انحصار زمین را بشکنید/ ساخت‌وساز را به مردم بسپارید

گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو: ۲۵ نهاد تخصصی حوزه معماری و شهرسازی امروز طی نامه‌ای به خسرو دانشجو معاون جدید شهرسازی و معماری وزارت راه و شهرسازی که اخیرا جایگزین خانم فرزانه صادق مالواجرد شده است پیشنهادات خود را در راستای تحقق وعده ساخت ۴ میلیون مسکن ظرف دولت سیزدهم مطرح کردند.

بنابراین گزارش پس از گذشت بیش از ۲ سال از عمر دولت سید ابراهیم رئیسی آمار دقیقی از میزان پیشرفت طرح نهضت ملی مسکن در دست نیست و صرفا بصورت کلی برخی از مسئولان گفته‌اند که ساخت ۱.۵ میلیون واحد عملیاتی شده، اما مشخص نیست در چه مرحله‎‌ای قرار دارند.

متن نامه به شرح زیر است:

جناب آقای دکتر دانشجو
معاون محترم شهرسازی و معماری وزارت راه و شهرسازی
ضمن تبریک به جنابعالی در پی انتصاب به معاونت معماری و شهرسازی که از جایگاه خطیری برخوردار است، از شما انتظار می‌رود تا ضمن توجه به تجربیات و مسیری که مسئولان گذشته در این منصب داشتند، پی ریزی مسیر درست را در دستور کار خود قرار دهید. شایان ذکر است که بیش از نیمی از فرصت دولت برای تحقق وعده‌ی مسکنی خود گذشته و به همین جهت، برای استفاده بهتر از این فرصت باقی مانده، پیشنهاد‌ها و نکاتی تقدیم شما می‌شود.

۱. توجه به اهداف تمدنی جمهوری اسلامی ایران: مستحضرید که معماری و شهرسازی می‌تواند زمینه‌ساز تحقق تمدن نوین اسلامی و ایرانی باشد. در ادوار گذشته، به شهر‌ها و روستا‌های کشور با یک نوع نگرش، نگاه شده و تصور شده باید در همه‌جا مثل تهران بسوی الگوی معماری دهه‌های گذشته غرب (که با مؤلفه‌هایی نظیر بلندمرتبه‌سازی، کوچک‌سازی واحد‌های سکونتی، فشرده‌سازی، افزایش تراکم جمعیتی، ایجاد آپارتمان‌های مصرف‌گرا، تفکیک مراکز اسکان و اشتغال و تخریب و نوسازی دائمی شناخته می‌شد) حرکت کرد. امروز تبعات منفی این گرایش در کشور از جمله گرانی مسکن، تخریب محیط زیست و آسیب‌های اجتماعی بر همگان روشن است. انتظار می¬رود با حضور شما حرکت به سوی اهداف مطلوب، با توجه و تأکید بر ظرفیت‌ها و استعداد‌های ملی تسهیل گردد.

۲. اهتمام برای ممانعت از انحصار زمین: بخش مهمی از مشکل مسکن در کشور، مسئله‌ی تأمین زمین مورد نیاز است. سیاست‌های محدود کننده‌ی زمین، حتی دامن طرح‌های جامع شهر‌های میانی و کوچک را گرفته و باعث احتکار و انحصار زمین شده‌اند. اولین گام عملیاتی شما در این معاونت، چاره اندیشی در رابطه با احیای منضبط زمین و متناسب با رعایت حدود زمین‌های ارزشمند طبیعی و تاریخی است که درعین‌حال باید از زمین‌خواری جلوگیری نماید.
همان‌گونه که در حکم مسئولیت شما نیز تأکید شده، لازم است از طریق همگرایی میان اعضای شورای عالی شهرسازی و معماری، تأمین زمین مورد نیاز برای اهداف نهضت ملی مسکن با سرعت بسیار بیشتری نسبت به گذشته انجام شود.

۳. ضرورت برنامه محوری: تاکنون شاهد غلبه تصمیمات فردی در ساختار وزارت راه و شهرسازی بوده‌ایم. در رویه‌های جاری وزارتخانه، بسیاری از مصوبات به اشخاص ختم می‌شوند و این امر سبب می‌شود تا با تغییر مدیران، شاهد تغییر ریل در سیاست‌های وزارتخانه باشیم؛ به همین خاطر لازم است تا در یک نگاه بلندمدت و برنامه محور، برای ثبات سیاست‌گذاری اقدام شود تا وزارتخانه به یک سند بالادستی معتبر دست پیدا کند. از جمله اینکه لازم است برنامه‌هایی تحت عنوان برنامه‌ی جامع زمین کشور، برنامه‌ی جامع مسکن کشور (موضوع تبصره ۱ ماده ۲ قانون جهش تولید مسکن) و شاخص‌های تحقق شهرسازی و معماری مبتنی بر سبک زندگی اسلامی (موضوع تبصره ماده ۲۰ همان قانون) با همکاری سایر مسئولان مربوطه تهیه و تصویب شوند. ضمن اینکه مبنای تصمیمات برای توسعه‌های شهری باید برنامه‌های آمایش استانی باشد.

۴. مردمی‌سازی و مشارکت: لازم است در سیاست‌گذاری، تصمیم‌گیری، برنامه‌ریزی و ساخت و بطورکلی فرآیند نظر تا عمل در زمینه مسکن و توسعه شهری در کشور، حضور مردم پررنگ‌تر دیده شود. به علاوه مسئولیت سنگینی برای جلوگیری از سوداگران و سپردن امر ساخت‌وساز به مردم (به جای حمایت از بانک‌ها، انبوه‌سازان، پیمانکاران دانه‌درشت و دلالان) به دوش شما خواهد بود.

۵. برنامه‌ای جامع برای تفکیک درآمد شهرداری‌ها از فروش تراکم: یکی از مهم‌ترین شئون معاونت شهرسازی و معماری، ارائه برنامه و نظارت بر حسن اجرای طرح‌های توسعه شهری است. در دهه‌های گذشته شهرداری‌ها و بویژه شهرداری پایتخت، در جستجوی منابع درآمدی اقدام به فروش تراکم کرده‌اند و از طرفی نظیر اعمال تغییرات در طرح‌های تفصیلی در کمیسیون ماده پنج، مروج عمودی‌سازی یا تغییر کاربری به سمت افزایش سطوح مسکونی و تجاری شده‌اند. این روند، گاهی حتی به مغایرت‌های اساسی با طرح‌های جامع و اهداف بلندمدت توسعه شهری و مصوبات شورای عالی شهرسازی و معماری کشور منجر شده است. اولاً لازم است از طریق نظارت بر عملکرد کمیسیون‌های ماده پنج تهران و استان‌ها مانع از ساخت‌وساز بی‌رویه شد و ثانیاً باید با همکاری با وزارت کشور، سازوکاری برای تأمین درآمد پایدار شهرداری‌ها تعریف کرد. روند کنونی موجب مشکلاتی نظیر فرونشست زمین، ترافیک و آلودگی هوا، گرانی زمین و مسکن، کمبود خدمات، تخریب باغات و بنا‌های ارزشمند و فرسودگی بافت‌های شهری به ویژه در تهران و کلان‌شهر‌ها شده است و باید برای مقابله با ادامه‌ی این روند چاره‌اندیشی عاجل شود.

۶. تسهیل در تحقق الگو‌های معماری و شهرسازی اسلامی – ایرانی: از طریق الف. اجرایی کردن مبحث چهارم مقررات ملی ساختمان بند ۵-۲-۱-۴ " بکار گیری وترویج ارزش‌های ایرانی اسلامی در طراحی و ساخت بنا "ب. تدوین الگو‌های معماری اسلامی- ایرانی مطابق بند پ ماده ۳۷ قانون احکام دائمی توسعه کشور"دولت موظف است سند جامع سبک زندگی اسلامی ایرانی را با لحاظ شاخص‌های کمّی و کیفی مصوب و ارائه گزارش سالانه به هیئت وزیران اجرا نماید” ج. تدوین مبحث مستقل معماری اسلامی از مباحث مقررات ملی ساختمان و اهتمام برای آموزش مهندسان مطابق ماده ۱۵ قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان مصوب مجلس شورای اسلامی.
در نهایت اینکه برای انجام این مهم، ظرفیت کارشناسی در اختیار شما خواهد بود و بالاتر اینکه کسانی که در راه خدا و برای تأمین معاش بندگان خدا تلاش کنند، خداوند متعال نیز به یاری آن‌ها خواهد شتافت که وعده‌ی نصرت الهی تخلف ناپذیر است.


۱- انجمن اسلامی مهندسین استان قم
۲- اندیشکده علمی راهبردی شهر اسلامی سازمان بسیج اساتید
۳- بسیج مهندسین شهید محمد خانی تهران
۴- بنیاد معماری انقلاب اسلامی
۵- پژوهشکده جامع مطالعات شهری دانشگاه شیراز
۶- پژوهشکده معماری و شهرسازی اسلامی
۷- جشنواره مردمی معماری عمار
۸- دبیرخانه شهر اسلامی شهرداری اصفهان
۹- دفتر مطالعات جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی
۱۰- سازمان بسیج مهندسین استان قم
۱۱- سازمان بسیج مهندسین عمران و معماری کشور
۱۲- قرارگاه مردمی مسکن قم
۱۳- قطب علمی معماری اسلامی
۱۴- کارگروه شهر اسلامی موسسه مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلام
۱۵- کارگروه مطالبه گری و ترک فعل مدیران هیات اندیشه ورز بسیج مهندسین
۱۶- کارگروه معماری اسلامی بسیج مهندسین استان قم
۱۷- کارگروه معماری مصاف
۱۸- گروه پژوهشی مطالعات محیط و انسان
۱۹- گروه پژوهشی معماری حکمی اسلامی دانشگاه آزاد واحد علوم و فناور پردیس
۲۰- مجمع حوزویان مهندس
۲۱- مجمع محققین معماری و شهرسازی اسلامی
۲۲- مرکز تحقیقات معماری و شهرسازی دانشگاه علم و صنعت
۲۳- مرکز علم و فناوری پدافند شهری و معماری دانشگاه جامع امام حسین (ع)
۲۴- مرکز معماری حوزه هنری
۲۵- هسته ملی معماری و شهر اسلامی