وزیر خارجه اسبق بریتانیا: هشدار داده بودم که حکومت آخوندها بسیار بدتر از حکومت شاه خواهد بود

لرد دیوید اوئن، که پست وزارت خارجه بریتانیا را در سال‌های ۱۹۷۷ تا ۱۹۷۹ بر عهده داشت، به نشریه گاردین گفت: «من در پاییز ۱۹۷۸ در تلویزیون به شیوه‌ای بسیار علنی هشدار دادم که حکومت آخوندها از نظر حقوق بشر و سعادت شخصی افراد بسیار بدتر از حکومت شاه خواهد بود. متأسفانه ثابت شد که چنین هشداری درست بود.»

حکومت محمدرضا شاه پهلوی در ایران که به عنوان متحد غرب شناخته می‌شد در دوران مسئولیت آقای اوئن در بریتانیا سقوط کرد و اسلام‌گرایان در تهران به قدرت رسیدند. دیوید اوئن در آن هنگام مقام وزیر خارجه را در دولت جیمز کالاهان، نخست وزیر بریتانیا، بر عهده داشت.

وزیر خارجه اسبق بریتانیا اضافه کرد: «من برای شاه روشن کردم که شکل حکومت او باید راه را برای اصلاحات دموکراتیک باز کند، اما‌ ای کاش از بیماری جدی او اطلاع داشتم و می‌توانستم خیلی زودتر در سال ۱۹۷۸ او را تحت فشار قرار دهم تا برای معالجه در سوئیس بماند و به این نحو حکومت دموکراتیک‌تری در ایران بر سر کار می‌آمد.»

محمدرضا پهلوی در سال‌های پایانی حکومت خود از نوع نادری از سرطان رنج می برد، با این حال این موضوع تا زمان سقوط او از همگان پنهان نگه داشته شد. 

• افشای نقش‌آفرینی بریتانیا در کودتای ۲۸ مرداد علیه دولت مصدق
• سندرز در مناظره با کلینتون: سقوط مصدق تبعات غیرمنتظره ای داشت

دیوید اوئن پیشتر در کتاب خود با عنوان «در بیماری و در قدرت؛ بیماری سران دولتها در طول ۱۰۰ سال گذشته» گفته بود که وزارت خارجه بریتانیا نیز در آن زمان از بیماری شاه خبر نداشته است.

آقای اوئن در مصاحبه تازه خود همچنین گفته است که بریتانیا باید نقش رهبری خود در سرنگونی دولت محمد مصدق در سال ۱۳۳۲ را بپذیرد. امروزه شماری از مورخان، انقلاب ۱۳۵۷ در ایران را پیامد حوادث سیاسی سال ۱۳۳۲ می‌دانند.

آقای اوئن با اشاره به این مطلب گفت: «دلایل خوبی برای اذعان به نقش بریتانیا با آمریکا در سال ۱۹۵۳ در سرنگون کردن تحولات دموکراتیک ایران وجود دارد. اکنون با اعتراف به این مسئله که اشتباه کردیم و به گام‌هایی که ایران برای حرکت به سمت توسعه برمی‌داشت آسیب زدیم، می توانیم اصلاحات را کمی محتمل‌تر کنیم.»

وزیر خارجه سابق بریتانیا درباره اعتراضات سراسری سال ۱۴۰۱ در ایران گفت: «امروز استدلال‌های قدرتمند زنان برای تغییر در ایران شنیده می‌شود و مورد احترام قرار می‌گیرد، زیرا آنها به روح سیاسی موجود که سابقه طولانی در ایران دارد وفادار هستند. اگر دولت بریتانیا امروز اشتباهات گذشته خود در سال ۱۹۵۳ را بپذیرد، همانطور که من به اشتباهات سال‌های ۱۹۷۷ تا ۱۹۷۹ خود اعتراف کرده‌ام، به آرمان زنان در ایران کمک می‌کند و احتمال موفقیت آنها را بیشتر می‌سازد.»

به اینستاگرام یورونیوز فارسی بپیوندید

ایالات متحده ۱۰ سال پیش رسماً به نقش خود در سرنگونی حکومت دکتر محمد مصدق اذعان کرد و حجم وسیعی از اسناد اطلاعاتی را از حالت طبقه‌بندی خارج کرد که نشان می‌داد برکناری نخست وزیر وقت در مرداد ماه ۷۰ سال پیش، یک تلاش مشترک اطلاعاتی بین سازمان سیا و سازمان‌ ام آی ۶ بوده است. با این حال بریتانیا تا کنون از تایید رسمی چنین نقشی خودداری کرده و موضع رسمی دولت این کشور همچنان امتناع از اظهار نظر در این خصوص است.

ریچارد نورتون تیلور، نویسنده کتاب «وضعیت محرمانه» درباره نهادهای اطلاعاتی و رسانه‌های بریتانیا، در این باره می‌گوید: «این غم‌انگیز، پوچ و در واقع غیرسازنده است که دولت بریتانیا همچنان در پشت شعار قدیمی خود یعنی نه تایید و نه رد پنهان می‌شود و از اعتراف به نقش اصلی‌ام آی ۶ در سرنگونی مصدق امتناع می‌ورزد. در حالی که سال‌هاست موارد زیادی از جمله اسناد رسمی سیا در مورد آن افشا شده است.»