«سد خرسان سه»: فاجعه‌ای دیگر با حضور یک شرکت چینی رقم خواهد خورد

جمعی از مردم زاگرس‌نشین چهارمحال و بختیاری، کهگیلویه و بویراحمد و خوزستان ۱۹ مرداد با هشتگ #نه_به_خرسان_سه کارزاری آغاز کرده‌اند. آنها در دادخواست «اعتراض به احداث سد خرسان سه» که خطاب به ریاست جمهوری، رییس سازمان محیط زیست و رییس وزارت نیرو نوشته شده است از مقام‌های مسئول خواسته‌اند جلوی احداث سد خرسان سه را بگیرند. آنها در پایان این دادخواست نوشته‌اند:

سد خرسان باعث نابودی کامل محیط زیست خواهد شد و بارش برف را دیگر در بلندی‌های دنا و کوه ریگ نخواهیم دید! و چشمه‌ها یکی پس از دیگری به‌خاطر پایین آمدن سطح آب‌های زیر زمینی خشک خواهند شد.

این اولین دادخواست و کنش اعتراضی ساکنان این منطقه نیست. بومیان منطقه از دهه هشتاد تا امروز به احداث این سد اعتراض کرده‌اند. در یکی از آخرین نمونه‌ اعتراض‌ها، نهم مرداد جمعی از بومیان به ساخت این سد اعتراض کردند و استدلال‌های معقولی را نیز مطرح کردند. در ویدئوی زیر بخشی از آن را می‌بینید:

تجمع اعتراضی به احداث سد خرسان ۳
دوشنبه ۹ مرداد ۱۴۰۲#اعتراضات_سراسری #ایران pic.twitter.com/zy5cktcz0T

— fereshteh (@fereshteh531) July 31, 2023

زمانی که بومیان با وجود شنیدن وعده‌های مقام‌های مسئول تا این حد از احداث این سد نگران هستند و می‌کوشند تا به روش‌های مسالمت‌آمیز مقام‌ها را سر عقل بیاورند که چنین اشتباه فاحشی را مرتکب نشوند، چرا باید چنین سدی ساخته شود؟ 

Ad placeholder

اهداف و عواقب احداث سد خرسان سه

ادعای طراحان این پروژه این است که این سد یک نیروگاه برق‌آبی با ظرفیت ۴۱۰ مگاوات با هدف تولید سالانه ۱۱۰۶ گیگاوات ساعت انرژی پاک خواهد بود. افزایش آب قابل تنظیم رودخانه و کاهش رسوبات ورودی به مخزن سد کارون سه جزو اهداف این طرح هستند.

اهداف جانبی آن نیز کنترل سیلاب، جلوگیری از تخریب و ایجاد شرایط توسعه و رونق اقتصادی و محرومیت‌زدایی و اشتغال‌زایی عنوان شده است. اما منصور سهرابی، متخصص بوم‌شناسی و محیط‌ زیست در گفت‌وگو با رادیو زمانه می‌گوید هدف از ساختن این سد درحقیقت طرح انتقال آب بین حوضه‌ای از رودخانه خرسان به استان‌های یزد، اصفهان، فارس و کرمان است که عواقب ناگواری را به‌دنبال خواهد داشت.

اصولا طرح‌های انتقال آب و سدسازی‌ها از دهه شصت تاکنون یکی از روش‌های غیرمسئولانه مدیریت آب در وزارت نیرو بوده است. این طرح‌ها با وجود ناپایداری به‌دلیل سودآوری برای وزارت نیرو و شرکت‌هایش وابسته‌اش، سپاه و شرکت‌های وابسته‌اش، بخش خصوصی و گاه شرکت‌های خارجی، منافع زیست‌محیطی سرزمین و معیشت بومیان را بر باد داده است. 

منصور سهرابی درباره پیامدهای احداث این سد به رادیو زمانه می‌گوید:

با آب‌گیری این سد، استان‌های کهگیلویه و بویراحمد و چهارمحال و بختیاری آبشار مُنج و آبشار آتشگاه که طولانی‌ترین آبشار خاورمیانه است در سد غرق خواهند شد. کاهش دبی آب ورودی به خلیج فارس را خواهیم داشت. نهایتا آب شور وارد بهمن‌شیر می‌شود و باعث خشکیدگی نخلستان‌ها می‌شود. این حوضه در نهایت با کمبود آب مواجه خواهد شد. این سد بر روی کارون هم ممکن است اثر منفی داشته باشد. همچنین می‌تواند بر بیابانی‌شدن استان خوزستان تاثیر بگذارد. از سوی دیگر، زندگی مردمان این روستاها به‌شدت تحت تاثیر قرار می‌گیرد. آنها به جمعیت حاشیه شهرها افزوده می‌شوند. نهایتا احداث این سد برای محیط زیست و برای مردم عاقبت خوبی نخواهد داشت و تنها منافع عده‌ای در مسئله انتقال آب را تأمین می‌کند. 

به گفته کوروش درخشان‌زاده، فرماندار شهرستان دنا با احداث این سد، ۲۴ روستا که بیش از۸۰۰ خانوار دارند به زیر آب می‌روند. ۲۶ اثر تاریخی باستانی و طبیعی از احداث این سد متاثر خواهند شد. بیش از ۱۷ روستا به‌طور کامل زیر آب می‌روند و در بخش کشاورزی زراعت و باغ‌ها ۲۳ روستا زیر آب خواهد رفت. آوارگی ۱۰ هزار نفر نیز از پیامدهای این سد خواهد بود. همچنین بیش از ۱۰۰۰ میلیارد تومان معیشت در حوزه زراعت و باغداری، دامداری، پرورش زنبورعسل و آبزی‌پروری از بین خواهد رفت.

محمد درویش: اجرای این پروژه صد‌ها برابر بیشتر از سد چم شیر به میراث فرهنگی، تاریخی و طبیعی زاگرس خسارت وارد خواهد کرد.

به گزارش کبنا نیوز در یاسوج روستاهای «لمای سفلی»، «دزک بالا و پایین»، «مازه گز»، «لمای علیا»، «دره شوره»، «مُنج»، «دشت بز»، «ده پایین»،«لهسوار»، «دو راه»، «سر سور»،«ده شیخ»، «سرتنگ»، «کله گه»، گل چهرآباد»، «رودشتی»، «کله حمام»،«سرتل چینگو»، «بیژگن»، «درب کلات محمودی» برخی از روستاهای هستند که بر اثر زیر آب رفتن نابود می‌شوند و یا کشاورزی آنها زیر آب می‌رود.

سید علی احمدزاده، استاندار کهگیلویه و بویراحمد، اردیبهشت ۱۴۰۲ به خبرگزاری فارس گفت که ساختن این سد جز آسیب چیزی برای مردم این منطقه به ‌همراه ندارد. به گفته او در مسیر ساخت این سدگورستان «سادات محمودی» با قدمت بیش از ۴۵۰۰ هزار سال و مربوط به دوره ایلامی‌ها که یکی از بی‌نظیرترین مراکز گردشگری در دنیاست از بین می‌رود.

سید مهدی مهدوی دهیار یکی از روستاهای سادات محمودی اسفند ۱۴۰۱ درباره تاثیر احداث این سد بر آوارگی مردم این منطقه با بیان اینکه شغل ساکنان این مناطق دامداری است و بیش از ۱۰ درصد مردم روستاها عشایرند و هویت و شغلشان با این سد از بین می‌رود به خبرگزاری ایرنا گفت: 

بیشتر از ۹۰ درصد مردم منطقه با این سد مخالف هستند، چند درصدی که موافق هستند در استان همجوار هستند، باورهای دینی‌مان اینجا است و از نوادگان سادات محمودی هستیم.

محمد درویش، مدیرکل سابق دفتر مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست و از فعالان محیط زیست درباره تاثیرات ساخت سد خرسان سه بر محیط زیست منطقه زاگرس به پایگاه خبری صبح ساباط  گفت: 

لاسک: آغازِ هجوم سدسازان به زیست‌بوم شمال ایران

در دولت یازدهم ساخت سد خرسان سه در دفتر ارزیابی سازمان محیط زیست تاییدیه مجوز ساخت نگرفت، اما در زمان ریاست عیسی کلانتری در سازمان محیط زیست همه پروژه‌ها مجوز ساخت گرفتند.

درویش نیز تایید کرد که هدف اصلی این پروژه انتقال آب به استان‌های یزد و کرمان است و هیچ منفعت محیط زیستی در اجرای این پروژه وجود ندارد. به گفته او اجرای این پروژه صد‌ها برابر بیشتر از سد چم شیر به میراث فرهنگی، تاریخی و طبیعی زاگرس خسارت وارد خواهد کرد.

درویش به از بین رفتن درخت‌های بی‌شماری در پی احداث این سد اشاره کرد و ادامه داد:

این سد بر روی سرشاخه‌های کارون ساخته خواهد شد و به همین دلیل میزان ورود آب به سد‌هایی که در خوزستان برای تولید برق ساخته شده و میزان آب برای تولید محصولات کشاورزی را کاهش خواهد داد. بین ۲۰۰ تا ۵۰۰ هزار درخت که عمدتا بلوط هستند در صورت ساخت این سد از بین خواهد رفت. جنگل‌های بلوط زاگرس در حال حاضر به‌دلیل چرای بیش از حد دام و کشاورزی عملا زادآوری خودشان را از دست داده‌اند، در صورت ساخت این سد این جنگل‌ها دیگر قابل برگشت نیستند.

یکی از اثرات این سد نابودی پوشش جنگلی و گیاهی است. هزاران ذخیره نادر جنگلی در منطقه حفاظت‌شده دنا به خطر می‌افتد. اگر احداث این سد تمام شود بیش از ۲۴۰۰ هکتار از جنگل‌ها و بوته‌زارهای ناحیه زاگرس در استان‌های کهگیلویه و بویراحمد و چهارمحال و بختیاری زیر آب می‌رود.

Ad placeholder

پای یک شرکت چینی هم در میان است

شرکت‌هایی که این طرح را قرار بود اجرا کنند ۱۰سال پیش انتخاب شدند. یکی از آنها یک شرکت چینی است. خبرگزاری فارس از شهرکرد به نقل از روابط عمومی شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران در شهریور ۱۳۹۲ نوشت که این شرکت با مشارکت شرکت‌های داخلی «تانا انرژی بین‌الملل»، «جهاد توسعه منابع آب» زیر نظر وزارت نیرو، «پرهون طرح» و «شرکت چینی سومک CAMCE/SUMEC» ساخته خواهد شد.

در صفحه اینستاگرام این سد نیز که از اولین پست آن در ۹ ژانویه ۲۰۲۰ منتشر شده است نام این شرکت‌ها تایید می‌شود.

احداث بدون اخذ مجوز زیست‌محیطی

سد خرسان سه یکی از ۲۵ سد در پرونده سرشاخه‌های کارون در زاگرس است که احداث آن بدون اخذ مجوزهای قانونی و ارزیابی اثرات محیط زیستی و اقتصادی از سال ۱۳۸۶ آغاز شده و درنهایت مجوز این سد در سال ۱۳۹۶ صادر شده است.

در مسیر ساخت این سد گورستان «سادات محمودی» با قدمت بیش از ۴۵۰۰ هزار سال و مربوط به دوره ایلامی‌ها که یکی از بی‌نظیرترین مراکز گردشگری در دنیاست از بین می‌رود.

سعید کریمی مدیرکل دفتر ارزیابی زیست‌محیطی سازمان حفاظت محیط‌ زیست مرداد سال جاری به خبرگزاری ایلنا در این باره گفت که پروژه سد و نیروگاه برق‌آبی خرسان سه از جمله پروژه‌های مشمول ارزیابی زیست‌محیطی بوده که در شهرستان لردگان در محدوده جغرافیایی استان چهارمحال و بختیاری و استان کهگیلویه و بویراحمد واقع شده است.

به گفته کریمی این پروژه از سال ۱۳۸۷ تا سال ۱۳۹۶ چندین بار در کمیته ماده ۲ ارزیابی اثرات زیست‌محیطی سازمان حفاظت محیط‌ زیست کشور مطرح شد، ولی هیچ‌گاه موفق نشد مجوز ارزیابی اثرات زیست‌محیطی از سازمان محیط‌ زیست دریافت کند.

https://www.instagram.com/p/B78CdBaFkn_/?utm_source=ig_web_copy_link&igshid=MzRlODBiNWFlZA==

مدیرکل دفتر ارزیابی زیست‌محیطی سازمان حفاظت محیط‌زیست ادامه داد:

در سال ۱۳۹۶ عملیات اجرایی پروژه بدون اخذ مجوزهای لازم شروع شد که پس از پیگیری اداره‌کل حفاظت محیط‌ زیست کهگیلویه و بویراحمد، مدتی این عملیات متوقف می‌شود. در چنین شرایطی به‌دلیل پیشرفت فیزیکی پروژه، پیگیری مسئولان اجرای آن و اصرار وزارت نیرو، طرح سد و نیروگاه برق‌آبی خرسان سه در سال ۱۳۹۶ به «کارگروه ملی تصمیم‌‌گیری درباره پروژه‌های مشمول ارزیابی فاقد مجوز و دارای پیشرفت فیزیکی» ارجاع شد و با پیشنهاد این کارگروه، این پروژه در جلسه ۲۵ تیر۱۳۹۶ هیات محترم دولت مطرح و اجرای آن مورد تصویب قرار گرفت. 

به گفته کریمی با وجود این که سازمان حفاظت محیط‌ زیست هرگز گزارش ارزیابی زیست‌محیطی سد خرسان سه را تایید نکرده و حتی در جلسه تصمیم‌گیری درباره صدور مجوز برای این طرح در کارگروه ملی تصمیم‌‌گیری درباره پروژه‌های مشمول ارزیابی فاقد مجوز و دارای پیشرفت فیزیکی نیز نماینده سازمان محیط‌ زیست حضور نداشته است، اما بازهم به‌دلیل صدور مجوز برای این پروژه توسط هیأت دولت در سال ۱۳۹۶، این سد به لحاظ حقوقی و قانونی دارای مجوز محسوب می‌شود.

کریمی می‌گوید هم‌اکنون سد خرسان سه دارای پیشرفت فیزیکی در حدود ۵ درصد است و در حال حاضر کارگاه آن تجهیز و عملیات اجرایی سد در جبهه اول در سمت چپ تاج پیش می‌رود و همچنین در جبهه دوم نیز حفر تونل‌های انحراف موقت در حال انجام است. 

سد خرسان سه در ۴۴ کیلومتری جنوب شرقی شهرستان لردگان استان چهارمحال و بختیاری و بالادست سد کارون۴ در حال احداث است. این سد ۲۴ کیلومتر مربع وسعت، ۱۵۵ متر ارتفاع، یک میلیارد و ۱۸۵ میلیون مترمکعب حجم و ۳۹ کیلومتر طول یکی از بزرگترین سد‌های بتنی خواهد بود. ساختگاه سد و ۶۷۰ هکتار از مساحت دریاچه آن در استان چهارمحال و بختیاری قرار گرفته، اما یک هزار و ۷۳۰ هکتار از مساحت دریاچه سد در استان کهگیلویه و بویراحمد واقع شده است. رودخانه خرسان، رودخانه‌ای است مرزی میان استان‌های اصفهان، چهارمحال و بختیاری و کهگیلویه و بویراحمد. این رودخانه یکی از سرشاخه‌های اصلی رود کارون نیز به‌شمار می‌رود.

Ad placeholder