تامین امنیت پایدار انرژی؛ ارزش افزوده مطلق ایران برای اعضای بریکس

«سیدابراهیم رئیسی» رئیس‌ جمهوری اسلامی ایران روز چهارشنبه (اول شهریورماه ۱۴۰۲) برای حضور و سخنرانی در نشست دوستان بریکس به دعوت رسمی «سیریل رامافوزا» رئیس‌جمهور آفریقای جنوبی عازم «ژوهانسبورگ»، محل برگزاری این اجلاس خواهد شد.

به گزارش ایسنا، این دومین مشارکت رییس‌جمهور ایران در نشست دوستان بریکس بوده و قرار است در این نشست که گفته می‌شود سران ۷۰ کشور جهان به آن دعوت شده‌اند، سخنرانی و با شماری از سران کشورهای حاضر  در این نشست از جمله «نارندرا مودی»، نخسست‌وزیر هند دیدار و رایزنی کند.

در حال حاضر گروه بریکس از پنج کشور اقتصاد بزرگ در حال توسعه شامل روسیه، برزیل، هند، چین و آفریقای جنوبی تشکیل شده و به گروه «قدرت‌های اقتصادی نوظهور» معروف است. رشد اقتصادی اعضای بریکس در سال‌های اخیر از جمله کشورهای چین، برزیل، اعتماد جهانی به اثرگذاری این گروه را افزایش داده، چنان که شاید بتوان گفت اقبال کشورهای مختلف به عضویت در این گروه موید این موضوع است.

در حال حاضر این گروه با ۳۱.۵ درصد، بیشترین سهم از تولید ناخالص داخلی جهانی را در مقایسه با سایر بلوک‌های اقتصادی از جمله گروه هفت با ۳۰.۷ درصد به خود اختصاص داده است. ۴۶ درصد از نیروی کار دنیا، یک چهارم مساحت خشکی زمین و حدود ۴۰ درصد از جمعیت جهان یعنی سه میلیارد و ۱۸۷ میلیون نفر در سال ۲۰۲۱، به اعضای فعلی این گروه تعلق دارد.

بر اساس آنچه که اعلام شده تاکنون سران ۲۳ کشور به صورت رسمی برای عضویت در بریکس ابراز تمایل کرده‌اند که در این ارتباط می‌توان به کشورهایی همچون الجزایر، آرژانتین، بنگلادش، بحرین، بلاروس، بولیوی، کوبا، مصر، اتیوپی، هندوراس، اندونزی، ایران، قراقزستان، کویت، مراکش، نیجریه، فلسطین، عربستان سعودی، سنگال، تایلند، امارات، ونزوئلا و ویتنام و... اشاره کرد.

 در همین راستا، کارشناسان عرصه بین‌الملل معتقدند که پتانسیل اقتصادی و جمعیتی وسیع بریکس می‌تواند در دو جهت الگوسازی برای همکاری‌های نوین جنوب-جنوب و حرکت به سمت اصلاح کاستی‌ها و ضعف‌های موجود در نظامات جهانی از طریق ایجاد ساختارهای فراگیرتر از پنج کشور بنیانگذارِ برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی متمرکز شود و فرایند تحقق ایجاد نظام چند قطبی را تسهیل کند.

بهبود نظام پولی بانکی جهانی، تمرکز بر ارزهای ملی یکی از مسائل اقتصادی مهم مورد توجه گروه بریکس است؛ چنان که این گروه در سال ۲۰۱۵ بانک بریکس با نام «بانک توسعه نوین» را ایجاد کرد و در راستای توجه به ارزهای ملی کشورهای عضو به گفته روسیه تشکیل صندوق «ذخیره ارزی بین‌المللی» بر اساس ارز کشورهای عضو در جریان است. در چارچوب فاصله گرفتن کشورهای عضو بریکس از دلار  در سال ۲۰۱۸ در نشستی در باشگاه گفت‌وگوی والدای روسیه ایده ایجاد واحد پولی کشورهای عضو بریکس مطرح شد و از  سال ۲۰۲۲ میلادی، مسکو که به خاطر حمله به اوکراین با تحریم‌های شدید غرب  روبرو است، این ایده را به صورت رسمی دنبال کرده است گرچه در این ارتباط همسویی بین کشورهای عضو وجود ندارد و به نظر می‌رسد که هند از مخالفان اصلی این ایده است.

تعامل با نهادهای چندجانبه منطقه‌ای و بین المللی همواره در دستور کار دولت جمهوری اسلامی ایران بوده است و به نظر می‌رسد که در دولت سیزدهم، وزن بیشتری به این پارادایم داده شده است. سرعت بخشیدن به فرایند عضویت دائم ایران در سازمان همکاری شانگهای، تعمیق روابط با اتحادیه اقتصادی اوراسیا با هدف ایجاد منطقه آزاد تجاری و حضور فعال‌تر در چارچوبهای همکاری چندجانبه نظیر سازمان اکو، سازمان دی هشت، اتحادیه کشورهای حاشیه اقیانوس هند، سازمان همکاری اقتصادی دریای سیاه، سازمان همکاری اسلامی، جنبش عدم تعهد، گروه ۷۷ و نهادهایی از این دست، بیانگر تقویت سیاست چندجانبه‌گرایی جمهوری اسلامی ایران است و درخواست عضویت جمهوری اسلامی ایران در بریکس نیز از همین پارادایم نشات گرفته است.

جمهوری اسلامی ایران در ارتباط با گروه بریکس دو هدف اصلی را در نظر گرفته که هدف اول تقویت ارتباطات تجاری و اقتصادی با پنج کشور عضو این گروه است که در مدت اخیر شاهد افزایش تحرکات تهران در این عرصه هستیم و هدف دوم برنامه‌ریزی جهت پیوستن هر چه زودتر در این گروه است و در این راستا تلاش کرده که حمایت برخی از کشورهای عضو در این ارتباط را جلب کند؛ چنان که تاکنون کشورهایی همچون روسیه و آفریقای جنوبی از عضویت ایران در این سازمان حمایت کرده‌اند.

در راستای پی‌گیری دو هدف ذکر شده و در آستانه برگزاری پانزدهمین نشست سران بریکس در ژوهانسبورگ آفریقای جنوبی، معاونت دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران روز سه‌شنبه ۱۷ مردادماه اقدام به برگزاری کنفرانس یک روزه «ایران و بریکس: چشم‌اندازها برای شراکت و همکاری» با حضور مقامات و سفرای پنج کشور عضو بریکس و تعدادی از دیپلمات‌های سفارتخانه‌های خارجی مقیم تهران در مرکز مطالعات سیاسی و بین‌الملل وزارت امور خارجه کرد.

بر اساس آن چه که مقامات وزارت امور خارجه ایران اعلام کرده‌اند، شراکت بین ایران و بریکس، در برخی حوزه‌ها عملا آغاز شده که در این ارتباط می‌توان به موضوع حمل و نقل اشاره کرد. در این حوزه، کریدور شمال-جنوب که هند را از طریق ایران به روسیه متصل می‌کند، عملا بخشی از یک پروژه حمل‌ونقل در قالب بریکس است. همکاری‌های ایران و چین برای اتصال چین به خلیج فارس، دریای عمان و اقیانوس هند، عملا چین و هند را به هم وصل می‌کند و از طریق حمل‌ونقل ترکیبی می‌تواند چین را به آفریقای جنوبی و برزیل متصل کند.

مقامات جمهوری اسلامی ایران همواره اعلام کرده‌اند که عضویت ایران در گروه بریکس ارتقاء همکاری‌های ایران با این گروه یک منفعت دو جانبه هم برای ایران و هم برای اعضای بریکس است و در این ارتباط معتقد هستند در حوزه انرژی و تامین امنیت پایدار آن، ایران یک ارزش افزوده مطلق برای اعضای بریکس و اعضای آتی آن است و  حضور ایران و کشورهایی مانند عربستان سعودی، عراق، امارات و برخی از دیگر کشورها به عنوان دارندگان مهم ذخایر انرژی در جهان در کنار بریکس و مشارکت در حوزه انرژی، موقعیت این بلوک اقتصادی را تقویت خواهد کرد.

 به‌رغم پیگیری ایران برای گسترش همکاری‌های خود با اعضای بریکس و عضویت هرچه سریعتر در این گروه برخی از کارشناسان معتقد هستند که احتمالا تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا علیه ایران و همچنین حضور تهران  در لیست سیاه FATF راه عضویت ایران در این گروه اقتصادی را سخت کند، گرچه باید به این موضوع  نیز توجه داشت که در حال حاضر روسیه از اعضای بنیانگذاراین گروه نیز به خاطر عملیات نظامی در اوکراین تحت شدیدترین تحریم‌های غرب قرار گرفته و برخی ار اعضای بریکس همچون آفریقای جنوبی اعلام کرده‌اند، تحریم‌های یک‌جانبه مورد حمایت این گروه نیست و آن چه که در این زمینه برای بریکس ملاک تصمیم‌گیری است، تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل است.

پس از پیوستن آفریقای جنوبی به بریکس در سال ۲۰۱۰، تاکنون هیچ کشوری به عنوان عضو رسمی این گروه پذیرفته نشده و ترجیح کشورهای عضو در این سال‌ها، عمدتا متوجه تحکیم این گروه بوده است ولی با توجه به درخواست‌های مطرح شده برای عضویت اعضای جدید انتظار می‌رود رهبران بریکس در اجلاس سه روزه خود که از روز گذشته در ژوهانسبورگ آغاز شده است بر سر چارچوبی برای پذیرش اعضای جدید مذاکره کنند؛ گرچه طبق آنچه که رسانه‌های خبری اعلام کرده‌اند اعضایی همچون چین و روسیه مشتاق به پیشبرد طرح گسترش این بلوک هستند، اما برخی از اعضای دیگر از جمله برزیل نسبت به شتاب به خرج دادن در پیشبرد این فرآیند نگرانی دارند.

با این حال، «مائورو ویرا» وزیر امور خارجه برزیل خبر داده تمام اعضای بریکس علاقه‌مند به تلاش برای پذیرش دیگر کشورها هستند اما «لازم است شرایط این موضوع بررسی و توافقاتی میان رهبران کشورهای بریکس حاصل شود».

«حسین امیرعبداللهیان» وزیر امور خارجه ایران نیز اخیرا در مصاحبه‌ای گفته است: «ما تلاش کرده‌ایم هر پنج کشور اصلی بانی بریکس را توجیه کنیم تا جمهوری اسلامی ایران پس از آنکه چارچوب‌ها را آن‌ها تعریف کردند جزء اولین گروه کشورهایی قرار بگیرد که بتوانیم عضویت بریکس را طبعاً در مرحله اول عضویت ناظر و سپس وارد گام بعدی بر اساس سازوکاری که در آنجا در حال تعریف کردن هستند به عضویت این سازمان هم دربیاوریم».

وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران می‌گوید: «امروز دنیا، دنیای یک‌جانبه‌گرایی نیست. نظم بین‌المللی جدیدی در جهان در حال شکل‌گیری است. یکی از ویژگی‌های این نظم جدید تمرکز و تلاش کشورها برای عبور از یکجانبه‌گرایی به سمت چندجانبه گرایی است. همه این‌ها و استفاده از فرصت‌های این سازمان‌ها یعنی حرکت به سمت چندجانبه گرایی و یعنی مقابله با سیاست‌های یکجانبه‌گرایی از جمله تحریم‌ها».

انتهای پیام