درخواست‌های اوکراین از متحدان خارجی‌اش برای دریافت جت‌های جنگنده از همان روزهای ابتدایی حمله روسیه به اوکراین آغاز شد. حالا بعد از حدود یک سال و نیم از آغاز جنگ، چراغ سبز آمریکا به دانمارک و هلند برای این که تعدادی از جنگنده‌های اف-۱۶ خود را در اختیار اوکراین بگذارند، می‌تواند تغییراتی اساسی در وضعیت جنگ ایجاد کند.

در سفر هفته گذشته ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهور اوکراین به این دو کشور اروپایی توافق شد که کی‌یف در مجموع ۶۱ جنگنده دریافت کند که از این تعداد ۴۲ فروند سهم هلند است و بقیه را دانمارک تامین می‌کند.

ر‌ئیس جمهور اوکراین روز توافق را «روزی مهم و پربار» توصیف کرد و از دو کشور اروپایی و همین طور آمریکا به خاطر ادامه حمایت از اوکراین قدردانی کرد.

توافق انتقال اف-۱۶های ساخت آمریکا هم مانند تانک‌های لئوپارد و پیش از آن سیستم پدافند هوایی پاتریوت بعد از مذاکراتی طولانی به دست آمد.

واکنش روسیه

قدرت‌های غربی، به ویژه آمریکا تمایل چندانی به تایید این توافق نداشتند چون نگران بودند که چنین اقدامی به رویارویی بیشتر و مستقیم‌تر با روسیه منجر شود.

الکساندر گروشکو، معاون وزیر خارجه روسیه پیشتر هشدار داده بود که در صورت انتقال جنگنده به اوکراین، کشورهای غربی با «مخاطرات بسیار جدی» روبرو خواهند شد.

ولادیمیر باربین، سفیر روسیه در دانمارک هم روز دوشنبه ۲۱ اوت با تکرار این هشدار به یک خبرگزاری دانمارکی گفت:‌ «این واقعیت که دانمارک تصمیم گرفته ۱۹ جنگنده اف-۱۶ به اوکراین اهدا کند به تشدید تقابل منجر خواهد شد.»

زمان‌بندی تحویل جنگنده‌ها

اوکراین و حامیانش در خارج از این کشور ماه‌هاست که برای تحویل این جنگنده‌ها لابی می‌کنند و حرفشان این است که برتری هوایی به روسیه تنها راه سرعت بخشیدن به حملات اوکراین برای پس گرفتن مناطق اشغال‌شده است.

یوری اینهات، سخنگوی فرماندهی نیروی هوایی اوکراین چند ماه پیش گفته بود: «اگر اف-۱۶ها به دست ما برسد، ما برنده این جنگ خواهیم بود.» این دیدگاه موافقان بسیاری در غرب دارد و کارشناسان نظامی به این موضوع اشاره می‌کنند که جنگیدن بدون حمایت هوایی گسترده به معنای تلفات بیشتر نیروها است که با حمایت هوایی قابل پیشگیری است.

مته فردریکسون، نخست وزیر دانمارک، دلیل و برنامه‌های خود برای تحویل جنگنده‌ها به اوکراین را این طور توضیح داد: «هدف از این انتقال حفاظت از اوکراین است. برنامه ما این است که اواخر امسال شش جنگنده را تحویل دهیم و در سال آینده هشت تا و سال بعد از آن پنج جنگنده دیگر را در اختیار اوکراین بگذاریم.»

چنین توافقی باعث تقویت روحیه نیروهای اوکراینی می‌شود اما واقعیت این است که تحویل هواپیماها چند ماه طول می‌کشد و اوکراین به این زودی‌ها نمی‌تواند روی استفاده از آنها حساب کند.

برنامه دانمارک برای فرستادن تعدادی از جنگنده‌ها در سال ۲۰۲۵ نشان می‌دهد که متحدان اروپایی اوکراین،‌ به برنامه‌هایی بلند مدت برای جنگ روسیه و اوکراین فکر می‌کنند.

چنین تعهدی با در نظر گرفتن این موضوع که پیش‌بینی نتیجه انتخابات آتی ریاست جمهوری در آمریکا غیرممکن است، حیاتی به نظر می‌رسد.

اف-۱۶ چه ویژگی‌هایی دارد؟

اف-۱۶ به عنوان یکی از قابل اطمینان‌ترین جنگنده‌ها در جهان شناخته می‌شود.

به عنوان یک جنگنده چند منظوره، قابلیت مسلح شدن به موشک‌ها و بمب‌های هدایت دقیق را دارد و همچنین به گفته نیروی هوایی آمریکا می‌تواند تا سرعت ۲۴۰۰ کیلومتر بر ساعت پرواز کند.

قابلیت‌های هدف‌گیری اف-۱۶ اوکراین را قادر می‌کند که در تاریکی شب یا هرگونه شرایط آب و هوایی، نیروهای روسیه را با دقت بالا هدف قرار دهد.

گفته می‌شود که اوکراین در حال حاضر ده‌ها هواپیمای جنگی در اختیار دارد که بیشتر آنها میگ‌هایی هستند که به دوره اتحاد جماهیر شوروی برمی‌گردند.

اما در مقابل روسیه از هواپیماهای مدرن‌تری استفاده می‌کند که می‌توانند در ارتفاع بالاتر پرواز کنند و هواپیماهای دیگر را از فاصله خیلی دور شناسایی کنند.

یوری اینهات، سخنگوی فرماندهی نیروی هوایی اوکراین به وال استریت ژورنال گفته است: «یک جنگنده روسی با رادارهایش فاصله‌ای معادل دو یا سه برابر هواپیماهای ما را رصد می‌کند. جنگنده‌های ما در واقع کور هستند، نمی‌توانند ببینند.»

کی‌یف نیاز به هواپیماهای جنگی مدرن دارد تا بتواند در برابر حملات مدام و مرگبار پهپادی و موشکی روسیه از آسمان خود دفاع کند و از ضد حملات خود در جنوب و شرق اوکراین که تا کنون نتایج اندکی داشته حمایت کند.

به گفته لاکهید مارتین، شرکت آمریکایی سازنده تجهیزات نظامی که جنگنده‌های اف-۱۶ را هم تولید می‌کند، در حال حاضر سه هزار فروند از این هواپیماها در ۲۵ کشور جهان وجود دارد.

صادرات و جابجایی جنگنده‌های اف-۱۶ نیاز به تایید دولت آمریکا دارد چون این هواپیماها ساخت آمریکا است.

وجه سیاسی ماجرا هم مهم است و به این برمی‌گردد که آمریکا قدرتمندترین عضو ناتو است. چنین تغییر رویکردهای مهمی در قبال اوکراین بدون تایید آمریکا امکان‌پذیر نیست.

آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا برای نشان دادن حمایت آمریکا از فرستادن جنگنده به اوکراین نامه‌هایی برای وزرای خارجه دانمارک و هلند فرستاد. او در این نامه‌ها نوشت: «بسیار مهم است که اوکراین قادر باشد در برابر حملات مداوم روسیه و نقض تمامیت ارضی‌اش از خود دفاع کند.»

جنبه بسیار مهم دیگری که تایید آمریکا برای اوکراین دارد این است که راه را برای فرستادن جنگنده‌های ساخت کشورهای دیگر برای کی‌یف هم باز می‌کند.

ولودیمیر زلنسکی، قبل از امضای توافق با دانمارک و هلند به سوئد سفر کرد و در آنجا اعلام کرد که آموزش خلبان‌های اوکراینی برای پرواز جت‌های جنگنده ساب ۳۹ گریپن آغاز شده که تلویحا به معنای این بود که جنگنده‌های بیشتری در راه است.

اول، آموزش

در این میان آموزش پرواز، عملیات، و تعمیرات و نگهداری جنگنده‌های اف-۱۶ بسیار مهم است. یک برنامه جامع آموزشی، که ائتلافی از کشورهای غربی برای گروهی منتخب از خلبان‌های نظامی اوکراینی تدارک دیده، در دانمارک آغاز شده است.

تروئلس پولسن، کفیل وزرات دفاع دانمارک اظهار امیدواری کرده که نتایج این برنامه آموزشی از اوایل سال ۲۰۲۴ قابل مشاهده باشد.

سایر خدمه و کارکنان هم باید آموزش ببینند و هم‌زمان سیستم‌های جامع تعمیرات و نگهداری جنگنده‌ها هم باید طراحی و پیاده‌سازی شود.

ژنرال میکولا اولشچاک، فرمانده نیروی هوایی اوکراین در تلویزیون دولتی این کشور اطمینان داد که اوکراین توانایی و امکانات کافی برای حفاظت از هواپیماها و «دور نگه داشتن آنها از گزند روسیه» را دارد.

یکی از خلبان‌های جنگی اوکراین که با نام عملیاتی «مونفیش» شناخته می‌شود و در حال گذراندن دوره آموزش پرواز اف-۱۶ است به تلویزیون اوکراین گفت که تجربه رزمی و قابلیت ارتباط با زبان انگلیسی از مهم‌ترین عواملی بوده که در انتخاب آنها نقش داشته است.

به گفته او خلبان‌ها و خدمه فنی در گروهی که در این دوره آموزشی حضور دارند، همگی مسلط به زبان انگلیسی هستند.

این خلبان درباره میزان پیشرفته بودن این هواپیماها گفت:‌ «اف-۱۶ در مقایسه با هواپیماهایی که ما با آن پرواز می‌کنیم، مثل گوشی‌ هوشمند در مقابل موبایل‌های قدیمی دکمه‌دار است.»

مدرن‌سازی در برنامه

برنامه آموزش خلبان‌های اوکراینی قرار است در درازمدت از دانمارک به رومانی منتقل شود، کشوری که به تازگی در قراردادی به ارزش ۳۸۸ میلیون یورو، ۳۲ جنگنده اف-۱۶ دست دوم از نروژ خریده است. رومانی ۱۷ جنگنده اف-۱۶ دیگر هم از پرتغال خریداری کرده است.

بخارست در حال مدرن‌سازی نیروی هوایی خود با جایگزین کردن جنگنده‌های از دور خارج میگ‌-۲۱ مربوط به دوره شوروی سابق است.

هلند و دانمارک هم در حال به روز کردن نیروی هوایی خود هستند. این کشورها که هواپیماهای «قدیمی» خود را به اوکراین اهدا می‌کنند، خود به دنبال خرید هواپیماهای پیشرفته‌تر هستند.

درخواست‌های اوکراین از متحدان خارجی‌اش برای دریافت جت‌های جنگنده از همان روزهای ابتدایی حمله روسیه به اوکراین آغاز شد. حالا بعد از حدود یک سال و نیم از آغاز جنگ، چراغ سبز آمریکا به دانمارک و هلند برای این که تعدادی از جنگنده‌های اف-۱۶ خود را در اختیار اوکراین بگذارند، می‌تواند تغییراتی اساسی در وضعیت جنگ ایجاد کند.

در سفر هفته گذشته ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهور اوکراین به این دو کشور اروپایی توافق شد که کی‌یف در مجموع ۶۱ جنگنده دریافت کند که از این تعداد ۴۲ فروند سهم هلند است و بقیه را دانمارک تامین می‌کند.

ر‌ئیس جمهور اوکراین روز توافق را «روزی مهم و پربار» توصیف کرد و از دو کشور اروپایی و همین طور آمریکا به خاطر ادامه حمایت از اوکراین قدردانی کرد.

توافق انتقال اف-۱۶های ساخت آمریکا هم مانند تانک‌های لئوپارد و پیش از آن سیستم پدافند هوایی پاتریوت بعد از مذاکراتی طولانی به دست آمد.

واکنش روسیه

قدرت‌های غربی، به ویژه آمریکا تمایل چندانی به تایید این توافق نداشتند چون نگران بودند که چنین اقدامی به رویارویی بیشتر و مستقیم‌تر با روسیه منجر شود.

الکساندر گروشکو، معاون وزیر خارجه روسیه پیشتر هشدار داده بود که در صورت انتقال جنگنده به اوکراین، کشورهای غربی با «مخاطرات بسیار جدی» روبرو خواهند شد.

ولادیمیر باربین، سفیر روسیه در دانمارک هم روز دوشنبه ۲۱ اوت با تکرار این هشدار به یک خبرگزاری دانمارکی گفت:‌ «این واقعیت که دانمارک تصمیم گرفته ۱۹ جنگنده اف-۱۶ به اوکراین اهدا کند به تشدید تقابل منجر خواهد شد.»

زمان‌بندی تحویل جنگنده‌ها

اوکراین و حامیانش در خارج از این کشور ماه‌هاست که برای تحویل این جنگنده‌ها لابی می‌کنند و حرفشان این است که برتری هوایی به روسیه تنها راه سرعت بخشیدن به حملات اوکراین برای پس گرفتن مناطق اشغال‌شده است.

یوری اینهات، سخنگوی فرماندهی نیروی هوایی اوکراین چند ماه پیش گفته بود: «اگر اف-۱۶ها به دست ما برسد، ما برنده این جنگ خواهیم بود.» این دیدگاه موافقان بسیاری در غرب دارد و کارشناسان نظامی به این موضوع اشاره می‌کنند که جنگیدن بدون حمایت هوایی گسترده به معنای تلفات بیشتر نیروها است که با حمایت هوایی قابل پیشگیری است.

مته فردریکسون، نخست وزیر دانمارک، دلیل و برنامه‌های خود برای تحویل جنگنده‌ها به اوکراین را این طور توضیح داد: «هدف از این انتقال حفاظت از اوکراین است. برنامه ما این است که اواخر امسال شش جنگنده را تحویل دهیم و در سال آینده هشت تا و سال بعد از آن پنج جنگنده دیگر را در اختیار اوکراین بگذاریم.»

چنین توافقی باعث تقویت روحیه نیروهای اوکراینی می‌شود اما واقعیت این است که تحویل هواپیماها چند ماه طول می‌کشد و اوکراین به این زودی‌ها نمی‌تواند روی استفاده از آنها حساب کند.

برنامه دانمارک برای فرستادن تعدادی از جنگنده‌ها در سال ۲۰۲۵ نشان می‌دهد که متحدان اروپایی اوکراین،‌ به برنامه‌هایی بلند مدت برای جنگ روسیه و اوکراین فکر می‌کنند.

چنین تعهدی با در نظر گرفتن این موضوع که پیش‌بینی نتیجه انتخابات آتی ریاست جمهوری در آمریکا غیرممکن است، حیاتی به نظر می‌رسد.

اف-۱۶ چه ویژگی‌هایی دارد؟

اف-۱۶ به عنوان یکی از قابل اطمینان‌ترین جنگنده‌ها در جهان شناخته می‌شود.

به عنوان یک جنگنده چند منظوره، قابلیت مسلح شدن به موشک‌ها و بمب‌های هدایت دقیق را دارد و همچنین به گفته نیروی هوایی آمریکا می‌تواند تا سرعت ۲۴۰۰ کیلومتر بر ساعت پرواز کند.

قابلیت‌های هدف‌گیری اف-۱۶ اوکراین را قادر می‌کند که در تاریکی شب یا هرگونه شرایط آب و هوایی، نیروهای روسیه را با دقت بالا هدف قرار دهد.

گفته می‌شود که اوکراین در حال حاضر ده‌ها هواپیمای جنگی در اختیار دارد که بیشتر آنها میگ‌هایی هستند که به دوره اتحاد جماهیر شوروی برمی‌گردند.

اما در مقابل روسیه از هواپیماهای مدرن‌تری استفاده می‌کند که می‌توانند در ارتفاع بالاتر پرواز کنند و هواپیماهای دیگر را از فاصله خیلی دور شناسایی کنند.

یوری اینهات، سخنگوی فرماندهی نیروی هوایی اوکراین به وال استریت ژورنال گفته است: «یک جنگنده روسی با رادارهایش فاصله‌ای معادل دو یا سه برابر هواپیماهای ما را رصد می‌کند. جنگنده‌های ما در واقع کور هستند، نمی‌توانند ببینند.»

کی‌یف نیاز به هواپیماهای جنگی مدرن دارد تا بتواند در برابر حملات مدام و مرگبار پهپادی و موشکی روسیه از آسمان خود دفاع کند و از ضد حملات خود در جنوب و شرق اوکراین که تا کنون نتایج اندکی داشته حمایت کند.

به گفته لاکهید مارتین، شرکت آمریکایی سازنده تجهیزات نظامی که جنگنده‌های اف-۱۶ را هم تولید می‌کند، در حال حاضر سه هزار فروند از این هواپیماها در ۲۵ کشور جهان وجود دارد.

صادرات و جابجایی جنگنده‌های اف-۱۶ نیاز به تایید دولت آمریکا دارد چون این هواپیماها ساخت آمریکا است.

وجه سیاسی ماجرا هم مهم است و به این برمی‌گردد که آمریکا قدرتمندترین عضو ناتو است. چنین تغییر رویکردهای مهمی در قبال اوکراین بدون تایید آمریکا امکان‌پذیر نیست.

آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا برای نشان دادن حمایت آمریکا از فرستادن جنگنده به اوکراین نامه‌هایی برای وزرای خارجه دانمارک و هلند فرستاد. او در این نامه‌ها نوشت: «بسیار مهم است که اوکراین قادر باشد در برابر حملات مداوم روسیه و نقض تمامیت ارضی‌اش از خود دفاع کند.»

جنبه بسیار مهم دیگری که تایید آمریکا برای اوکراین دارد این است که راه را برای فرستادن جنگنده‌های ساخت کشورهای دیگر برای کی‌یف هم باز می‌کند.

ولودیمیر زلنسکی، قبل از امضای توافق با دانمارک و هلند به سوئد سفر کرد و در آنجا اعلام کرد که آموزش خلبان‌های اوکراینی برای پرواز جت‌های جنگنده ساب ۳۹ گریپن آغاز شده که تلویحا به معنای این بود که جنگنده‌های بیشتری در راه است.

اول، آموزش

در این میان آموزش پرواز، عملیات، و تعمیرات و نگهداری جنگنده‌های اف-۱۶ بسیار مهم است. یک برنامه جامع آموزشی، که ائتلافی از کشورهای غربی برای گروهی منتخب از خلبان‌های نظامی اوکراینی تدارک دیده، در دانمارک آغاز شده است.

تروئلس پولسن، کفیل وزرات دفاع دانمارک اظهار امیدواری کرده که نتایج این برنامه آموزشی از اوایل سال ۲۰۲۴ قابل مشاهده باشد.

سایر خدمه و کارکنان هم باید آموزش ببینند و هم‌زمان سیستم‌های جامع تعمیرات و نگهداری جنگنده‌ها هم باید طراحی و پیاده‌سازی شود.

ژنرال میکولا اولشچاک، فرمانده نیروی هوایی اوکراین در تلویزیون دولتی این کشور اطمینان داد که اوکراین توانایی و امکانات کافی برای حفاظت از هواپیماها و «دور نگه داشتن آنها از گزند روسیه» را دارد.

یکی از خلبان‌های جنگی اوکراین که با نام عملیاتی «مونفیش» شناخته می‌شود و در حال گذراندن دوره آموزش پرواز اف-۱۶ است به تلویزیون اوکراین گفت که تجربه رزمی و قابلیت ارتباط با زبان انگلیسی از مهم‌ترین عواملی بوده که در انتخاب آنها نقش داشته است.

به گفته او خلبان‌ها و خدمه فنی در گروهی که در این دوره آموزشی حضور دارند، همگی مسلط به زبان انگلیسی هستند.

این خلبان درباره میزان پیشرفته بودن این هواپیماها گفت:‌ «اف-۱۶ در مقایسه با هواپیماهایی که ما با آن پرواز می‌کنیم، مثل گوشی‌ هوشمند در مقابل موبایل‌های قدیمی دکمه‌دار است.»

مدرن‌سازی در برنامه

برنامه آموزش خلبان‌های اوکراینی قرار است در درازمدت از دانمارک به رومانی منتقل شود، کشوری که به تازگی در قراردادی به ارزش ۳۸۸ میلیون یورو، ۳۲ جنگنده اف-۱۶ دست دوم از نروژ خریده است. رومانی ۱۷ جنگنده اف-۱۶ دیگر هم از پرتغال خریداری کرده است.

بخارست در حال مدرن‌سازی نیروی هوایی خود با جایگزین کردن جنگنده‌های از دور خارج میگ‌-۲۱ مربوط به دوره شوروی سابق است.

هلند و دانمارک هم در حال به روز کردن نیروی هوایی خود هستند. این کشورها که هواپیماهای «قدیمی» خود را به اوکراین اهدا می‌کنند، خود به دنبال خرید هواپیماهای پیشرفته‌تر هستند.