گونه‌های مهاجم و آلودگی‌های انسانی تهدید جدی کاسپین/افزایش ۳۱ هزار هکتاری مساحت ناحیه ساحلی

ایسنا/گیلان رئیس اداره حفاظت از زیست‌بوم دریایی و پایش دریایی گیلان گفت: گونه‌های مهاجم، تخریب و آلودگی ناشی از فعالیت‌های انسانی، کاهش تراز آب و تغییرات اقلیمی از مهم‌ترین تهدیدات دریای کاسپین هستند.

احسان هادی‌پور در گفت‌وگو با ایسنا درباره تهدیدات زیست‌بوم دریای کاسپین اظهار کرد: یکی از آسیب‌های دریای کاسپین وجود گونه‌ها مهاجم است؛ این گونه‌ها به علت قدرت سازگاری بالا در رقابت با گونه‌های بومی، موفق‌تر عمل کرده و به سرعت در زیستگاه جدید رشد و تکثیر می‌یابند.

وی با بیان اینکه گونه‌های مهاجم از جمله تهدیدهای بسیار جدی و بحران آفرین برای تنوع زیستی، اکوسیستم‌های طبیعی و جوامع انسانی بوده و می‌توانند مشکلات اقتصادی اجتماعی فراوانی نیز ایجاد نمایند، افزود: از جمله مهمترین گونه‌های مهاجم دریای کاسپین می‌توان به گونه شانه‌دار ( Mnemiopsis leidyi) اشاره کرد که موجب تغییر در شبکه غذایی، ذخایر ماهیان و صدمه شدید به جمعیت گونه‌های ارزشمندی چون ماهیان خاویاری، فوک خزری و همچنین صنایع شیلاتی شده است.

رئیس اداره حفاظت از زیست‌بوم دریایی و پایش دریایی گیلان ادامه داد: از جمله مسائل دیگری که دریای کاسپین با آن مواجه شده، شکوفایی جلبکی می‌باشد از علل مهم این پدیده، می‌توان به افزایش دما و ورود مواد مغذی نظیر نیترات و فسفات اشاره نمود که از طرق مختلف به‌ویژه تخلیه فاضلاب‌های بهداشتی، ورود پساب‌های کشاورزی غنی از مواد آلی، افزایش فعالیت‌های آبزی پروری و... وارد دریای کاسپین شده و مواد مورد نیاز رشد جلبک‌ها را فراهم می‌آورند.

شکوفایی جلبکی نشانه وجود آلودگی در آب دریاست

هادی‌پور با بیان اینکه شکوفایی جلبکی نشانه وجود آلودگی در آب دریاست، افزود: شکوفایی جلبکی می‌تواند نشانه‌ای از ورود فاضلاب و یا شیرابه‌های ناشی از استقرار جایگاه‌های دفع پسماند در نوار ساحلی باشد.

وی با بیان اینکه فاضلاب‌ها و شیرآبه‌ها حاوی انواع آلودگی‌ها نظیر عوامل بیماری‌زای میکروبی، فلزات سنگین و سموم مختلف بوده که متاسفانه هر روزه وارد دریای کاسپین می‌شوند و ما و فرزندان‌مان در چنین شرایطی برای تفریح وارد دریا می‌شویم و یا از ماهی آن تغدیه می‌کنیم، گفت: اغلب این فاضلاب‌ها از طریق رودخانه‌ها وارد دریا می‌شوند که این موضوع خود نشان دهنده آلودگی منابع آب شیرین است.

این پژوهشگر محیط زیست تصریح کرد: با توجه به تغییرات اقلیمی و خشکسالی های مکرر و کمبود شدید آب، ورود این آلاینده‌ها به داخل رودخانه‌ها باعث می‌شود که ارزشمندترین دارایی ما یعنی آب رودخانه‌ها که مایه حیات مردم است ضمن غیر قابل استفاده شدن، به یک بحران تبدیل گشته و آسیب‌های جدی برای سلامتی هموطنان به همراه آورد.

رئیس اداره حفاظت از زیست‌بوم دریایی و پایش دریایی گیلان با بیان اینکه فاضلاب را می‌توان تصفیه و تبدیل به آب پاک کرد و برای مصارف صنعتی و کشاورزی بهره برد، تصریح کرد: در بحث کنترل آلودگی‌ها، آموزش به تنهایی کافی نیست، باید در کنار آموزش اعمال قانون هم باشد و خاطیان از برخی حقوق اجتماعی محروم شوند.

هادی‌پور با تاکید بر اینکه کشور باید به سمتی حرکت کند که پیشرفت اقتصادی و توسعه آن همگام با طبیعت باشد، گفت: اگر خلاف روندهای طبیعی حرکت کنیم، طبیعت پاسخ های سهمگینی به ما خواهد داد؛ در طی میلیون‌ها سال تکامل، حلقه‌های مختلف طبیعت به یکدیگر ارتباط پیدا کردند، انسان با آلودگی‌ها و تخریب‌های مختلف این حلقه‌ها را حدف می‌کند و ادامه این روند در نهایت می‌تواند منجر به انقراض گونه‌ای گسترده و حتی نابودی خود بشر شود لذا سیاست‌های کلان را باید بر پایه‌های توسعه پایدار و همگام با طبیعت بگذاریم.

 جایگاه‌های زباله در سواحل و ورود فاضلاب‌ها بلای جان کاسپین

رئیس اداره حفاظت از زیست‌بوم دریایی و پایش آلودگی‌های دریایی گیلان در خصوص پایش زیستی خزر گفت: تاکنون مطالعات جامع وضعیت زیستی دریای خزر انجام نشده است لکن سازمان حفاطت محیط زیست این مهم را در دستورکار خود قرار داده است. شناسایی اجزای طبیعت و بررسی ارتباط بین آنها، منشاء یابی آلودگی‌ها و تاثیر عوامل انسانی بر اکوسیستم‌ها یک امر بسیار پر هزینه و پپیچیده است براین اساس باید توجه داشت که علم محیط زیست یک علم بسیار گسترده و از جمله علوم میان رشته‌ای است.

وی در خصوص وضعیت زیستی خزر، ادامه داد: صید غیرمجاز، ورود پسماند و فاضلاب، ساخت و ساز غیر مجاز حاشیه خزر و تغییرات اقلیمی، پایین رفتن تراز آب دریا از تهدیدات دریای کاسپین است لذا با وجود چنین تهدیداتی بنظر نمی‌رسد خزر از وضعیت زیستی خوبی برخوردار باشد. لکن باید بیان نمود که اگرچه  دریای کاسپین وضعیت مطلوبی ندارد اما این شرایط قابلیت اصلاح دارد.

هادی‌پور با بیان اینکه وجود جایگاه‌های زباله موجود در سواحل و ورود فاضلاب‌ها از جمله مهم‌ترین عوامل آلایندگی دریای کاسپین می‌باشند، تصریح کرد: قانون به صراحت متولیان مدیریت این دو معضل را مشخص نموده است. بر اساس ماده ۷ قانون مدیریت پسماند، مدیریت اجرایی کلیه پسماندها غیر از صنعتی و ویژه در شهرها و روستاها و حریم آنها به عهده شهرداری‌ها و دهیاری‌ها و در خارج از حوزه وظایف شهرداری‌ها و دهیاری‌ها بر عهده بخشداری‌هاست.

رئیس اداره حفاظت از زیست‌بوم دریایی و پایش آلودگی‌های دریایی گیلان ادامه داد: مدیریت اجرایی پسماندهای صنعتی و ویژه به عهده تولیدکننده خواهد بود در صورت تبدیل آن به پسماند عادی به عهده شهرداری‌ها دهیاری‌ها و بخشداری‌هاست و همچنین در صورت تبدیل آن به پسماند عادی، متولی شهرداری‌ها دهیاری‌ها و بخشداری‌ها می‌باشند؛ به استناد قانون تشکیل شرکت‌های آب و فاضلاب جمع آوری و انتقال و تصفیه فاضلاب شهرها در داخل محدوده قانونی شهرهای هر استان بر عهده شرکت آب و فاضلاب استان بوده که توسط وزارت نیرو تشکیل می‌شود.

هر تغییری در ولگا بر سطح کاسپین اثر می‌گذارد

هادی‌پور با اشاره به اینکه در استان ۲۷۶ کیلومتر خط ساحلی و ۱۰ شهرستان ساحلی داریم، گفت: کاسپین از کل حوزه آبریزش متاثر است، از جمله چالش‌هایی که برای دریای کاسپین وجود دارد نوسانات تراز آب این دریاست؛ بر اساس منابع موجود، آب دریای کاسپین در ادواری دچار نوسان شد، بطوریکه در سال ۱۳۲۰ تراز سطح آب منفی ۲۶.۸ درصد بود و در سال ۱۳۷۶ سطح تراز آب به منفی ۲۵.۷۶ درصد رسید. در آخرین گزارش سال ۱۳۹۸ تراز آب به منفی ۲۷.۳۳ درصد رسیده، بخشی از این نوسان را طبیعت با تغییرات اقلیمی رقم می‌زند و وقتی نزولات جوی کم می‌شود سطح آب دریا هم کاهش می‌یابد.

رئیس اداره حفاظت از زیست بوم دریایی و پایش آلودگی‌های دریایی گیلان گفت: تغییرات اقلیمی تقش بسزایی در نوسان تراز آب دریا دارد اما نکته مهم این است که بیش از ۸۰ درصد آب کاسپین را ولگا تامین می‌کند و هر تغییری در ولگا بر سطح خزر بی تاثیر نخواهد بود. همچنین گرد و غبار حاصل از اراضی مستحدثه، برداشت بی رویه از حوزه آبریز خزر، فعالیت‌های گردشگری دریایی بی ضابطه، عدم کنترل پسماند، ایجاد موج شکن‌ها و تغییرات کاربری اراضی، فعالیت‌های نفتی و دپوی زباله در محدوده سواحل، از دیگر عوامل تاثیرگذار بر وضعیت محیط زیست دریای کاسپین است.

وی در خصوص بررسی مقدار پسروی دریا، تصریح کرد: مقایسه بین خط تراز آب موجود در طرح ملی ICZM  و آخرین خط تراز آب در سال ۱۳۹۸ نشان می‌دهد که در طول این مدت زمانی بر اثر تغییرات خط تراز آب و یا رسوب گذاری دهانه رودخانه‌ها و یا هدایت رسوبات دریایی به سمت ساحل به وسیله جریان‌های دریایی یا برخی از فعالیت‌های انسانی نظیر ساخت اسکله و تاسیسات انحراف آب حدود ۳۱ هزار و ۶۸۸ هکتار به مساحت ناحیه ساحلی از سمت دریا اضافه شده است اما این میزان در تمام نقاط ساحل یکسان نیست و با افزایش و یا کاهش میزان شیب در دهانه رودخانه‌ها یا در مناطقی که فعالیت‌های انسانی صورت گرفته، وسعت و طول پسروی دریا متغیر است.

هادی‌پوری تاکید کرد: مشکل اصلی دریای خزر آلودگی‌های انسان منشاء و ورود گونه‌های مهاجم است که می‌تواند موجب انقراض گسترده گونه‌های مختلف گیاهی و جانوری شود و نسل آینده را از منافع آن محروم کند، سازمان حفاظت محیط زیست در امر حفاطت، بسیار تنهاست و در بسیاری از مواقع، متولیان امر، سازمان‌های دیگری هستند که به وظایف خود عمل نمی‌کنند و توجهی به موضوعات محیط زیستی ندارند.

انتهای پیام