نخستین زنی که فرعون شد

«نفروسوبک» ‌ شاید همچون «کلئوپاترا» مشهور نباشد، ‌ اما عنوان نخستین زنی را که بر مصر باستان حکومت کرد به خود اختصاص داده است.

به گزارش ایسنا، ‌ مصر باستان دنیای مناسب مردها بود و فرعون بر آن حکومت می‌کرد. با این حال در مقاطعی از تاریخچه حدودا سه‌هزارساله آن، زنان بر این قلمرو فرمانروایی کردند. شش زن یعنی «مرنیث»، ‌ «سوبک‌نفرو» یا «نفروسوبک»، «حتشپسوت»، ‌ «نفرتیتی»، «تااوسرت» و «کلئوپاترا» به بالاترین مقام و بیشترین قدرت در مصر باستان دست یافتند. از میان این فرمانروایان قدرتمند، «نفروسوبک» ‌ که با نام «سوبک‌نفرو» ‌ هم شناخته می‌شود، نخستین زنی بود که در اتفاقی بی‌سابقه، سلطنت بر مصر را به طور رسمی از آن خود کرد.

«نفروسوبک» نخستین فرعون زن مصر باستان و آخرین فرمانروای دودمان دوازدهم «پادشاهی میانه» است که اطلاعات او در اسناد تاریخی به ثبت رسیده است. او یکی از دختران فرعون «آمنمهات سوم» بود، ‌ البته مشخص نیست که کدام یک از همسران فرعون، مادر او بوده است.

پس از مرگ «آمنهمات سوم»، ‌ پسرش یعنی «آمنمهات چهارم» ‌ تاج و تخت را به دست گرفت و «نفروسوبک» ‌ نیز به همسری او درآمد. «نفروسوبک» حالا به یک ملکه تبدیل شده بود. «آمنمهات چهارم» ‌ نیز پس از ۹ سال حکومت بدون به جای گذاشتن وارثی درگذشت.

سمت راست عکس از سردیس «نفروسوبک» ‌ که در جنگ جهانی دوم گم شد
سمت چپ سردیس فرعون «آمنمهات سوم»

پس از درگذشت «آمنمهات چهارم»، همه درباریان برای حل این وضعیت به خانواده سلطنتی چشم دوختند. آن‌ها خواستار حفظ توازن قدرت در میان اشراف‌زادگان بودند تا ثروت در این طبقه باقی بماند. در این مقطع، ‌ دودمان دوازدهم با بحران جانشین مواجه شده بود. «نفروسوبک» که عالی‌رتبه‌ترین مقام سلطنتی بود، برای فرعون شدن پیش‌قدم شد و از نسبتش با فرعون «آمنمهات سوم» برای ثابت کردن برحق بودن ادعایش استفاده کرد. این برای نخستین‌بار در تاریخ بشریت بود که یک زن از خانواده سلطنتی مصر به دلیل فقدان مرد در خانواده سلطنتی، مدعی فرمانروایی می‌شد.

زمانی که «نفروسوبک» ‌ بر تخت نشست، ‌ مشخص شد که «ملکه» عنوان مناسبی برای او نیست؛ چراکه ملکه‌ها مطیع حاکم خود بودند. در نتیجه «نفروسوبک» ‌ پنج عنوان از جمله «بانوی دو سرزمین» و «دختر رع» را دریافت کرد؛ ‌ القاب پادشاهی که مخصوصا در هیروگلیف‌های مصری برای او زنانه شده بودند و «نفروسوبک» ‌رسما پادشاه شده بود.

به محض اینکه «نفروسوبک» پادشاه شد، ‌ بلافاصله دست به کار شد تا از خاندان و خانواده خود محافظت کند. او تصاویر خود را در معابد سراسر مصر قرار داد. سه مجسمه در معبد قرار داد که البته امروزه هیچ‌کدام تصویرگر چهره او نیستند. یکی از این مجسمه‌ها امروزه در موزه لوور نگهداری می‌شود. این مجسمه بدون سر، ‌ «نفروسوبک» ‌ را با سربندی که بخش‌هایی از آن روی شانه‌هایش افتاده است، به تصویر می‌کشد. همان پارچۀ سرِ راه‌راه که «توت عنخ آمون» در نقاب مرگ طلایی در خاکسپاری پوشیده بود. دور گردنش همان طلسم قلب سوراخ‌دار را می‌بینیم که پدربزرگش و پدرش می‌پوشیدند؛ ‌ طلسمی که نشانه‌ای از قدرت دودمان دوازدهم و تبار مستقیم او از آن پادشاهان بزرگ بود.

در جریان سومین پادشاهی «نفروسوبک»، رودخانه «نیل» ‌ خشکسالی را تجربه کرد و مصر را در آستانه فاجعه قرار داد، ‌ زیرا برداشت محصولات کشاورزی با شکست مواجه و قحطی شروع شد. او از فروشگاه‌های غنی غلات خود استفاده کرد و با استفاده از ثروت هنگفتی که از سال‌ها وفور نعمت جمع‌آوری شده بود، آذوقه تحت کنترل دولت را برای تغذیه مصریان گرسنه فراهم کرد.

سمت چپ: تندیس «نفروسوبک» ‌ در موزه لوور
سمت راست: عکسی از «فهرست پادشاهان کارنک» ‌ در موزه لوور