بود: «حفر پنج حلقه چاه عمیق جهت تامین آب دریاچه. احداث پارک کنار دریاچه به عنوان گردشگاه عمومی. جایگاه ویژه با گنجایش ۱۲۰ نفر. همچنین دو هزار تَن در اطراف آن.»

برای آبیاری محوطه جنگلی، آب از چاه‌ها به دریاچه می‌رفت. در گردش بودنِ آب دریاچه، مانع از آن می‌شد که راکد باشد و آلودگی پدید نمی‌آمد.

سازندگان مهم‌ترین مجموعه ورزشی ایران، چاه‌ها را در خدمت دریاچه قرار داده بودند اما حالا برعکس، سال‌هاست دو چاه عمیق از سوی شهرداری در دو سمت دریاچه حفر شده و دریاچه را می‌مکد.

علیرضا سهرابیان رئیس فدراسیون قایقرانی می‌گوید: «دریاچه دارد پیست اسکیت می‌شود. با وزیر ورزش و مسئولان مجموعه صحبت کردم. متاسفانه شهرداری چاه عمیقی حفر کرده و برداشت از آن به شکلی است که آب به دریاچه آزادی نمی‌رسد. کسی نمی‌گوید ورزشکاران در این هوای گرم و کمبود آب، کجا تمرین کنند.»

با گذر زمان و پس از انقلاب اسلامی، آمار اعلام شده برای حجم آب دریاچه، مدام رو به کاهش است. ابتدا به زیر یک میلیون رسید و سپس از ۸۰۰ هزار متر مکعب به ۶۰۰ هزار متر، آبی که اینک با کوچک شدن دریاچه و پیشروی اسکله، بیش از پیش کاهش یافته اما از اعلام حجم آب خودداری می‌شود.

عمق آب از حداقل دو متر و حداکثر ۱۰ متر در سالیان نخست، طبق آمار قدیمی که روی سایت مجموعه است، به نیم متر و ۸ متر تنزل یافت و در ادامه نیز آمار جدیدی ارائه نشد.

شهریور ۹۶ حسن طباطبایی مدیر وقت مجموعه ورزشی آزادی، درباره خطر خشکیدگی دریاچه گفت: «نگران این موضوع نیستیم. ظرف یکی دو ماه آینده مسئله کمبود آب حل خواهد شد. دریاچه آزادی خشک نمی‌شود.»

او که حالا رئیس فدراسیون کاراته است، درباره پمپ‌‌های داخل دریاچه گفته بود: «فدراسیون‌های بیشتری در آزادی مستقر شده و تعداد خوابگاه‌ها افزایش پیدا کرده تا آب بیشتری از چاه‌های زیرزمینی مصرف ‌شود. مجبور شدیم دو پمپ بزرگ را داخل دریاچه قرار دهیم تا اراضی اطراف آزادی دچار خشک نشود.»

با گذشت شش سال، اطمینان خاطر و پیش‌بینی‌های مدیر وقت مجموعه غلط از آب درآمده. علاوه بر شرایط نابسامان محوطه‌های جنگلی اطراف ورزشگاه، خود دریاچه هم با خطر خشکیدگی مواجه است.

شهلا بهروزی‌راد که برای کسب سهمیه پارالمپیک تمرین می‌کند، گفته:‌ «متاسفانه شرایط به حدی بحرانی است که هنگام تمرین کف دریاچه دیده می‌شود. عمق پایین، تایم ورزشکاران را هم دو تا سه ثانیه کم می‌کند.»

محسن میلاد از موفق‌ترین مدال‌آوران قایقرانی ایران هم می‌گوید: «وضعیت در بعضی نقاط طوری است که تصور می‌کنم اگر ورزشکار پارو بزند به لجن‌های ته دریاچه گیر کند. واقعاً نمی‌دانم چرا مسئولین وزارت ورزش چنین موضوع مهمی را پیگیری نمی‌کنند.»

اوضاع مشابهی بر کل مجموعه ورزشی آزادی حکمفرماست، فرسودگی پیست‌ها، ورزشگاه‌های رو باز و سالن‌های سرپوشیده.

در هفته‌های آغازین تابستان امسال، وزیر ورزش که با رئیس سازمان محیط زیست به مجموعه آزادی رفته بود، در توییترش وعده‌ داد که این ورزشگاه «به زودی مجموعه‌ای در شان ملت عزیز ایران خواهد شد.»

گرچه او پیش از آنکه قدمی برای مرمت ورزشگاه آزادی بردارد، در آستانه ترک وزارتخانه ایستاده و تاکید می‌کند شرایط خود را به ابراهیم رئیسی توضیح داده و گفته است که نیاز به درمان دارد.

با استفاده از گزارش‌های، ایسنا و رادیو فردا؛ م.ر/س.ن