خشک شدن ۱۰ رود اصلی و فرعی تالاب میانکاله/هنور برای احداث پتروشیمی میانکاله مجوز صادر نشده است

استاد دانشگاه علوم و فناوری مازندران با اشاره به از بین رفتن کارکردهای خلیج میانکاله، گفت: همه ۱۰ رود فرعی و اصلی این حوضه به جز یک رود خشک شده‌اند.

به گزارش ایسنا، احمد نصیری امروز در سمینار روز ملی دریای کاسپین (خزر) که توسط پژوهشکده علوم زمین سازمان زمین‌شناسی ایران برگزار شد، با بیان اینکه دریای خزر از نظر تنوع زیستی، کم نظیر است، گفت: این در حالی است که رفتار زیستی موجودات در خزر به خوبی مطالعه نشده و ارتباطات این موجودات در حد یک مطالعه دانشگاهی میان دو تا ۳ گونه است و هیچ‌گاه این تنوع زیستی به صورت زنجیره ای از شمال تا جنوب بررسی نشده و این نقطه ضعفی به شمار می‌رود.

مشاور مدیر کل حفاظت محیط زیست مازندران در امور کنوانسیون‌ها و روابط بین‌الملل، اضافه کرد: در کنوانسیون خزر در سال ۷۷ برنامه محیط زیست دریای خزر برای کشورهای منطقه، تنظیم و هر یک از این برنامه‌ها از سوی کشورها اجرایی شد و توانستند تا حدودی به موفقیت‌هایی برسند و خروجی‌های این برنامه در سال ۸۲ کمک کرد تا این کشورها به سراِغ کنوانسیون تهران بروند که با ۴ پروتکل و یک پروتکل در حال بررسی، فعالیت خود را آغاز کرد. 

احمدی، استقرار دبیرخانه این کنوانسیون را در ژنو سوئیس دانست و ادامه داد: در این کنوانسیون مقرر شد بعد از ۹۰ روز کاری بعد از تصویب این کنوانسیون، پروتکل‌های آن در مجلس کشورهای عضو مصوب شود. پروتکل‌های این کنوانسیون بعد از تصویب در هر کشور ، لازم‌الاجرا است.

وی خاطر نشان کرد: کنترل آلاینده‌ها، جلوگیری از گونه‌های مهاجم مانند شانه‌دار مهاجم دریای خزر (Mnemiopsis leidyi) و «بورآ» که به واسطه آب توازن کشتی‌های نفتکش وارد دریای خزر شدند، یکی از موضوعات این پروتکل‌ها بود که متاسفانه به دلیل عدم شناخت از روابط اکولوژی رفتار این گونه باعث شد این گونه مهاجم خزر همانند همه گونه‌هایی که در خزر نداشتیم و الان وارد شده‌اند؛‌ اندمیک منطقه شوند. سطح سازگاری این گونه‌های مهاجم به حدی است که برای حل مسائل مبتلابه آنها هیچ راهکار اکولوژیکی وجود ندارد و آزمودن هر نوع راهکار اکولوژیکی خودش باعث بروز مشکلات عدیده خواهد شد، مانند تجربه ما در انتقال پلنگ به دریاچه ارومیه برای مقابله با هجوم میش و کله‌وبز (Capra aegagrus) است.

وی یادآور شد: تنها پروتکلی که در دریای خزر اجرا شده و سایر کشورهای همسایه در دستور کار دارند، پروتکل مقابله با سوانح دریایی در مقابله با آلودگی نفتی و مورد تایید همه کشورها است‌، ولی جالب است بدانید که اگر همه پروتکل‌های کنوانسیون تهران اجرایی شود، تقریبا می‌توان ادعا کرد که به رویکرد خوبی در مواجهه با چالش‌های خزر خواهیم رسید.

احمدی، پروتکل ناشی از آلودگی خشکی که به پروتکل مسکو معروف است را از دیگر پروتکل‌های کنوانسیون تهران نام برد و اظهار کرد: کشور روسیه تنها کشوری است که آن را به امضا نرسانده و مورد تصویب مجلس این کشور قرار نگرفته است و پروتکل تنوع زیستی معروف به پروتکل عشق آباد نیز که تمام بندهای ذیل آن می‌تواند تضمین کننده تنوع گونه‌ای و ژنتیکی خزر باشد، در مجلس دو کشور روسیه و آذربایجان به تصویب نرسیده است.

مشاور مدیر کل حفاظت محیط زیست مازندران در امور کنوانسیون‌ها و روابط بین‌الملل با اشاره به پروتکل کنترل فرامرزی این کنوانسیون که تنها ایران آن را به امضا نرسانده است، خاطر نشان کرد: پروتکل پایش و تبادل اطلاعات، تنها پروتکل در حال آماده‌سازی است و تاکنون سندی برای امضا منتشر نشده است.

ذخیره‌گاه زیست‌کره میانکاله

وی با بیان اینکه ذخیره‌گاه میانکاله به ثبت جهانی رسیده است، گفت: ذخیره‌گاه جزو برنامه‌های «انسان و کره مسکون» است؛ یعنی جایی که ارتباطات میان ذی‌نفعان در یک منطقه و پدیده‌های حفاظت از آن در تعامل با یکدیگر هستند و این بهترین نوع حفاظت در دنیا محسوب می‌شود.

احمدی با اشاره به اهمیت تالاب میانکاله برای کل کشور، گفت: این در حالی است که ما در این سال‌ها با توسعه فعالیت‌های کشاورزی و دامپروری و صیادی، کارکردهای اکولوژی میانکاله را از بین بردیم و از دست رفتن کارکرد اکولوژیکی خلیج میانکاله از سال ۸۶ مشاهده شد. 

احمدی، مدیریت یکپارچه، تامین حق آبه، خشک شدن تالاب، آلاینده‌های پیرامونی و صید غیر مجاز را از مشکلات میانکاله نام برد و گفت: همچنین در میانکاله و نکارود ۵ هزار حلقه چاه در حال بهره‌برداری است که این تعداد چاه‌ها به ثبت رسمی رسیده است. میزان مصرف آب زیرزمینی منطقه ۹۱ میلیون مترمکعب برآورد می‌شود.

وی اضافه کرد: علاوه بر اینکه ۱۰ رودخانه اصلی و فرعی در منطقه وجود دارد که متوسط حق آبه آنها ۱۲ متر مکعب بر ثانیه است، ولی همه این رودها به جز رودخانه قره سو خشک شده‌اند، به این معنا که هیچ کدام از این رودها هیچ آبی را وارد میانکاله نمی‌کنند و اگر چیزی به این خلیج برسد، ناشی از زهاب‌های کشاورزی و سیلاب‌های فصلی است.

این مقام مسؤول خاطر نشان کرد: تقریبا تا بهمن ۱۴۰۱ حدود ۱۵ هزار هکتار و اکنون بیش از ۲۰ هزار هکتار از بخش غربی تالاب میانکاله خشک شده است و در دسترس نیست.

طرح‌های ناهمگن

وی با اشاره به ورود پساب‌های صنعتی بدون تصفیه ثانویه به خلیج میانکاله، گفت: آلودگی‌های نفتی در این منطقه مشاهده شده که بخش عظیمی از آن مربوط به فعالیت کشور آذربایجان است که تا سواحل میانکاله وارد شده و حتی در داخل خلیج این آلودگی‌ها مشاهده شده است. 

احمدی با اشاره به احداث پتروشیمی در میانکاله، گفت: قرار بود در حوزه پتروشیمی، ۲۰ میلیون تن متانول مازاد کشور را مصرف کنیم که بعد از تحریم‌ها نتوانسته بودیم برای آنها کاری انجام دهیم؛ از این رو سیاست‌ وزارت نفت به سمت مصرف این میزان متانول رفت، از این رو طرح ایجاد ۳ پتروشیمی در گیلانغرب و امیرآباد و انزلی مطرح شد. در این طرح قرار بود متانول مازاد در قالب فرایند MTP تبدیل به پروپیلن شود، ولی دست اندرکاران طرح می‌خواهند با سیستمی تحت عنوان GDP که گاز را به پروپیلن تبدیل می‌کند، آن را وارد سیستم کنند و آب آن نیز از طریق شیرین‌سازی دریای خزر تامین شود.

وی اظهار کرد: ما گزارش مکتوبی از چالش‌های این طرح تهیه کردیم و تاکنون سازمان محیط زیست برای آن مجوزی صادر نکرده است.

انتهای پیام