استفاده ابزاری از حقوق بشر از چالش‌های مهم جهان امروز است

به گزارش خبرگزاری مهر، ستاد حقوق بشر جمهوری اسلامی ایران به مناسبت گرامیداشت روز «حقوق بشر اسلامی و کرامت انسانی» بیانیه‌ای صادر کرد.

متن این بیانیه به شرح ذیل است:

حدود ۴۲ سال پس از تصویب اعلامیه جهانی حقوق بشر، در تاریخ ۱۴ مرداد ماه ۱۳۶۹ شمسی کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی اعلامیه حقوق بشر اسلامی موسوم به اعلامیه قاهره را به تصویب رساندند. این نخستین تلاش کشورهای مسلمان برای جهانی‌سازی گفتمان حقوقی اسلام در برابر گفتمان حقوق بشر غربی برآمده از لیبرالیسم محسوب می‌شد. حدود ۱۸ سال بعد از شکل‌گیری این اجماع، در سال ۱۳۸۷ با ابتکار جمهوری اسلامی ایران سالروز تصویب اعلامیه حقوق بشر اسلامی، یعنی ۱۴ مرداد برابر با ۵ آگوست، در تقویم کشورهای اسلامی روز «حقوق بشر اسلامی و کرامت انسانی» نام گرفت. این اقدام، نقطه عطفی در فرایند تلاش‌های گسترده کشورهای اسلامی برای جلوگیری از جهانی شدن و محوریت یافتن فرهنگ غربی و تحقق مردم سالاری دینی و حاکمیت عقلانیت اسلامی بود.

با گذشت ۱۵ سال از این نامگذاری، هر ساله اندیشمندان کشورهای اسلامی از منظر گفتمان فرهنگی تمدنیِ اسلام به تبیین ابعاد مختلف حقوق بشر اسلامی و نسبت وثیق آن با کرامت انسانی از یک سو و تمایز آن با حقوق بشر غربی از سوی دیگر می‌پردازند. حقوق بشر از منظر اسلام، برآمده از کرامتی است که خداوند متعال به بشر اعطا کرده است؛ «و لقد کرمنا بنی آدم و حملناهم فی البر و البحر و رزقناهم من الطیبات و فضلناهم علی کثیر ممن خلقنا تفضیلا». این تنها یکی از نکاتی است که عامدانه مورد غفلت اعلامیه جهانی حقوق بشر قرار گرفته است. اعلامیه حقوق بشر اسلامی تصریح می‌دارد حقوق بشر ناشی از کرامت و ارزش ذاتی انسان است و امت اسلامی رسالتی جهانی دارد و اگر چه بشریت به مراحلی ازعلوم مادی دست یافته است، اما نیاز مبرم به ایمان و معنویت برای حمایت از حقوق و تمدن خویش دارد.

نگاه ویژه اعلامیه حقوق بشر اسلامی به مبدا و مقصد آفرینش، سبب تمایز آشکار و بنیادینِ مفاهیم «بشر» و «حقوق» در این دیدگاه در نسبت با دیدگاه غربی است. برخلاف نگاه اومانیستی که فردِ انسانی و امیال و خواسته‌هایش را محور قرار می‌دهد، انسان در نگاه اسلام منفرد و جدا از آحاد بشر نیست، بلکه «بشر به طور کلی یک خانواده می‌باشند که بندگی نسبت به خداوند و فرزندی نسبت به آدم آنها را گرد آورده» است. بالطبع از آنجا که فردگرایی بنیادِ ارزش‌های مصرح در اعلامیه حقوق بشر اسلامی نیست، استیفای حقوقِ هر فردِ انسانی نسبت وثیقی با استیفای حقوق جامعه انسانی دارد. از این منظر، اعلامیه قاهره به جای تکیه صرف بر «حقوق»، بر مفهوم تناسب «حقوق» و «تکالیف» تاکید می‌ورزد.

آزادی طلبی بی قید و شرط و لاابالیگری، فروپاشیدگی بنیان خانواده و ظهور اشکال نوظهور خانواده در غرب، برتریِ قدرت‌طلبی بر همبستگی بین‌المللی، یکجانبه‌گرایی و استفاده ابزاری از حقوق بشر به منظور افزایش فشار بر مللِ مستقل، همگی از تبعات نگاه فردگرایانه به انسان از چالش‌های مهم جهان امروز است.

در دنیای کنونی کرامت و آزادی انسانی مورد هجمه گسترده منادیان غیرواقعی پاسداشتی از ارزش‌های حقوق بشری قرار گرفته و توهین به مقدسات اسلامی و هتک حرمت قرآن کریم در برخی کشورهای غربی به بهانه آزادی بیان، به مرحله غیرقابل تحملی رسیده است. آنچه که می‌تواند نجات بخش انسان‌ها در دنیای امروز باشد، احیا و اجرای اصول دینی حقوق بشر می‌باشد. ادیان الهی و بویژه دین مبین اسلام، تاکید ویژه‌ای بر کرامت انسانی دارند.

ما معتقدیم اگر کشورهای اسلامی در این سالروز هر یک از نقطه نظر خاص خود روحِ حاکم بر اعلامیه حقوق بشر اسلامی و تمایزات آن با گفتمان اومانیستی و لیبرالیستی غرب را برای ملل آزاده جهان تبیین کنند، این اعلامیه نه تنها برای جوامع اسلامی که برای آحاد بشریت یک دستاورد محسوب می‌شود. البته، همچنان معتقدیم این تلاش‌ها برای پاسداشت سرمایه عظیم گفتمان حقوق بشر اسلامی وافی به مقصود نیست و ساختارسازی برای ارتقای این گفتمان در سطح جهانی تکلیفی است که بر دوش ملل مسلمان قرار دارد.