راهکارهایی برای حل مشکلات برخی مساجد

مسجد از زمان احداث آن توسط رسول گرامی اسلامی(ص) محلی برای امور عبادی، سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی بوده است. در کشور ما نیز مسجد به تاسی امر پیامبر اکرم(ص) محلی برای انجام همین امور بوده است.

به گزارش ایسنا، مسجد در تاریخ ما سابقه طولانی داشت و اتفاقات مهمی را در طول تاریخ رقم زده است، می‌توان گفت انقلاب اسلامی از دل همین مساجد شکل گرفت و پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز در دوران جنگ تحمیلی نقش‌آفرینی کرد و با بسیج نیروهای داوطلب یا پشتیبانی از رزمندگان اتفاقات مهمی را رقم زد.

اما جدای از اهمیت مسجد به عنوان مکانی برای تجمع مردم و همفکری در مور موضوعات مختلف؛ بعد عبادی آن نیز بسیار مهم است. در واقع مسجد خانه خداست و اولین رسالت آن امور عبادی است اما در این میان برخی مساجد مشکلاتی دارند که در این گزارش به آن پرداخته‌ایم.

در این راستا، حجت‌الاسلام والمسلمین رضا اعرابی –معاون اجرایی مرکز رسیدگی به امور مساجد- به ایسنا گفت: یکی از مشکلاتی که به ویژه در خصوص مساجد قدیمی با آن روبرو هستیم موضوع جانمایی بخش بانوان در مساجد است که بعضا با مشکلاتی از قبیل پله‌های فراوان، عدم وجود آسانسور، نبود سرویس بهداشتی مناسب، تهویه نامطبوع و همچنین نور مناسب برای این بخش است. باتوجه به شرایط فوق به این نتیجه رسیدیم که هم در ساخت مساجد جدید و هم مرمت مساجد قدیمی این مشکلات را برطرف کنیم. به همین منظور جلسات فراوانی با شهرداری و شورای شهر داشتیم و نهایتا به این نتیجه رسیدیم که در ثبت نقشه‌های ساخت مساجد یا مرمت آنها ورود کنیم. از این رو کارگروهی با همت شهرداری تهران شکل گرفت که در این کارگروه تمامی پرونده‌های مساجد مورد بررسی و پس از تایید این کارگروه مراحل پایانی مجوز ساخت به مساجد داده می‌شود.

همچنین باتوجه به تاکید رهبر معظم انقلاب بر حفظ معماری ایرانی اسلامی سعی کردیم در این کارگروه موضوعات مختلف حول این موضوع را رعایت و برهمین اساس معماری مساجد را تایید کنیم.

ضمنا در مرکز رسیدگی به امور مساجد نیز دفتر فنی مهندسی وجود دارد که دقیقا موضوعات مرتبط با ساخت مساجد یا مرمت آنها را دنبال می‌کند.
 
 همچنین هادی فتحی‌زاده -مدیر دفتر فنی مهندسی مرکز رسیدگی به امور مساجد- در مورد کمیته فوق توضیح داد: یکی از مشکلاتی که اکثریت مساجد قدیمی با آن درگیر هستند فضای کم مسجد است که به همین دلیل محل مناسبی به خاطر محدودیت فضا به بانوان اختصاص داده نمی‌شود و عرفا شاهد هستیم بالکن مساجد یا همان نیم طبقه بالا مسجد عموما در اختیار بانوان قرار دارد که آن هم به لحاظ داشتن پله زیاد و عدم وجود آسانسور، دسترسی سخت به سرویس بهداشتی و مشکل تهویه و نور سختی‌های زیادی را برای بانوان به وجود آورده است. این کارگروه در تلاش است در موضوعاتی همچون معماری ایرانی اسلامی، نقشه‌کشی مساجد، تناسب جایگاه بانوان در مکان مذهبی همچون مسجد را مشخص کند. در معماری ایرانی اسلامی جایگاه بانوان در مکان‌ مذهبی همچون مسجد به این شکل تعریف شده است که بانوان باید در طبقات همکف قابل دسترسی حضور داشته باشند. دسترسی آنها به سرویس بهداشتی مشخص و حتی شرایط حضور افراد با ویلچر نیز در بخش‌های مختلف تعیین شده است، اما باتوجه به محدودیت‌هایی که برای برخی زمین‌ها وجود دارد به هنگام ساخت مسجد نیم طبقه‌ای در بالای مسجد ساخته می‌شود که در اختیار بانوان قرار بگیرد.

وی ادامه داد: این ساختار نادرست در ساخت مساجد قدیمی باعث می‌شد که بانوان عرفا با پله‌های زیاد و نبود آسانسور، دسترسی سخت به سرویس بهداشتی و بعضا تهویه نامطبوع روبرو شوند. بنابراین اگر مکانی امکان حضور بانوان در طبقات همکف را نداشته باشد باید برای بانوان آسانسور، سرویس بهداشتی مجزا در طبقات و تهویه و نور مناسب را تامین کند.

فتحی‌زاده گفت: به همین منظور باید در ساخت یا مرمت مسجد نکاتی رعایت شود و در کمیته فوق متراژ یک مسجد همراه با نیازسنجی محله آن مورد بررسی قرار گیرد تا دیگر مشکلات قدیمی را شاهد نباشیم. برای مثال در این کمیته حتی موضوع ایمنی مسجد در حوزه آتش‌نشانی و ضوابط آن با مشاوره‌های مجموعه آتش‌نشانی نیز لحاظ می‌شود. برای مثال آتش‌نشانی،احداث آشپزخانه مساجد در زیر زمین این مکان را ممنوع کرده است زیرا نکات ایمنی و مهمی در جلوگیری از تهویه و آتش‌سوزی را دارد. ضمنا موضوع اینکه شبستان اصلی مسجد در کجا قرار بگیرد نیز در نقشه معماری باید تعیین شود زیرا مسجد هم نماز جماعت و هم فرادا خوان دارد، اینکه در زیر گنبد مسجد نباید جز کار عبادی کاربری دیگری وجود داشته باشد نیز مدنظر قرار گرفته است، زیرا براساس حکم مسجد تمام این فضا از زیر زمین تا گنبد محل عبادت است.

وی یادآور شد: در ظاهر مسجد نیز باید نصب کاشی‌کاری‌های ایرانی اسلامی رعایت شود و حتی باید در کتیبه‌های مساجد به این موضوع دقت شود. از طرف دیگر اگر شبستان اصلی فضای کافی را داشته باشد باید آب‌نما و فضای سبز هم در نظر گرفته شود. ضمنا نمای مسجد نیز در این کمیته مشخص می‌شود تا المان‌های معماری ایرانی اسلامی را داشته باشد. نکته‌ای که برای برخی سوال ایجاد می‌کند این است که تکلیف مساجدی که قبل از تشکیل این کارگروه ساخته شده است چه خواهد بود؟، چنانچه این مساجد بخواهند مرمت داشته باشند باز هم در این کارگروه مطرح و براساس مصوبات یا همان تاییدیه نقش شهرداری باید پیش بروند اما آنهایی که تازه ساخت شده و نیاز به مرمت هم ندارند دیگر امکان تغییر در آنها وجود ندارد، زیرا هزینه تخریب و ساخت یک مسجد شش برابر ساخت یک منزل مسکونی است و طبیعی است که هیات امنا و خیرین تن به این هزینه نخواهند داد.

فتحی‌زاده گفت: در مورد برخی مساجد نیز که فضای کافی برای ساخت استراحتگاه را هم داشته باشند نیز مشاوره‌هایی داده می‌شود و باتوجه به اینکه مساجد ملک وقفی محسوب می‌شود واقف پیش از آن باید بخشی از زمین را وقف موضوع استراحتگاه کند زیرا نیت واقف و همچنین صیغه مسجد باید مدنظر قرار بگیرد و آن مکان خارج از این دو اصل باشد. البته این مورد بیشتر در مورد مساجد بین راهی اتفاق می‌افتد. در مورد نظارت بر ساخت مساجد یا مرمت آنها نیز دفتر فنی مهندسی مرکز رسیدگی به امور مساجد مشاوره‌های لازم را می‌دهد و در طول پروژه نیز سرکشی خواهد داشت و چنانچه برخلاف نقشه تایید شده عمل شود راهنمایی و در صورت عدم رعایت؛ قانونا ورود کرده و موضوع به نظام مهندسی هم گزارش می‌شود. از این رو ساخت یا مرمت بدون مجوز شهرداری و تایید نقشه امکان‌پذیر نیست و در صورت عدم رعایت نیز قانونی برخورد خواهد شد. البته برای راحتی مهندسینی که علاقه به ساخت مسجد دارند نیز کتابی طراحی و چاپ کرده‌ایم که معیارهای طراحی مساجد براساس الگوی ایرانی اسلامی در آن بیان شده است.

دراین زمینه مجید غفوری - دستیار شهردار تهران در امور مساجد و دبیر شورای ساماندهی، توسعه و گسترش مساجد شهر تهران گفت: شورای اسلامی شهر تهران مصوبه‌ای در اواخر سال ۱۳۹۴ برای ساماندهی مساجد تهران تصویب کرد که براساس آن قرار شد یک‌ شورای راهبری و سیاست‌گذاری متشکل از ۱۲ نفر تشکیل شود که رییس آن شهردار تهران، رییس مرکز رسیدگی به امور مساجد کشور، مدیرکل اوقاف استان تهران، ۲نفر از اعضای شورای اسلامی شهر تهران، معاونین شهرسازی و ‌معماری و فرهنگی اجتماعی شهرداری تهران، رییس سازمان پیشگیری از بحران شهر تهران، رییس سازمان نظام مهندسی استان تهران، مدیرعامل سازمان املاک و مستغلات شهرداری تهران، رییس مرکز فعالیت‌های دینی شهرداری تهران و دستیار و مشاور شهردار تهران در امور مساجد هستند که دستیار شهردار تهران در امور مساجد به عنوان دبیر این شورا نیز محسوب می‌شود. شورا ساماندهی، توسعه و گسترش مساجد شهر تهران وظیفه ساماندهی، ‌توسعه و گسترش مساجد شهر تهران را برعهده دارد، درواقع هرآنچه مربوط به کالبد مساجد است باید در این شورا بررسی و تصمیم گیری شود.

وی افزود: این شورا از زمان آقای قالیباف فعال بوده اما پس از آن فعالیت آن کمرنگ شده است که از اواخر سال ۱۴۰۰ مجددا شروع به فعالیت کرد. اوایل سال ۱۴۰۱ دبیرخانه این شورا با مسئولیت بنده فعال شد و سال گذشته حدود ۴۰میلیارد تومان برای ساماندهی، توسعه و گسترش مساجد هزینه کردیم؛ همچنین با تصویب شورای اسلامی شهر تهران در سال ۱۴۰۲ نیز مبلغ ۳۵۰میلیارد تومان برای این موضوع اختصاص پیدا کرده است. ساخت مسجد و طرح آن در اختیار هیات امنا است اما طراحی آن باید به تاییدیه کمیته تخصصی معماری مساجد در اداره‌کل معماری و ساختمان شهرداری تهران برسد که پس از تایید نقشه‌ها این امکان را برای مساجد فراهم می‌کند تا ساخت را آغاز کنند.

غفوری ادامه  داد: سیاست ما کمک مالی و جذب کمک خیرین به مساجد است تا ساخت و ‌مرمت مساجد اتفاق بیافتد. البته در خصوص چگونگی پرداخت مبالغ و نوع هزینه ساخت آن، شرکت توسعه فضاهای فرهنگی شهرداری تهران بر روند کار و چگونگی هزینه‌ کردها نظارت دارد که با توجه به پیشرفت فیزیکی کار، هزینه ها در چند قسط پرداخت می شود. از اسفند ۱۴۰۱ تا به امروز ۳۰ مسجد را تحت پوشش قرار داده و درصدد هستیم تا پایان امسال نیز این تعداد را به بیش از ۱۰۰مسجد برسانیم. کمیته تخصصی نیز نقشه‌ها را جمع‌آوری می‌کند که متشکل از معماران مسجدساز است، در این کمیته نماینده آتش‌نشانی و مرکز رسیدگی به امور مساجد نیز حضور دارند که این مجموعه‌ها نقشه‌ها را ارزیابی می‌کند. نکته مهم این است که چهارچوب معماری ایرانی اسلامی حتما باید در نقشه‌ها رعایت شود. هر هفته جلسات این کارگروه برگزار و معماران باید از طرح‌های خود دفاع کنند.

به گفته وی، در مورد معماری مساجد نیز باید بیان‌ کنم که مسجد یک ارکانی دارد که مهم‌ترین رکن مسجد شبستان اصلی است، البته سالن اجتماعات، کتابخانه، مرکز بسیج، خانه عالم و خادم و بخش‌های خدماتی جزو این ارکان است، در این میان برخی مساجد هیات امنا قوی دارند و فضاهای ورزشی، فرهنگی و اجتماعی را نیز به مسجد اضافه می‌کنند. باتوجه به عزم‌ جدی شهرداری تهران برای ساماندهی، توسعه و گسترش مساجد شهر تهران تصمیم ما براین است که در حد توان و امکان زمین رایگان در اختیار خیرینی قرار دهیم که توانایی ساخت مسجد را دارند. در همین راستا با همت شورای توسعه، ساماندهی و گسترش مساجد شهر تهران در شش ماه اول امسال ۱۰ قطعه زمین را به صورت رایگان در شرف واگذاری داریم که سعی بر این است تا پایان سال این تعداد را به ۲۰ قطعه زمین برسانیم.

انتهای پیام