هل دادن سینماگران جوان به سمت فیلمسازی زیرزمینی؟

گروه سینمایی هنر و تجربه در حالی در طول هجده ماه تغییر ریل داده که رویه کنونی حتی وضعیت بهینه پیشین را نیز ندارد و شرایط به گونه‌ای است که بسیاری از فیلمسازان موفق به استفاده از این ظرفیت نشده‌اند؛ وضعیتی که عملاً هل دادن سینماگران به فیلمسازان زیرزمینی و بدون مجوز است؛ رویکردی که انتظار می‌رود به سرعت در آن تجدیدنظر شود و شاهد رویکرد تازه‌ای در این عرصه باشیم.

به گزارش «تابناک»؛ پرویز کیمیاوی، سیف الله صمدیان، ناصر تقوایی، علیرضا داوودنژاد، رخشان بنی اعتماد، کامران شیردل، محمدعلی سجادی، محسن امیریوسفی مانی حقیقی، مجید برزگر و... لیستی بلندبالا از سینماگرانی را تشکیل می‌دهند که ترجیح داده‌اند شماری از آثارشان را در گروه سینمایی هنر و تجربه روی پرده ببرند؛ گروهی که با هدف حمایت و ایجاد زمینه برای آثار «تجربه‌گرا / Experimental» و هنری در مقابل فیلم‌های سرگرم‌کننده و تجاری گروه هنروتجربه از مرداد 1393 ظهور و بروز پیدا کرد و متناسب با سرمایه‌گذاری که برای آن شد، موفق بود.

در واقع هدف از راه اندازی این گروه، رونمایی از آثار قدرتمند جوان‌هایی است که با توجه به گسترش سینمای دیجیتال به ظرفیت تولید سینمای ایران افزوده شده و توان اکران گسترده‌شان وجود ندارد و باید در فضای هنری دیده شود و مورد توجه مخاطبان و سرمایه گذاران قرار گیرد و ارائه این آثار در کنار آثار چهره‌های صاحب نام، به دیده شدن بیشتر این آثار کمک می‌کرد. این رویکرد به طور خاص در اروپا بسیار رایج است و بسیاری از فیلمسازان ابتدا در چنین فضاهایی آثارشان دیده شده و به عنوان چهره‌های بااستعداد مورد توجه قرار گرفته‌اند.

با این حال با تغییر رئیس سازمان سینمایی، رویکردها تغییر یافت و سازمان سینمایی در اسفند 1400 اعلام کرد خود راساً از طریق مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی قصد اجرای این امور را دارد و به همین دلیل هنر و تجربه عملاً از چرخه کنار گذاشته شده و اکنون آخرین روزهای فعالیت‌های اداری این گروه در جریان است. با این حال مشخص بود گروهی که به کار گرفته شده‌اند توان چنین طرحی را ندارند و حالابنابر آمار سمفا طی هجده ماه فعالیت گروه هنر و تجربه با فرم تازه، قریب 22 اثر در گروه هنر و تجربه «اکران» شده که نام‌های مطرح کمی در میان آنها مشهود است و آثار منتخب نیز لزوماً ارزش هنر یا تجربه فوق العاده‌ای ندارند و منطق انتخاب برخی از همین 22 اثر نیز مشخص نیست.

فقط برای چهار فیلم در قالب هنر و تجربه بیلت فروشی می‌شود که یکی از این چهار فیلم ایرانی نیست و یکی دیگر نیز هنری و تجربی نیست

البته قاعدتاً در مقابل حجم گسترده تولیدات داستانی و مستندی که در گروه‌های اصلی ظرفیت اکران عرضی را ندارند و می‌بایست اکران طولی داشته باشند، این 22 اثر کسر کوچکی را شامل می‌شوند. در واقع با توجه به گسترش سریع سینمای دیجیتال و عطش جوانان برای فیلمسازی به خصوص فیلمسازی هنری و تجربی انتظار می‌رفت در هجده ماه اخیر دست کم 72 اثر یعنی فقط هفته‌ای یک اثر رونمایی و اکران طولی شود. واقعیت آن است که برخی از این 22 اثر اگرچه اکران شده‌اند اما با مراجعه به سامانه‌های بلیت فروشی، هیچ سانسی برای اکران‌شان وجود ندارد و اساساً نمی‌توان آنها را تماشا کرد که نشان می‌دهد خبری از اکران طولی این آثار به عنوان یک رویکرد بدیهی سینمای هنروتجربه نیست.

در این شرایط که اوضاع اکران فیلم‌های هنری و تجربی اینچنین است، برنامه‌ای تحت عنوان «سینما، پرتره» با نمایش مستندهایی درباره‌ سینماگران بزرگ تاریخ سینما با اجرای امیر قادری و حضور چند فیلمساز در حال انجام است که قاعدتاً هیچ ارتباطی به سینمای هنر و تجربه ایران ندارد. نمایش فیلم‌هایی پیرامون اورسن ولز، پیتر سلرز و فدریکو فلینی اقدام قابل توجهی است که توسط سینه کلاب‌ها و سینماتک‌ها نظیر سینماتک خانه هنرمندان انجام می‌شود و ماموریت گروه سینمایی هنر و تجربه نیست. ماموریت گروه هنر و تجربه ایجاد ظرفیت تازه برای اکران فیلم‌های هنری و تجربی ایرانی است و اگر در گذشته نیز اقدامی به جز این انجام شده، حتماً اشتباه بوده است.

انتظار می‌رفت در دو سال اخیر از سوی سازمان سینمایی نیز شامل بازنگری در مقررات تولیدات می‌بودیم که هر جوانی به سادگی بتواند پروانه ساخت و نمایش بگیرد و بدین ترتیب هیچ فیلمسازی به سمت فیلمسازی زیرزمینی هل داده نشود اما نه تنها این اتفاق رخ نداده، بلکه بستر اکران فیلم‌های هنری و تجربی ایران نیز به این روز افتاده است. با توجه به آنکه اگر گروهی تصمیم بگیرند با واسطه دشواری دریافت پروانه ساخت و نمایش و مسیر پیچیده اکران، سراغ فیلمسازی زیرزمینی بروند، مسیر فنی سهل الوصولی دارند، باید مسیرهای قانونی تسهیل شود و روند اداری و اجرایی تولید آنچنان ساده و سهل الوصول باشد و فیلمسازی قانونی آنچنان مزایایی داشته باشد که فیلمسازی زیرزمینی صرفه نداشته باشد و یکی از این مزایا، قطعاً می‌بایست اکران هنروتجربه -البته به شکل واقعی- باشد.