ادعای طالبان درباره «تفاهم» با ایران بر سر حقابه رود هیرمند

پنج روز پس از آن که به ادعای مقام‌های ایران، طالبان افغانستان اجازه بازدید از مخزن یک سد ساخته شده بر رود هیرمند را ندادند، معاون سیاسی نخست‌وزیر حکومت طالبان گفت اختلاف با ایران بر سر آب به جای «جنگ»، با «تفاهم» حل شده است.

به نوشته خبرگزاری ایسنا، مولوی عبدالکبیر روز شنبه ۲۸ مرداد این اتفاق را نمونه‌ای از «سیاست و تعامل خوب» حکومت طالبان با جهان دانست و مدعی شد که کشورهای جهان «درک» کرده‌اند تعامل با «امارت اسلامی» بهترین گزینه برای «امنیت مطمئن و ثبات منطقه‌ای و جهانی» است.

مقام‌های ایران هنوز درباره اظهارات معاون نخست‌وزیر حکومت طالبان درباره «تفاهم» موضع‌گیری نکرده‌اند.

روز ۲۳ مرداد، مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران با اشاره به سفر هیئت فنی ایران به افغانستان برای مذاکره درباره حقابه رود هیرمند، گفت که طالبان افغانستان اجازه بازدید از مخزن سد کجکی را به تیم فنی ایران نداده است.

محمد جوانبخت درباره سفر یک هیئت فنی از ایران به افغانستان برای مذاکره درباره تأمین حقابه هیرمند، گفت که این هیئت از «ایستگاه آب سنجی بالادست سد کجکی» بازدید کرد اما «مقامات افغانستان اجازه بازدید از مخزن سد کجکی را، که بنابر تصاویر ماهواره‌ای ذخایر آبی مناسبی دارد، به تیم فنی ایران ندادند.»

در همان روز، حسین امیرعبداللهیان گفته بود که تیم فنی ایران بر مبنای قرارداد سال ۱۳۵۱ «برای اولین بار» توانستند از مسیر آب در سد کجکی بازدید کند و وزارت امور خارجه منتظر گزارش این تیم است.

ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت خارجه ایران روز نهم مرداد مدعی مذاکرات میان دو کشور شده و گفته بود: «گفتگوهای جدی و نزدیک با مقامات سرپرستی دولت افغانستان داشتیم. در این زمینه توافقاتی هم به طور ابتدایی وجود دارد.»

اما دو روز بعد علی سلاجقه، رئیس سازمان محیط زیست ایران، گفت که طالبان امسال تنها ۱۵ میلیون متر مکعب از حقابه ۸۵۰ میلیون متر مکعبی ایران را رها کرده است.

او همچنین اضافه کرد که به هیئت حاکمه افغانستان چند بار درخواست برگزاری نشست دادیم که «متاسفانه قبول نکردند».

روز ششم خرداد، رسانه‌های ایران و افغانستان در درگیری مرزی میان طالبان و نیروهای مرزبانی ایران در خنگ مرزی زابل خبر دادند که به نوشته رسانه‌های نزدیک به جمهوری اسلامی باعث کشته شدن یک مرزبان ایرانی و مجروح شدن دو تن دیگر شد.

این درگیری میان نیروهای مرزبانی ایران و طالبان در شرایطی اتفاق افتاد که چند روز پیش از آن در پی سفر ابراهیم رئیسی به سیستان‌وبلوچستان و «هشدار جدی» او به طالبان در مورد تأمین حقابه ایران، تنش لفظی کم‌سابقه‌ای میان مقام‌های تهران و کابل در گرفته بود.

ژنرال مبین، یکی از فرماندهان جنجالی طالبان، در واکنش به هشدار ابراهیم رئیسی، به طعنه یک گالن زردرنگ را برای «هدیه به رئیس‌جمهور ایران» در یک رودخانه پر از آب کرده و گفته بود طالبان از تهدیدات ایران هراسی ندارد. شباهت این گالن به ظرف‌هایی که برای حمله انتحاری از آنها استفاده می‌شد، در شبکه‌های اجتماعی جنجال‌برانگیز شد.

از زمان درگیری روز ششم خرداد، بحث بر سر حقابه ایران از روز هیرمند همزمان با اعلام گزارش‌هایی درباره خشکسالی شدید در سیستان و بلوچستان و کم‌آبی در شهرهای این استان به شکل مداوم ادامه داشته و اظهارنظرهای متفاوتی از مقام‌های ایران درباره آن منتشر شده است.

استناد جمهوری اسلامی به توافق سال ۱۳۵۱ به زمانی برمی‌گردد که امیرعباس هویدا، نخست‌وزیر وقت دولت پادشاهی پهلوی در ایران با محمدموسی شفیق از دولت وقت افغانستان در پادشاهی محمد داوود خان، آن را امضا کردند.

اما حکومت وقت اشرف غنی که پیش از بازگشت طالبان در قدرت بود، در آخرین سال‌های ریاست‌جمهوری‌اش در واکنش به مطالبات پیاپی حقابه ایران گفته بود آبی در کار نیست و اگر هم باشد، ایران باید بهای آن را مانند پول نفت بپردازد.

اواخر اردیبهشت ماه، رسانه‌های نزدیک به جمهوری اسلامی به نقل از سازمان فضایی ایران اعلام کردند که حکومت افغانستان با ایجاد «بندهای متعدد» بر رودخانه هیرمند، مسیر آن را «عمداً» منحرف کرده تا مانع رسیدن آب به ایران شود.

با استفاده از گزارش‌های خبرگزاری ایسنا، مهر، فارس و رادیو فردا؛ ع.م./م.ا.