عَرصه و حریم میراث جهانی پاسارگاد شکسته شد! + تصاویر

پاسارگاد یک گنجینۀ فرهنگی است که نه تنها برای ایرانیان و تاریخ ایران اَهمیت دارد، بَساکه در تمدن جهانی بنا بر اَنگیزه هایی، مقام والایی یافته است.

یکی از این اَنگیزه‌ها آن است که پاسارگاد یادبود کورش بزرگ است، فردی که با اَرج و اِحترام به حقوق مردم دیگر کشور‌ها و بازگردانیِ (اِعاده) آبروی رفتۀ تیره‌ها (اَقوام)، راه تازه‌ای در سیاست و کشورداری گشود و دوره‌ای نوین برای تاریخ بشری باز کرد. پس از او، آیین فرمانفرمایی مطلقه و ستمگرانۀ آشوری و بابلی از حقانیت بی بهره شد و فرمانروایی با پذیرش مسولیت و مردم داری یکنواخت شد. دیگر آن که پاسارگاد، مجموعۀ هنر خاور قدیم (مشرق) را یک جا گرد آورد و به هنرمندان کشور‌های گوناگون اجازه داد چیره دستی خویش را در خدمت هنری جامع و شاهانه به کار گیرند و نوآوری (خلاقیت) هنری خود را با طرح ساده، ولی متمایز پارسی بیامیزند و پدیده‌ای بیافرینند که اوج هنری مشرق زمین را بنماید.

پاسارگاد نخستین نشانۀ آشکار همکاری تمدن‌ها در قالب هنر است. همچنین پاسارگاد آرامگاه شهریاری را دربر دارد که پدر ایرانیان و شاه نمونه در دادگری (عدل) و سیاست برای جهان قدیم و نجات دهندۀ تیره‌های (اَقوام) سرگردان و تبعیدی بوده است، پادشاهی که ستایش او در کتاب مقدس یک هزار میلیون از افراد جهان بازتابیده است و یاد او با یاد ایران و قانون ایران و جوانمردی ایرانی آغشته (عجین) است.

از همین روی، این مکان نه تنها در زمان باستان از اهمیت عاطفی و آیینی برخوردار بوده، بَساکه در زمان‌های پَسین نیز با پیوندش با داستان‌های اسلامی و آوازه اَش به «مشهد مادرسلیمان» تقدس خویش را حفظ کرده است، تا بدان جا که این اهمیت آیینی پیش از شناخته شدن آرامگاه کورش در آغاز سدۀ نوزدهم میلادی، بدان جنبۀ ویژۀ دینی و اسلامی بخشیده بود.

سرانجام این که پاسارگاد نخستین نماد شکوفایی هنر‌های مِهرازی (معماری)، پیکرتراشی، رنگ آمیزی و شبیه سازی در دورۀ هخامنشی را نگاه داشته و اُلگوی پارسه (تخت جمشید) شده است.

بدون شناختن پاسارگاد، دریافتن راز‌های پارسه شدنی نیست. با شناخت پاسارگاد ریشه‌های هنری ایران در دوران‌های پَسین نیز، بهتر نمایان خواهد شد. 

خَدشه دار شدن ضابطۀ عرصۀ پاسارگاد با دیوارکشی گورستان مادرسلیمان

اما با همۀ اَرج و اَرزشی که مجموعۀ تاریخی پاسارگاد در جهان دارد و اَرزنده‌ترین و مهم‌ترین میراث جهانی ایرانیان به شمار می‌آید، گویا در سرزمین خویش غریب اُفتاده و تنهاست و یادگار‌های اَرزشمندش را نه تنها پاس نمی‌دارند، بَساکه به آن نیز دست درازی کرده و حرمت و شان و جایگاه والای آن را هم خَدشه دار می‌کنند!

 سیاوش آریا کنشگر و پژوهشگر میراث فرهنگی و تاریخ ایران گفت: در تازه‌ترین بازدید میدانی، دیوارکشی در گورستان روستای «مادرسلیمان» به بهانۀ توسعۀ آن، رُخ داده که نقض ضابطۀ عَرصۀ میراث جهانی پاسارگاد است و چسبیده به عَرصه و فنس کشی گِرداگرد مجموعۀ تاریخی پاسارگاد و رو به روی آرامگاه کورش بزرگ است و روشن نیست که چگونه مسئولان میراث فرهنگی شهر پاسارگاد و پایگاه جهانی پاسارگاد آن را نادیده گرفته و از کنارش به سادگی گذشته اَند.

او گفت: این در حالی است که بر پایۀ قانون‌های میراث فرهنگی، هرگونه توسعه و ساخت و ساز و پِی کَنی و ... در حریم بنا‌ها و آثار ملی و جهانی ممنوع بوده و تخلف به شمار می‌آید و هیچ فرد یا نهاد و اُرگانی حق ندارد که قانون را زیر پا گذاشته و خَدشه دار کند. زیرا هیچ کس یا نهادی فراتر از قانون نیست و همه باید به قانون اِحترام گذاشته و در برابر قانون یکسان هستند.

آریا ادامه داد: همچنین توسعۀ گورستان «مادرسلیمان» درون عَرصۀ میراث جهانی پاسارگاد است و نقض ضابطه‌های عَرصه به شمار می‌آید و ممنوع است و باید هرچه زودتر برچیده شود. زیرا خطر خروج از سازمان یونسکو در کَمین مجموعۀ جهانی پاسارگاد خواهد بود.

او گفت: از سویی، بر پایۀ مادۀ ۵۶۰ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)، هرکس بدون اجازه از وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کشور، یا با تخلف از ضابطۀ مصوب و اِعلام شده از سوی این وزارت خانه، در حریم آثار تاریخی فرهنگی نام برده در این ماده، عملیاتی اَنجام دهد که سبب تزلزل بنیاد بنا‌ها شود، یا در نتیجه آن عملیات، به بنا‌ها و آثار نام برده خرابی یا لطمه وارد شود، اَفزون بر رفع آثار تخلف و پرداخت خسارت وارده، به زندان از یک تا سه سال محکوم خواهد شد.

آریا گفت: با این همه، کارشناسان و کُنشگران میراث فرهنگی خواستار برچیدن دیوارکشی و ممنوعیت توسعۀ گورستان «مادرسلیمان» شده اَند. همچنین خواستار بازنگری در پروانۀ کار معدن مرادی و دیگر معدن‌ها و ساخت و ساز‌ها در حریم‌های میراث جهانی پاسارگاد هستند.

کنشگر و پژوهشگر میراث فرهنگی و تاریخ ایران گفت: نیاز به یادآوری است که «تُل نخودی» که به ثبت ملی نیز رسیده و آثاری از هزارۀ سوم و دوم پیش از میلاد در آن به دست آمده است در نزدیکی معدن مرادی و گورستان «مادرسلیمان» یعنی در مرز این دو، جای گرفته است که تابلو میراث فرهنگی در کنار تپه نصب شده و هشدار‌های لازم و قانون‌های مربوطه بر روی آن نگاشته شده است و معدن مرادی در حریم ممنوعۀ همین محوطه نیز جای دارد.

پدیداری معدن شن و ماسه در مرز حریم درجه دو پاسارگاد با مجوز میراث فرهنگی!

آریا گفت: اما در بستر رودخانۀ فصلی نامدار به «زمان بیگ» و ورودی جنگل چاه بید و پس از روستای اَبوالوَردی در مرز حریم درجه دو و درجه سه میراث جهانی پاسارگاد، معدن سنگ مرادی سرگرم کار است که در بستر برداشت ممنوع مسیل تنگ خرسی جای گرفته است. همچنین بخشی از دست اَندازی‌های معدن در حریم درجه دو و ممنوعه است که نباید پروانه (مجوز) کار داده می‌شده، ولی شوربختانه میراث فرهنگی شهرستان کوتاهی کرده است و بهتر است پروانۀ کار لغو شود و در تمدید سالانۀ پروانۀ معدن از دنبالۀ کار پیشگیری شود.

او گفت: در بخشی از ضوابط حریم درجه دو میراث جهانی پاسارگاد آمده است: هرگونه اِستخراج مواد معدنی و مصالح، همانند شن، ماسه، سنگ و ... در محدودۀ حریم ممنوع است. همچنین در بخشی از ضوابط حریم درجه سه (حریم مَنظری) میراث جهانی پاسارگاد نیز آمده است: ساخت هرگونه کارخانه، کارگاه و یا تأسیسات صنعتی آلاینده ممنوع است!

سخن درخُور نگرش این است که، باید ضعف‌های خط‌های حریم درجه دو و درجه سه که در گذشته اَنجام شده و کوتاه در نظر گرفته شده، برطرف شود و نیازمند بازنگری در راستای گسترش خط‌های حفاظتی در حرایم میراث جهانی پاسارگاد است.

پایگاه میراث جهانی پاسارگاد، یک سال است مدیر ندارد!

کنشگر و پژوهشگر میراث فرهنگی و تاریخ ایران گفت: یکی از ضعف‌های پایگاه میراث جهانی پاسارگاد، نداشتن مدیر است و نزدیک یک سال است که پایگاه از داشتن مدیر محروم بوده و سرپرستی پایگاه جهانی پاسارگاد بر دوش مدیر میراث فرهنگی شهرستان پاسارگاد است! و همین ضعف بزرگ و مهم، سبب دست اَندازی‌ها در حریم ممنوعۀ میراث جهانی پاسارگاد شده است. به باور کارشناسان و کُنشگران میراث فرهنگی بهتر است هرچه زودتر مدیری آگاه، متخصص، دلسوز و با تجربه از استان گزینش شده و مدیریت پایگاه را در دست گیرد. همچنین کارشناسان میراث فرهنگی با نگرش به تجربه‌های تلخ گذشته در مدیریت میراث جهانی پارسه (تخت جمشید) و پاسارگاد به شدت از بهره گیری مدیران غیراستانی و غیرمتخصص ناراضی بوده و در این باره هُشدار‌های لازم را می‌دهند.

آریا گفت: باید دانست که، ساخت و ساز‌های غیرمجازی که در پهنه‌های گوناگونی همانند زمین‌های کشاورزی و باغی، مراتع، محدودۀ شهری و روستایی و در حریم میراث‌های جهانی روی می‌دهد، در راس امور فرمانداری شهرستان، دادگستری، جهاد کشاورزی، میراث فرهنگی، منابع طبیعی، محیط زیست، راه و شهرسازی، شهرداری، بنیاد مسکن هستند که وظیفۀ پیشگیری از ساخت و ساز‌ها را بر دوش دارند.

ایرانیان کورش بزرگ را در همۀ دورۀ هخامنشی به عنوان آیینۀ تمام نمای تیره‌ای (قومی) و نمونۀ مردانگی و پهلوانی و ساده زیستی و سرفرازی می‌دانستند و آرامگاه او را سِپَند (مقدس) می‌داشتند. پس از هخامنشیان هم، این اِحترام برجای ماند و در شکل‌های گوناگون نمود پیدا کرد.

پاسارگاد در ۱۳۵ کیلومتری شهر شیراز و در شمال باختری (غربی) استان زرخیز پارس جای دارد و مهم‌ترین و اَرزنده‌ترین یادگار تاریخی کشور و گل سَرسبد و دُردانۀ یادمان‌های فرهنگی – تاریخی ایرانیان به شمار می‌آید.

برداشت شن و ماسه از بستر رودخانه فصلی زمان بیگ، جدا از خدشه دار شدن حریم میراث جهانی پاسارگاد، آسیب های محیط زیستی و طبیعی برجای خواهد گذاشت.

باشگاه خبرنگاران جوان فارس شیراز