مرکز هسته‌ای شهدای خنداب نگین صنعت هسته‎ای ایران/بومی‎سازی صنعت هسته‌ای به روایت دانشمندان سازمان انرژی اتمی

خبرگزاری میزان - مرکز هسته‌ای شهدای خنداب که تا پیش از اسفند ۱۴۰۱ با نام مجتمع آب سنگین اراک شناخته می‌شد، مقصد تور رسانه‌ای سازمان انرژی اتمی در روز ۲۵ مرداد ۱۴۰۲ بود.

مرکز هسته‌ای شهدای خنداب یا همان مجتمع آب سنگین اراک، نخستین و تنها مجتمع موجود آب سنگین در کشور است که در پایان فرآیند ساخت در سال ۱۳۸۳ آغاز به کار کرد و در سال ۱۳۸۵ نخستین قطرات آب سنگین تولیدی خود را ارائه کرد؛ در حال حاضر این مرکز سالانه ۲۰ تن آب سنگین تولید می‌کند.

نکته مهم این‌که، تحریم‌ها به عنوان ابزار سیاسی – اقتصادی ظالمانه کشور‌های غربی سبب شدند تا بومی‌سازی در این مجتمع سرعت پیدا کرده و تاثیرپذیری از تحریم‌هایی که صنعت هسته‌ای کشورمان را در سال‌های اخیر هدف قرار دادند، کاهش پیدا کنند.

اکنون این مجتمع در حال صادرات محصولات مختلف تولیدی خود به ۱۸ شرکت در ۱۱ کشور از جمله کشور‌های توسعه یافته جهان است؛ صادرات ۳۲ تن آب سنگین به آمریکا و ۳۸ تن از این محصول به روسیه در کارنامه مجتمع وجود دارد؛ این در حالی است که شرکت‌های خارجی مختلفی خواهان دریافت نمایندگی فروش آب سنگین ایران یا مشارکت با کشورمان در تولید این محصول استراتژیک هستند.

در عین حال، مجتمع آب سنگین اراک عامل ورود ایران به جمع معدود کشور‌های تولید کننده اکسیژن ۱۸ نیز شده است؛ ایران اکنون یکی از صادرکنندگان مهم این محصول است.

این در حالی است که کار ساخت و تکمیل مجتمع آب سنگین اراک که با هدف تامین آب سنگین مورد نیاز رآکتور تحقیقاتی خنداب ساخته شده است در جریان است.

طراحی و ساخت رآکتور مذکور با قدرت ۴۰ مگاوات در سال ۱۳۷۸ در دستور کار قرار گرفت و عملیات احداث آن پس از ۵ سال در مرکز هسته‌ای شهدای خنداب آغاز شد؛ در ادامه تحریم‌ها و برخی فعل و انفعالات روند تایید و راستی آزمایی ایمنی تجهیزات و ساختمان این رآکتور را با چالش‎هایی مواجه کرد.

با این وجود خروج آمریکا از برجام در سال ۲۰۱۸ سبب شد تا توافق ساخت رآکتور تحقیقاتی اراک با وجود پیشرفت‌های قابل توجه متوقف شود.

همچنین با وجود این موضوع و به‌رغم ادعا‌هایی مبنی بر پر شدن قلب رآکتور با سیمان، ۲ سال پس از اجرایی شدن برجام، مقام‌های سازمان انرژی اتمی تاکید کردند که این رآکتور با توان داخلی قابلیت تکمیل و راه‌اندازی را دارد.

یک سوال بسیار مهم؛ آب سنگین چیست؟

«بهروز کمالوندی»، معاون امور بین المللی، حقوقی و مجلس سازمان انرژی اتمی و سخنگوی این سازمان به خبرگزاری میزان می‎‏گوید که جایگاه ایران در تولید آب سنگین، به عنوان دومین ماده استراتژیک هسته‌ای و قیمت آن که به ازای هر لیتر هزار دلار تعیین شده، بسیار جالب و غرور آفرین است.

اهمیت این محصول استراتژیک که جایگاه آن پس از غنی سازی اورانیوم تعریف شده، به حدی است که آمریکا استراتژی خاصی را در این زمینه تعریف کرده است؛ این کشور داشتن آب سنگین را فقط تا میزان یک تن برای کشور‌ها مجاز خوانده است، البته بر اساس استراتژی ادعایی مذکور ایران از واردات آب سنگین منع شده است.

 

 

روایتی از سفر کوتاه خبرنگاران به مرکز هسته‌ای خنداب

مقصد نخست خبرنگاران و روزنامه‌نگاران، سالن همایش‌های مرکز هسته‌ای شهدای خنداب بود.

«محمد اسلامی»، معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان انرژی اتمی نیز به همراه جمعی از مسئولان این سازمان نیز در این مراسم حضور داشتند.

در ادامه نیز مدیرکل دیپلماسی عمومی و اطلاع رسانی سازمان انرژی اتمی در سخنانی سیاست «در‌های باز، نوآوری باز» سازمان انرژی اتمی را فرصتی مغتنم برای معرفی صنعت هسته‌ای به جامعه معرفی کرد.

یکی از مهم‌ترین بخش‌های این مراسم، معرفی ۱۵۹ دستاورد دانشی و فناورانه سازمان انرژی اتمی در سال گذشته بود؛ این دستاورد‌ها به لوازم مورد نیاز جامعه از جمله حوزه انرژی و آب، حوزه مواد غذایی و کشاورزی، توسعه صنعت و حفاظت از محیط زیست، چرخه سوخت هسته‌ای و اجرای طرح «هیپ لیچینگ» برای تولید کیک زرد و... می‎پردازد.

گریزی از صنعت هسته‌ای نداریم

در بخشی از این مراسم، یکی از مسئولان سازمان انرژی اتمی توضیحاتی را ارائه کرد؛ توضیحاتی که حس غرور و افتخار به ایرانی بودن و صنعت هسته‌ای کشور را صیقل می‌داد و وظیفه خبرنگاران و روزنامه‌نگاران برای انعکاس اخبار هسته‌ای را سنگین‌تر می‌کرد.

به گفته یکی از مسئولان سازمان انرژی اتمی، کشور‌های خواهان فناوری در قرن ۲۱ نمی‌توانند گریزی از صنعت هسته‌ای که صنعت ارزان و قابل خرید و فروشی نیست، داشته باشند، زیرا داشتن این صنعت به معنای پیشتازی در فناوری‌های مختلف است.

این مسئول اشاره کرد: فروش و سود ناشی از فعالیت این صنعت اگرچه مطلوب است، اما موضوع مهم‌تر این است که این صنعت ابزار اندازه‎گیری کارآیی فناوری است.

وی با اشاره به اینکه تولید آب سنگین با کیفیت مشابه آب سنگین تولیدی در مجتمع اراک برای کشور‌های مختلف در حجم ۱۰۰ تا نهایتا ۲۰۰ کیلو مقدور است، تاکید کرد: راندمان تولید در مجتمع اراک ۲۰ درصد است و نزدیک‌ترین راندمان دنیا با همین فرآیند در اروپا ۱۳ تا ۱۵ درصد است.

وی افزود: مجتمع آب سنگین اراک سالانه ۲۰ تن آب سنگین با کیفیت تولید می‌کند، این میزان در ابتدای کار ۸ تن و در ادامه ۱۶ تن بود، اما میزان تولید آب سنگین در این مرکز از سال ۱۳۹۳ به ۲۰ تن رسید؛ کیفیت بالای محصول این مجتمع به تایید شرکت‌های صاحب نام این فناوری نیز رسیده است؛ همین کیفیت بالا سبب شده تا تقاضای زیادی برای آب سنگین تولید ما وجود داشته باشد و قیمت محصول فعلی کشورمان ۲۰ تا ۳۰ درصد بیشتر ازقیمت محصول مشابه رقباست.

نکته مهمی که این مسئول به آن اشاره کرد، این بود که ایران پس از خروج آمریکا از برجام در سال ۲۰۱۸ و بدعهدی کشور‌های عضو توافق هسته‌ای ۲۰۱۵، ذخایر آب سنگین خود را از محدودیت ۱۳۰ تن در سال خارج کرد، هرچند تقاضای بالای آب سنگین ایران تاکنون فرصت ذخیره این حد از محصول را ایجاد نکرده است.

همچنین ترکیبات ایزوتوپی، حلال‌های دوتره، مولکول‌های زیستی نشان دار و ایزوتوپ پایدار اکسیژن ۱۸ با ۹۷ درصد غنا از دیگر محصولاتی هستند که در این مرکز تولید می‌شوند.

وی تاکید کرد که نوآورانه بودن پروژه‌ها در این مجتمع، پیش‌بینی زمان اتمام آن‌ها را تقریبا غیرممکن می‌کند.

این مسئول سازمان انرژی اتمی همچنین گفت که خبرنگاران باید با تلاش‌های متعدد برای ایجاد یاس و ناامیدی در جامعه در قالب جنگ ترکیبی مقابله کنند و همان‌گونه که دستاورد‌های صنعت هسته‌ای تاثیرپذیری فعالان این حوزه از روند‌های مسموم مذکور را کاهش می‌دهد، با معرفی این دستاورد‌ها به جامعه از گرفتار شدن جامعه در دام اخبار منفی و جنگ روانی جلوگیری کنند.

وی در بخشی دیگر توضیح داد که تماس با آب سنگین خطرناک نیست، بلکه این محصول فقط آشامیدنی نیست؛ جالب‌تر این که گذشته از آب سنگین که به ۳۰۰ محصول تبدیل می‌شود، آب سبک به عنوان محصول جانبی فرآیند، نیز به کشور‌های اروپایی صادر می‌شود.

رونق بخشیدن به اقتصاد هسته‌ای

رئیس سازمان انرژی اتمی در این مراسم ضمن گرامیداشت روز خبرنگار، فعالان عرصه رسانه را سربازان خط مقدم مقابله با روایتگری‌های ظالمانه علیه فعالیت‌های هسته‌ای کشورمان خوانده و گفت: برخی کشور‌ها تلاش کردند چهره‌ای مخوف، سیاسی و امنیتی از فعالیت‌های صلح آمیز هسته‌ای کشورمان بسازند و در این مسیر از ظرفیت سازمان‌های بین المللی نیز استفاده کردند.

وی در ادامه با اشاره به اجرای سیاست «در‌های باز، نوآوری باز» در سازمان انرژی اتمی اظهار کرد: ما با برنامه‌ریزی دقیق، مقابله با این هیاهو و البته تسریع پیشرفت در همه برنامه‌ها را سرلوحه اقدام خود قرار داده ایم و تلاش می‌کنیم تا تاثیر این صنعت بر زندگی مردم را افزایش دهیم و بتوانیم جلوه‌ای از اقتدار ملی را نمایان کنیم.

«اسلامی» با اشاره به مجموعه تهدید، تخریب، خرابکاری‌ها علیه صنعت هسته‌ای کشورمان، تاکید کرد: خروجی که از صنعت هسته‌ای در کشورمان رقم خورده است، نتیجه باور، اعتماد، قدرت و اعتماد به نفس تک تک تلاشگران و دانشمندان در این صنعت است.

به گفته رئیس سازمان انرژی اتمی، در حالی که دشمنان کشورمان به دنبال ایجاد رعب و ناامیدی بوده و هستند و اخیرا موضوع فرار مغز‌ها با هدف القای خالی شدن کشور از متخصصان را در این چارچوب دستاویز قرار می‌دهند و در سایه تهاجم‌های مختلف سیاسی و روانی، دستاورد‌های سازمان انرژی اتمی حاصل شده اند.

معاون رئیس جمهور با تاکید بر این که در مسئله مهم در دوره فعلی، صنعتی سازی این صنعت برای ارتباط با زندگی مردم بود، اظهار کرد که ریل‎گذاری هدفمند برای تجاری سازی صنعت هسته‌ای در دستور کار قرار دارد؛ اکنون این سازمان به یک مجموعه صنعتی تبدیل شده و در آینده تاثیر فعالیت‌هایش را در جامعه بیشتر خواهیم دید.

«اسلامی» پس از اشاره به دستاورد‌های صنعت هسته‌ای در کشور و لزوم رونق اقتصاد هسته‌ای، گفت: ما در ۱.۵ سال گذشته در عرصه غنی سازی به اندازه ۱۱ سال ظرفیت سازی کردیم؛ باید بگویم که ما در زمینه استخراج مواد پرتوزای هسته‌ای فعالیت زیادی داشتیم و اکنون ۸ معدن فعال در کشور داریم و سال آینده از تعداد ۲۰ معدن نیز عبور می‌کنیم.

معاون رئیس جمهور در پایان ضمن هدفمند خواندن اقدام کشور‌های غربی از سیاسی کردن موضوع هسته‎‌ای ایران، خواستار ارائه قرائت فنی، علمی و صنعتی از فعالیت‌های هسته‌ای کشورمان شد.

به سمت بازدید از یک ثروت بزرگ ملی

در جریان این بازدید از این مجتمع که شامل واحدهای مختلفی از جمله واحد تقطیر، و... بود، یکی از کارکنان مجتمع به ارائه توضیحات لازم و معرفی فرآیند پرداخت و درباره موارد کاربرد آب سنگین، گفت که این موارد به دو دسته هسته‌ای و غیر هسته‌ای تقسیم می‌شوند؛ در بخش هسته‌ای، هدف اولیه استفاده از آب سنگین به عنوان خنک کننده در رآکتور است.

به گفته وی، کاربرد غیر هسته‌ای آب سنگین بسیار گسترده است و صنایع مختلفی از فیبر نوری تا نفت را در بر می‌گیرد؛ از هر ۱۰۰ هزار کیلو آبی که در ساعت وارد فرآیند می‌شود، ۲.۵ کیلو آب سنگین به دست می‌آید؛ اکسیژن ۱۸ از دیگر محصولات تولیدی این بخش است که اگرچه در ابتدا به صورت تحقیقاتی تولید می‌شد، اکنون تولیدش به سطح فروش رسیده است.

نکته مهمی که در بازدید از این بخش خودنمایی می‌کرد، این که نزدیک به صد در درصد تجهیزات ایرانی بودند.

مقام‎های سازمان انرژی اتمی می‎گویند که بالا بودن میزان تقاضای محصولات سبب شده تا محصولات ذخیره نشوند و حتی خریداران سفارش خود را رزرو می‌کنند؛ مهم‌تر اینکه در برخی از زمینه‌های تولیدی که ایران وارد شده است، دیگر کشور‌ها به خاطر رقابت بالا امکان ورود ندارند.

سیمولاتور؛ رویایی محقق شده

«اسلامی»، رئیس سازمان انرژی اتمی در بخشی دیگر از سخنان خود از آرزوی محققان کشورمان برای داشتن «سیمولاتور» (اتاق فرمان رآکتور) در گذشته سخن گفت و اعلام کرد که اکنون این رویا به واقعیت مبدل شده است.

خنداب، خندان‌تر از همیشه

خنداب سرسبز زیبایی و عظمت نگین مجتمع هسته‌ای خود را به‌خوبی می‌نمایاند.

بازدید از مجتمع آب سنگین اراک از یک سو و توضیحات ارائه شده از سوی کارشناسان مختلف این مجتمع از سوی دیگر مهر تاییدی بر این واقعیت بود که میزان خلاقیت در این مجتمع بسیار بالاست، به عبارتی کار اصلی در چنین مجتمعی فکر کردن، خلاقیت و حرکت در مسیری پیچیده است که باید بر عدم قطعیت‌ها فائق شده و پروژه‌های موجود در این صنعت پیچیده و پر ابهام را به نتیجه برساند.

بازدید از مجتمع آب سنگین اراک هرچند بسیار جذاب و غرور آفرین بود و بار دیگر اهمیت این موضوع را که جامعه باید با فعالیت این مجتمع و تلاش دانشمندان کشورمان آشنایی پیدا کند و اینکه مردم باید با دستاوردهای هسته‎ای به طور ملموس آشنا شوند، برجسته کرد.

انتهای پیام/