وزیر خارجه اسبق انگلیس: لندن باید به نقش خود در «کودتای ۲۸ مرداد» اعتراف کند

دیوید اوئن، وزیر امورخارجه انگلیس در سال‌های ۱۹۷۷ تا ۱۹۷۹ در آستانه سالگرد کودتای ۲۸ مرداد در گفت‌وگو با روزنامه گاردین خاطرنشان کرد که لندن پس از گذشت ۷۰ سال سرانجام باید برای اعتبارش نقش خود را در این کودتا در ایران که به برکناری محمد مصدق، نخست وزیر منتخب ایران در سال ۱۹۵۳ میلادی (۱۳۳۲ شمسی) منجر شد، به‌طور رسمی بپذیرد.

به نوشته گاردین، ایالات متحده ۱۰ سال پیش به‌طور رسمی به نقش خود در این کودتا اعتراف و حجم زیادی از اسناد اطلاعاتی را از حالت طبقه‌بندی خارج کرد که مشخص کرد برکناری محمد مصدق، نخست وزیر منتخب در ۷۰ سال پیش، یک تلاش مشترک از سوی سیا و ام‌آی ۶ بود اما موضع رسمی دولت بریتانیا همچنان امتناع از اظهار نظر در مورد یک موضوع اطلاعاتی است.

این روزنامه ادامه داد: طرح اولیه آن با نام رمز عملیات «چکمه» پس از نخست وزیری مصدق و ملی شدن شرکت نفت بریتانیایی مسلط در ایران توسط ام‌آی ۶ تهیه شد. دولت هری ترومن (رئیس جمهور وقت آمریکا) نمی‌خواست هیچ کاری با آن انجام دهد و مصدق را سنگری در برابر کمونیسم می‌دید، اما وینستون چرچیل (نخست وزیر انگلیس در سال‌های ۱۹۴۰ تا ۱۹۴۵) توانست جانشین او، یعنی دوایت آیزنهاور را برای این کار متقاعد کند. در بهار ۱۹۵۳، سیا برنامه ریزی مشترک با ام‌آی ۶ را آغاز کرد و این عملیات به «آژاکس» تغییر نام داد.

در هفتادمین سالگرد کودتای ۲۸ مرداد دیوید اوئن ‌به گاردین گفت: دلایل خوبی برای اذعان به نقش بریتانیا با آمریکا در سال ۱۹۵۳ در سرنگونی تحولات دموکراتیک وجود دارد. با اعتراف به اینکه اشتباه کردیم و به گام‌هایی که به سوی ایران دموکراتیک در حال توسعه بود آسیب زدیم، اکنون با این اعتراف به ایجاد اصلاحات کمک می‌کنیم.

این سیاستمدار پیشین انگلیس که اکنون ۸۵ سال دارد در ادامه به حکومت شاهنشاهی پهلوی در ایران اشاره کرد و مدعی شد که در آن زمان به محمدرضا شاه توصیه کرده بود، راه را برای اصلاحات دموکراتیک در ایران باز کند تا یک حکومت دموکراتیک‌تر در ایران ظهور پیدا کند.

وی تاکید کرد که اکنون زمان آن فرارسیده تا دولت بریتانیا به اشتباهات خود در سال ۱۹۵۳ اعتراف کند، همان‌طور که خود او اشتباهاتش را در سال‌های ۱۹۷۷ تا ۱۹۷۹ می‌پذیرد.

روزنامه گاردین همچنین به یک مستند جدید به نام "کودتای ۵۳" اشاره کرد که تاریخچه این کودتا را در ایران دنبال می‌کند و روی یک جاسوس جوان بریتانیایی به نام "نورمن داربی‌شایر" که نقش مهمی را بازی می‌کرد، تمرکز دارد. اما باوجود آن‌که این مستند به کارگردانی تقی امیرانی و با همکاری والتر مرچ نقدهای تحسین‌آمیز زیادی دریافت کرده است، به واسطه رمز و رازهای دولت انگلیس در خصوص کودتای ۲۸ مرداد، موفق نشده است شرکت توزیع‌کننده‌ای برای این فیلم پیدا کند.

امیرانی در این باره گفت: ما با عجیب‌ترین و شوم‌ترین تلاش‌ها برای سرکوب محتوای فیلم و مقابله با شانس پخش آن در بسیاری از رویدادهای شایسته مواجه بوده‌ایم.

گاردین در پایان نوشت: ریچارد نورتون تیلور، نویسنده کتاب «دولت رمز و راز» که کتابی درباره اطلاعات و رسانه‌های بریتانیا است، می‌گوید: این غم‌انگیز، پوچ و در واقع غیر سازنده است که دولت بریتانیا همچنان در پشت شعار قدیمی خود، یعنی «نه تایید و نه رد» پنهان شود و هنوز هم از اعتراف به نقش اصلی ام‌آی ۶ در سرنگونی دولت محمد مصدق امتناع ورزد، در حالی‌که سال‌هاست موارد زیادی از جمله اسناد رسمی سیا در مورد آن فاش شده است.

311311