هشدار جمیله کدیور: مراقب جوانان بیکار و بی مهارت باشید؛در ناآرامیهای ۹۶و۹۸ و ۱۴۰۱ حضورشان پررنگ بود

نیت « Not in Education, Employment, or Training» فردی است که مشغول به کار، تحصیل یا آموزش مهارت نیست و در زبان انگلیسی مخفف نه در حال تحصیل، نه در حال اشتغال و نه در حال مهارت آموزی است. این طبقه بندی در اواخر دهه ۱۹۹۰ در بریتانیا برای افراد در سنین بین ۱۶ تا ۲۴ سال استفاده شد. پس از آن، این اصطلاح به کشورهای دیگر تسری یافت؛ هرچند سن افرادی که نیت محسوبمی شوند، در کشورهای مختلف بعضا متفاوت اعلام شده است.

بر أساس گزارش سازمان بین المللی کار، در سال ۲۰۲۲ در سطح جهانی، ۲۳.۵ درصد، معادل تقریباً یک چهارم جوانان جهان، نیت بودند. این میزان نیم درصد بالاتر از دوران ماقبل فراگیری کووید-۱۹ و معادل ۲۸۹ میلیون جوان بوده است. در سراسر جهان، از هر سه جوان دو نفر زن و میزان نرخ زنان نیت بیش از دو برابر مردان نیت است. بر أساس آمار سال ۲۰۲۲ در سطح جهانی میزان زنان و دختران نیت ۳۲ درصد و مردان و پسران نیت ۱۵ درصد بوده است و عواملی چون نابرابری های جنسیتی در محیط های کار و تحصیل، ازدواج های زود هنگام و فرزندآوری و فعالیت در کارهای خانگی بدون دستمزد در این میزان بالای نیت های مونث نسبت به مذکر دخیل بوده است.

افراد تشکیل دهنده نیت ها متنوع است و طیف های مختلفی را شامل می شود. آنها متشکل از کسانی هستند که یا فاقد تحصیل و سوادند یا ترک تحصیل کرده اند، یا فاقد هر گونه مهارت برای کسب کارند، یا جوانان بیکاری که به دنبال کار هستند، یا جوانانی که به دلایل دیگری از کار بیکار یا از یافتن کار ناامید و دلسرد شده اند، یا افرادی که خارج از نیروی کار محسوب می شوند (مانند مراقبان خانواده، مادران نوجوان، یا جوانان معلول و ناتوان از اشتغال، …). عوامل متعددی در تبدیل یک جوان به نیت دخیل است؛ از جنسیت، سطح تحصیلات پایین و فقدان مهارت های مناسب، شرایط بد اجتماعی-اقتصادی، مهاجرت، پیشینه قومی و دینی، وضع سلامت و ناتوانی جسمی، خانواده و یا محیط خانه و موقعیت جغرافیایی جملگی می توانند در گسترش نیت ها و آسیب های مترتب بر وجود این جمعیت جوان موثر باشد. طیف زیادی از جوانانی که نیت هستند، در مناطق محروم که فرصت‌های شغلی و امکانات محدود است، مستقرند. این جوانان بیشتر در معرض خطر بالای فقر و طرد شدگی اجتماعی و جذب شدن به مشاغل غیر رسمی، پر خطر و بد و گروه‌های تبهکار قرار دارند، زیرا آنها اغلب فاقد ابزاری برای بهبود مهارت های خود هستند.

در جریان اعتراضات سال گذشته، غیر از حضور طیف هایی از دانش آموزان و دانشجویان، طیف های متنوعی از «نیت» ها هم یا از جمله شرکت کنندگان در اعتراضات کف خیابان ها بودند، یا فعال در فضای مجازی و در حال انتشار مطالب مرتبط با اعتراضات؛ جوانان و نوجوانانی که به دلایل متعدد أولا چیزی برای از دست دادن نداشتند و در ثانی، خود را نه فقط طلبکار خانواده و والدین خود می دانستند، بلکه طلبکار نظام و حاکمیت تلقی می کردند و نهایتا، اکثرا با ارزش های سیاسی و فرهنگی و دینی حاکم بیگانه و در تعارض و تضادند.

مطابق آمار منتشره رسمی توسط مرکز آمار ایران، نسبت جمعیت ۱۵-۲۴ ساله در سال های ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ در کل کشور، ۱۳.۲ درصد بوده است و نرخ بیکاری ۱۵ تا ۲۴ ساله ها در سال های یاد شده، ۲۳.۷ درصد و نرخ بیکاری ۱۵ تا ۲۹ ساله ها در سال ۱۳۹۹، ۱۶.۷ درصد و در سال ۱۴۰۰، ۱۶.۵ درصد بوده است. مطابق گزارش مرکز آمار ایران، از تعداد کل ۲۹۲۶۲۸۱ نفر جوان ۱۵-۲۴ ساله غیرشاغل غیرمحصل یا نیت در سال ۱۴۰۰، ۲۰۹۳۹۶۶ نفر در مناطق شهری و ۸۳۲۳۱۵ نفر در مناطق روستایی بودند. همچنین از تعداد کل ۲۹۲۶۲۸۱ نفر این افراد (معادل ۲۷.۴ درصد) در سال ۱۴۰۰، ۹۴۱۰۳۹ نفر مرد (معادل ۱۶.۹ درصد) و ۱۹۸۵۲۴۲ نفر زن (معادل ۳۹ درصد زنان ۲۴ ـ۱۵ ساله) بوده‌اند. همانگونه که آمارها نشان می‌دهد، شمار دختران و زنان نیت در ایران هم چون آمار جهانی بیش از پسران و مردان نیت است.

بسیاری از این تعداد افراد بیکار که نوعا انگیزه و تعهدی برای کار و تحصیل و کسب مهارت ندارند و جزو نیت های غیرفعال به حساب می آیند، برای هر کشوری به طور بالقوه مخاطره آمیز و بحران زاست. هر چند نقش نیت ها در ناآرامی های سال های ۱۳۹۶ و ۱۳۹۸ مورد تایید برخی جامعه شناسان و چهره های فرهنگی و سیاسی قرار گرفته بود، ولی متاسفانه پس از آن در سیاستگذاری‌ها، طرح و برنامه ای در ترغیب و ایجاد انگیزه و امید و فعالیت و جذب برای آنها در نظر گرفته نشد. به همین دلیل، نقش آنها در برخی عملیات تخریبی و خشونت آمیز ۱۴۰۱، همچون اعتراضات ۱۳۹۶ و ۱۳۹۸ نیز قابل توجه بود.

در یک کلام، موضوع نیت ها را باید جدی گرفت. رسیدگی به وضع این جوانان مستلزم مداخله زودهنگام و فوری است و تعلل در اقدام، موجب هزینه های قابل توجه و غیر قابل جبرانی می شود. برنامه ریزی برای کاهش نرخ‌ نیت ها نیازمند رویکردی جامع و فراگیر شامل مجموعه‌ای از سیاست‌ها و برنامه‌های خاص، به‌ویژه در جهت توسعه اقتصادی، ارتقای آموزش و مهارت آموزی به جوانان، جوانسازی بدنه تصمیم سازان و تصمیم گیرندگان، تنوع افکار و عقاید نو در رده مدیران و دست اندرکاران در کشور است.

اگر دست اندرکاران در مورد این طیف برنامه منسجم و دقیقی نداشته باشند، زمینه ساز نگرانی های فزاینده آینده می شوند؛به همین دلیل ضروری است بهبود فرصت‌های شغلی، آموزشی، مهارت آموزی و ترویج شمول اجتماعی در میان جوانان یکی از دغدغه‌های اصلی سیاست ورزان و تصمیم سازان باشد.

23302