فرامانروایان فراموش‌شده راهی بازار نشر شدند

به گزارش خبرنگار مهر، کتاب «اشکانیان؛ فرمانروایان فراموش‌شده» نوشته محسن جعفری به‌تازگی توسط انتشارات ققنوس منتشر و راهی بازار نشر شده است.این‌کتاب سومین‌عنوان از مجموعه «تاریخ ایران‌زمین»‌ است که این‌ناشر چاپ می‌کند. از این‌مجموعه تاکنون کتاب‌های «ایران در سپیده‌دمان تاریخ» و «هخامنشیان فرمانروایان جهان باستان» منتشر شده‌اند.

طرح اولیه مجموعه مورد اشاره شامل ۱۰ عنوان کتاب کم‌حجم بوده که تاریخ ایران را از دوران پیش از تاریخ تا انقلاب مشروطه را پوشش دهند. هدف اصلی از نگارش و انتشار مجموعه «تاریخ ایران‌زمین»‌ هم این است که پلی بین علاقه‌مندان غیردانشگاهی و کتاب‌های پژوهشی دانشگاهی، تاریخ‌خوانی و تاریخ‌دانی باشد. محسن جعفری می‌گوید مشکلاتی از جمله وجود کتاب‌های زیاد شبه‌تاریخی باعث شده‌اند به‌فکر تهیه و تدوین این‌مجموعه بیافتد. او می‌گوید صدها عنوان کتاب درباره تاریخ ایران وجود دارد و هرسال ده‌ها عنوان کتاب تازه نیز منتشر می‌شود اما کتاب‌های آسان‌فهم و علمی که به کار خوانندگان عادی و دانشگاهی بیایند در بازار کتاب کشور بسیار کمیاب‌اند.

کتاب‌های شبه‌تاریخی هم به بیان جعفری با هدف سودآوری و کیفیت پایین منتشر شده و می‌شوند و نویسندگانشان اغلب تحصیلات دانشگاهی مرتبط با تاریخ و فرهنگ ایران ندارند و بدون آشنایی با روش‌های پژوهش تاریخی فقط به قیچی‌کردن و چسباندن نوشته‌های تاریخی از هر منبع در دسترس می‌پردازند.

اشکانیان یکی از سلسله‌های مهم و شگفت‌آور تاریخ ایران هستند که از سال ۲۴۷ قبل از میلاد تا سال ۲۲۴ میلادی حکومت کردند. این‌سلسله با ۴۷۱ سال حکومت بر ایران، پردوام‌ترین پادشاهی این‌سرزمین هستند؛ در حالی‌که نوشته‌های تاریخی و آثار باستان‌شناسی کمی از آن‌ها موجود است. منابع تاریخی یونانی و رومی هم نگاهی حاشیه‌ای به اشکانیان داشته‌اند و فقط وقتی از آن‌ها نوشته‌اند که جنگی میان آن‌ها و ایران رخ داده است. به این‌ترتیب دوره‌های صلح بین‌ آن‌ها و اشکانیان در مقاطع تاریک تاریخ قرار دارد.

با وجود همه کمبودها، اشکانیان نقشی محوری در نگهبانی از فرهنگ و تمدن ایران داشته‌اند و برای حدود ۵ قرن سد نفوذناپذیری مقابل حملات سلوکیان و رومیان به ایران بودند. همچنین جلوی تاخت و تاز کوچ‌نشینان شمال‌شرق ایران را هم می‌گرفتند. در دوران اشکانیان، سلوکیان ۳ بار و رومیان هم ۶ بار با لشکرهای انبوه به ایران یورش آوردند اما نتوانستند کاری از پیش ببرند و ناچار به عقب‌نشینی شدند. محسن جعفری می‌گوید اگر هویت و فرهنگ ایرانی از دیرباز تا امروز به جا مانده، مدیون کمانداران دلیر اشکانی هستیم چون یونانیان و رومیان توانستند تمدن کهن و ریشه‌دار مصر باستان را از بین ببرند ولی حریف تمدن ایرانی نشدند.

کتاب «اشکانیان؛ فرمانروایان فراموش‌شده» از این‌جا شروع می‌شود که کمانداران اشکانی چگونه دولتی کوچک در شمال خراسان پدید آوردند و به‌تدریج جانشینان اسکندر مقدونی را از ایران زمین بیرون راندند و سه لشکرکشی بزرگ آنان برای تصرف دوباره ایران را ناکام گذاشتند. همچنین حدود دو سده با امپراتوری قدرتمند روم جنگیدند و شکست‌های تلخ و فراموش‌نشدنی به رومیان وارد آوردند.در دو فصل پایانی کتاب هم وضعیت دین، فرهنگ، معماری، هنر ایران در دوره اشکانی بررسی می‌شود و این‌که چگونه دینی ایرانی در سرتاسر اروپا و شمال آفریقا گسترش یافت و تأثیری ژرف در فرهنگ مسیحیت گذاشت.

کتاب پیش‌رو ۹ فصل اصلی دارد که عناوین‌شان به‌ترتیب عبارت است از: «جهان باستان پس از مرگ اسکندر»، «سلوکیان، فرمانروایان هلنی ایران‌زمین»، «برآمدن اشکانیان»، «نبرد سرنوشت‌ساز کرهه (حران)»، «جنگ‌های ایران و روم»، «از فرهاد چهارم تا خسرو یکم، فراز و فرودها (۲ ق.م تا ۱۲۸ م)»، «برافتادن شاهنشاهی اشکانی»، «فرهنگ و تمدن ایران در دوره اشکانی» و «معماری و هنر ایران در دوره اشکانی».

در قسمتی از این‌کتاب می‌خوانیم:

شکست و مرگ آنتوخوس هفتم و فروپاشی لشکر بزرگ او در نبرد هگمتانه نقطه پایان دویست سال سلطه دولت‌های هلنی در ایران‌زمین بود و چنان‌که پژوهشگری اروپایی می‌نویسد: «سال ۱۲۹ ق.م سالی مهم در تاریخ یونان‌گرایی بود، زیرا در آن سال دولت یونانی سلوکی در برابر ایرانیان پیروزمند سر خم کرد و مرزهای دولت‌های هلنی به آن‌سوی فرات عقب رانده شد.»

فرهاد دوم می‌خواست از فرصت پیش‌آمده بهره ببرد و به سوریه بتازد، ولی خبر رسید گروهش از کوچ‌نشینان سکایی به شمال‌شرق ایران‌زمین حمله کرده‌اند، بنابراین سردارانش را برای بازپس‌گیری میانرودان فرستاد و خود به‌سرعت به‌ سرزمین پارت بازگشت.

فرهاد برای نبرد با سکاها شمار زیادی از اسیران جنگی یونانی را نیز همراه خویش برد. او جنگ‌های سختی با سوارکاران دلیر سکایی داشت که در یکی از آن‌ها اسیران یونانی به او خیانت کردند و با دشمن همدست شدند، در نتیجه اشکانیان شکست سختی خوردند و فرهاد در حدود سال ۱۲۷ ق.م در میدان نبرد کشته شد. اردوان یکم جانشین او شرایط دشواری داشت، زیرا از یک‌سو قبیله‌های کوچ‌نشین شمال‌شرق ایران بر شدت تاخت‌وتاز خود افزوده بودند، و از سوی دیگر شورش‌هایی در برخی شهرهای یونانی‌نشین از جمله بابل برپا شده بود. او مدت‌ها در شمال‌شرق ایران درگیر نبرد با کوچ‌نشینان مهاجم بود و سرانجام او نیز در سال ۱۲۴ ق.م کشته شد و پادشاهی به پسرش مهرداد دوم رسید.

این‌کتاب با ۱۲۸ صفحه مصور، شمارگان هزار و ۱۰۰ نسخه و قیمت ۱۸۰ هزار تومان منتشر شده است.