کتاب صوتی؛ آری یا خیر؟

ایسنا/خوزستان کتاب‌ صوتی در ایران نخستین بار با ابداع دکتر جواد شکلات‌خور که نابینا بود در پاسخ به نیاز نابینایان ارائه شد؛ اتفاقی که به سرعت به دلیل جذابیت مورد استقبال عموم مردم قرار گرفت.

به گزارش ایسنا، اما امروزه کتاب‌ صوتی پیشنهاد بسیار خوبی‌ است برای کسانی ‌که کتاب را دوست دارند، می‌خواهند و می‌طلبند ولی زمان و شرایط خواندنش را ندارند. مخاطبان کتاب‌های صوتی معمولا طیفی از جامعه‌اند که کتاب ‌خواندن را به هر دلیل نمی‌توانند یا نمی‌خواهند در اولویت زندگی خود قرار دهند. این جماعت پس از شنیدن کتاب ‌صوتی، کتاب را می‌یابند، کتاب را می‌نوشند و کتاب را می‌زی‌اند.

با این‌که کتاب‌های صوتی مدت‌هاست که توسط بسیاری از افراد جامعه مورد استفاده قرار می‌گیرد همچنان برای برخی از افراد کتابخوان قهار و حرفه‌ای این نوع کتابخوانی جذابیت چندانی ندارد و آن را جایگزین قاطعی برای کتاب ‌کاغذی نمی‌دانند چنانکه متفق‌القول می‌گویند تورق کتاب، بوی کتاب، سطور کتاب و حس کتاب جایگزین ندارد و نیابد.

نکته مهم اینکه چه در ادبیات دلبر ایران و چه در ادبیات فاخر جهان، تولید کتاب‌ صوتی باید همواره مصروف رعایت امانت شود؛ امانتی از صاحب یا صاحبان اثر.

اما سؤالی که این‌ روزها و با فراگیر شدن کتاب‌های‌ صوتی در میان کتابخوانان مطرح می‌شود این است که آیا کتاب ‌صوتی می‌تواند در ترویج فرهنگ کتابخوانی نقشی داشته باشد؟

پیشتر پدیده کتاب صوتی را در گزارشی با عنوان «با چشم‌های بسته کتاب بخوانید!» از منظر مخاطبان مورد بررسی قرار دادیم و این بار با توجه به اهمیت موضوع و جایگاه رو به رشد این نوع از کتابخوانی به سراغ تنی‌ چند از اهل‌ قلم مخالف و موافق کتاب‌های صوتی رفتیم و نظرات آنها را در خصوص نقش این پدیده در ترویج فرهنگ کتابخوانی جویا شده‌ایم.

گوش دادن به کتاب صوتی جزو فرآیند کتابخوانی نیست

محمدحسین حکمت‌فر، نویسنده و محقق ادبی معتقد است: گوش دادن کتاب‌های صوتی را نمی‌توان به عنوان فرآیند کتابخوانی در نظر گرفت.

وی تاکید کرد: تفاوت اساسی میان خواندن کتاب و گوش ‌دادن به آن وجود دارد زیرا کتاب‌های صوتی همانند روخوانی کتاب اجازه‌ فکر کردن که لازمه‌ تفکر انتقادی و خلاق است را به مخاطب نمی‌دهد.

این نویسنده و منتقد ادبی با این‌ باور که کتاب‌های چاپی می‌توانند دانش را گسترش دهند و حافظه را تقویت کنند توضیح داد: خواندن کتاب‌های چاپی بر مبنای بها دادن به تفکر انتقادی، توانایی تحلیل و آزاد گذاشتن خواننده برای درک و فهم پژوهش است.

حکمت‌فر با اشاره به این‌که کتاب صوتی پدیده‌ای است که موازی با سایر پیشرفت‌های ما در عرصه‌های مختلف ایجاد شده است، خاطرنشان کرد: کتاب‌های کاغذی ارزشمند بسیاری در سراسر جهان وجود دارند که فقط خاک می‌خورند. بنابراین با این همه کتاب نخوانده از گذشتگان معتقدم انتخاب کتاب‌های چاپ‌شده برای تبدیل به فرمت‌صوتی درست نیست.

کتاب ‌صوتی همسو با زندگی شتاب‌زده امروز عمل می‌کند

همچنین مهسا دهقانی‌پور، داستان‌نویس با اشاره به اینکه کتاب ‌صوتی یک پدیده نوپاست که همسو و همراه با زندگی شتاب‌زده امروزی عمل می‌کند افزود: با اینکه زمان زیادی از پیدایش آن نمی‌گذرد اما توانسته مخاطبان بسیاری از میان اقشار مختلف و سلیقه‌های گوناگون پیدا کند.

او با اشاره به اینکه بسیاری از ناشران با جریان تبدیل کتاب کاغذی به صوتی همسو شده‌اند افزود: در حالی که برخی از نشرها این جریان را پذیرفته‌اند، برخی دیگر به عبارتی بسیار گارد دارند و از همسو شدن با این جریان ممانعت می‌کنند.

وی معتقد است: حتی اگر کتاب صوتی را نشانه‌ای برای مرگ کتاب کاغذی ببینیم نمی‌توان تاثیر آن در افزایش مطالعه را نادیده گرفت.

این داستان‌نویس با تاکید بر اینکه خوانشگر کتاب باید بتواند مخاطب کتاب را تشخیص دهد و طبق سلیقه‌ مخاطب کتاب بخواند افزود: توجه به این موضوع منجر به جذب مخاطب و موفقیت اثر صوتی ارایه شده می‌شود.

کتاب‌های صوتی تاثیرگذاری کتاب‌های کاغذی را ندارند

در ادامه آرش آذرپناه، داستان‌نویس با تاکید بر اینکه کتاب‌های الکترونیکی و صوتی به هیچ عنوان تاثیرگذاری کتاب‌های کاغذی را ندارند افزود: بنابراین گوش فرادادن به کتاب‌های صوتی مطالعه به حساب نمی‌آید.

به باور وی: استماع کتاب صوتی برای افرادی که هدف نویسندگی دارند نادرست است اما در مقابل اگر فردی کتاب صوتی را فقط برای کسب اطلاعات تاریخی، جامعه شناسی و... گوش دهد مناسب است.

او با بیان اینکه یک وجه مهم مطالعه آشنایی با کلمه است گفت: براساس آشنایی بنده با اصول داستان‌نویسی معتقدم افرادی که کتاب صوتی گوش می‌دهند در مقابل کسانی که از روی کتاب روخوانی می‌کنند تفاوت شاخصی دارند.

آذرپناه با تاکید بر اینکه تبدیل کتاب‌های کاغذی به صوتی برای کارهای فاخر و جدی ادبیات به هیچ وجه درست نیست و بی‌فایده‌ است گفت: به عنوان مثال تبدیل تاریخ بیهقی به فایل صوتی محال است چراکه مشاهده کلمات و ساختار کلی این کتاب ضروری است.

کتاب صوتی سرانه مطالعه را بالا می‌برد

همچنین فرامرز سنجری، مدرس مراکز استعدادهای درخشان اهواز با اشاره به پیشرفت و فناوری‌های جدیدی که در سراسر دنیا پدید آمده‌ گفت: در حقیقت فقط شکل مطالعه از کتاب کاغذی به کتاب الکترونیکی و صوتی تغییر کرده و می‌توان شکل جدید مطالعه را جزوی از سرانه مطالعه دانست.

وی معتقد است: پدیده کتاب صوتی که در تمام کشورها روزبه‌روز در حال گسترش است در ایران هم رواج پیدا کرده؛ چنان‌که امروزه می‌تواند بخشی از سرانه مطالعه جامعه را تامین کند.

او با اشاره به این‌که شرکت‌هایی در زمینه تولید کتاب‌های صوتی در سراسر جهان به‌ وجود آمده که کار اصلی آنها تولید کتاب صوتی به شکل تخصصی است گفت: در دنیای پیشرفت‌ها مقاومت در برابر تغییر ممکن نیست. بنابراین با هماهنگی به نحو مطلوبی از پیشرفت‌ها می‌توان استفاده کرد.

این کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی با بیان این‌که هنر زندگی ‌کردن هنر استفاده و بهره‌وری از زمان است گفت: با وجود این‌که برخی از لذت‌ مطالعه واقعی از طریق کتاب کاغذی را با این گونه مطالعه از دست می‌دهیم اما نمی‌توان منتظر فراهم ‌شدن شرایط شد تا کتاب در دست بگیریم. از این رو، کتاب‌های صوتی جایگزین بسیار خوبی برای کتاب‌های کاغذی هستند.

کتاب‌های صوتی نمی‌توانند باعث ترویج کتابخوانی شوند

همچنین مهران بقایی، داستان‌نویس معتقد است: کتاب‌های صوتی نمی‌توانند باعث ترویج کتابخوانی شوند.

او اضافه کرد: حذف فرآیند مواجه و انتخاب کتاب کاغذی و تبدیل ‌شدن آن به کتاب الکترونیکی یا صوتی نادرست است.

این داستان‌نویس با اشاره به این‌که کتاب‌های صوتی در سال‌های اخیر بسیار گسترش پیدا کرده‌اند گفت: همین موضوع فرآیند خرید و تهیه کتاب را از جامعه حذف و نقش کتاب‌های چاپی را در جامعه کم‌رنگ می‌کند و این در حالی است که باید کتاب را به شکل قدیم خود در دست گرفت و مطالعه کرد.

بقایی با اشاره به این‌که نحوه ارتباط برقرار کردن با متن کتاب از طریق شنوایی و بینایی متفاوت است توضیح داد: امکان حواس‌پرتی هنگام گوش دادن فایل صوتی بسیار بیشتر از هنگام روخوانی است و همچنین امکان تداخل اطلاعات و خستگی ذهنی به دلیل این‌که زمان استفاده از صوت برای مغز انسان مدت زمان محدودتری نسبت به مطالعه و روخوانی است بیشتر می‌شود.

برخی ناشران در ورود به حوزه نشر الکترونیک تردید دارند

همچنین علی‌اکبر رشیدی، ناشر و شاعر می‌گوید: ورود به حوزه نشر الکترونیک از سوی برخی ناشران همچنان دارای تردیدهایی است.

وی خاطرنشان کرد: شاید به دلیل این‌که هنوز جایگاه اصلی و واقعی کتاب‌های صوتی در بین مردم رواج پیدا نکرده است، سرمایه‌گذاری و رویکرد به‌ سمت این گونه کتاب‌ها دارای ریسک بالایی باشد.

وی معتقد است: کتاب‌های صوتی جایگزین خوبی برای کتاب‌های فیزیکی و کاغذی هستند. بنابراین همین موضوع می‌تواند برای شروع کتابخوانی قشر جوان مفید و موثر باشد.

این ناشر اضافه کرد: به دلیل در دسترس بودن بهتر و نبود نیاز به حمل‌ونقل در اوقات مرده مثل رانندگی و یا زمان‌های انتظار، از کتاب‌های صوتی به نحو بسیار خوبی می‌توان استفاده کرد.

سلبریتی ‌بودن دلیلی برای خوانشگر کتاب بودن نیست

از طرفی آتوسا حصارکی، داستان‌نویس معتقد است: خوانشگران کتاب‌های صوتی باید با هر کاری که ارایه می‌دهند نظرسنجی کنند زیرا بسیاری از خوانشگران این گونه کتاب‌ها باید حذف شوند.

او با اشاره به اینکه لحن صدای خوانشگر کتاب ‌صوتی بسیار مهم است گفت: به‌ خصوص برای افرادی که کتابخوان هستند هنگام گوش‌ دادن به این گونه کتاب‌ها لحن و طریقه اجرای خوانشگر کتاب بسیار مهم است.

وی با تاکید بر اینکه سلبریتی ‌بودن دلیلی برای خوانشگر کتاب ‌شدن نیست گفت: به اعتقاد بنده اینکه هر سلبریتی اقدام به خوانش کتاب کند اقدامی نادرست است.

این داستان‌نویس معتقد است: اگر این امکان به مخاطب کتاب‌ صوتی داده شود که خواننده تصمیم بگیرد چه کسی خوانشگر کتاب باشد مخاطبان بیشتری به این گونه کتاب‌ها جذب می‌شوند.

گزارش از فاطمه فریح‌زاده- خبرنگار ایسنا

انتهای پیام