نخستین تفسیر قرآن به زبان‌های انگلیسی و روسی را چه کسی نوشت؟

آفتاب‌‌نیوز :

نخستین اندیشمندی که کار تفسیر قرآن به زبان‌های انگلیسی و روسی را به دست گرفت، مرحوم «فقیه ایمانی» بود که به سفارش امام خمینی (ره) کتابی را با عنوان «نور القرآن فی تفسیر القرآن» به علاقه‌مندانی در سرتاسر جهان ارائه کرد.

خدا رحمت کند آیت الله سید کمال فقیه ایمانی را که امروز دومین سالگرد این خادم قرآنی را پشت سر می‌گذاریم. اگرچه حدود یک ماه پیش اعلام شد که دیگر ضرورتی به زدن ماسک وجود ندارد و کرونا به عنوان یک بیماری فراگیر از کشور رخت بربسته، ولی سخن گفتن از بزرگان و اندیشمندانی که در سال‌های اخیر با کرونا دیده از جهان فروبستند، سخت است. اگرچه بیماری‌های زمینه‌ای ریوی و کلیوی، بهانه بستری شدن وی در بیمارستان عسگریه اصفهان بود، ولی در ادامه به کرونا مبتلا شد و دعوت حق را لبیک گفت.

آیت الله فقیه ایمانی یکی از روحانیون جلیل القدری بود که رهبر معظم انقلاب در پیام تسلیت خود از وی به عنوان نمونه بارزی از مجاهدت فرهنگی و حضور مردمی و فعالیت اجتماعیِ علمای دینی در اصفهان یاد کرد که در طول سالیان متمادی، خدمات ارزشمندی در نشر معارف اسلامی در عرصه‌های بین‌المللی ارائه کرد.

فقیه ایمانی در سال ۱۳۱۳ خورشیدی (برابر با ۱۳۵۳ قمری) در خانواده‌ای روحانی در محله امامزاده اسماعیل اصفهان چشم به جهان گشود. این عالم بزرگ در مدت تحصیل در حوزه از محضر استادان زیادی بهره برد و به مدرسه‌های گوناگون، چون مدرسه حجتیه، فیضیه، دارالشفا و مدرسه خان رفت.

وی در محضر استادانی همچون آیت الله حسین نوری همدانی، حاج شیخ عبدالجواد اصفهانی، آیت الله محمد مجاهدی تبریزی، آیت الله سیدمحمدحسین طباطبایی، آیت الله سیدمحمدباقر سلطانی و آیت الله علی مشکینی شاگردی کرد، مدارج علمی را یکی پس از دیگری پشت سر گذاشت و به مراتب بالا دست یافت. وی همچنین، از درس خارج آیات عظام امام خمینی (ره) و آیت الله العظمی گلپایگانی بهره برد. آیت الله فقیه ایمانی به علت فوت پدرش به اصفهان بازگشت و خدمات گسترده تبلیغی و علمی خود را آغاز کرد و در اصفهان به تدریس و تربیت طالبان علوم دینی پرداخت

این چهره ماندگار استان اصفهان منشا خدمات و اثرات بزرگ عمرانی، اجتماعی، فرهنگی و درمانی فراوانی بود که به عنوان نمونه می‌توان به ایجاد کتابخانه بزرگ به نام امیرالمومنین (ع) و مرکز تحقیقات و پژوهش‌های علمی، تاسیس حوزه علمیه اصفهان به نام دارالحکمه باقر العلوم (ع) و پرداخت هزینه تحصیلی به طلاب علوم دینی، تاسیس بیمارستان امام حسین (ع) و مرکز تخصصی بیماری‌های عفونی، بیمارستان سوانح سوختگی امام موسی کاظم (ع)، بیمارستان زنان و زایمان حضرت زهرا (س)، درمانگاه شهدا، مدرسه حجتیه مشهد، تاسیس صندوق جهیزیه، راه اندازی صندوق قرض الحسنه، سفر‌های تبلیغی به هلند، بلژیک، کویت، عراق، لبنان، بوسنی، پاکستان و همچنین ساخت واحد‌های مسکونی برای طلاب اشاره کرد.

تفسیر قرآن به زبان‌های انگلیسی و روسی یکی از کار‌های شاخص و ارزشمند فقیه ایمانی بود. او درباره سفارش امام خمینی (ره) برای تفسیر انگلیسی قرآن گفت: یک بار رفتم خدمت حضرت امام. فرمودند «آقای فقیه، شاید علمای بزرگوار گذشته غفلت کردند یا توجه خاصی نبوده که ما تفسیر قرآن به زبان انگلیسی و روسی نداریم. ترجمه داریم، اما تفسیر نداریم. خواهش می‌کنم شما همه کار‌های آخوندی را بگذار کنار و وارد این مرحله شو که این کار زنده شود.» من هم گفتم چشم اطاعت می‌کنم.

امام گفتند «هر کاری هم داری، من در خدمتم» و من گفتم من فقط دعا می‌خواهم. دعا کنید که بتوانم. امام گفتند «چند نفر هم به میدان آمدند، اما عقب زدند. سفت و محکم برو جلو بلکه به حول و قوه خدا این کار انجام گرفت.

فقیه ایمانی افزود: آمدم اصفهان و چند نفر از رفقا را جمع کردم. بنا شد فارسی این کار را خودم انتخاب کنم. از چند تفسیر سنی و شیعه گلچین می‌کردم. مواردی که روی آن‌ها حساسیت بود را نمی‌آوردم. اخبار اهل بیت علیهم السلام از فریقین را هم چاشنی آن می‌کردم. آن گروه این را از من می‌گرفت و ترجمه می‌کرد. در زمان حیات امام (ره) سه جلدش بیرون آمد. باقی اش هم ۲۰ جلد شد. آقا خیلی از این کار خوشحال بودند...؛ تفسیر در ۲۰ جلد به انگلیسی منتشر شد و نسخه روسی هم، چون حروف و صفحه اش را ریزتر گرفتند، ۱۸ جلد شد.

وی اضافه کرد: تفسیر «نورالقرآن فی تفسیر القرآن» گلچینی از تفسیر‌های گوناگون است که با چشم پوشی از اختلاف‌های لغوی و موارد اختلاف شیعه و سنی، مجموعه‌ای روان و قابل اعتماد را به مخاطبان عرضه کرده است. روزانه ۶۰ تا ۷۰ جلد تفسیر برای درخواست کنندگان فرستاده می‌شد، حتی برخی از کشور‌ها نیز خود تصمیم به چاپ این کتاب گرفتند. همچنین، این کتاب در اینترنت نیز موجود و در اختیار علاقه‌مندان است.

حجت الاسلام رسول ملکیان درباره ترجمه تفسیر نورالقرآن گفت: بنابر گفته‌های مرحوم آیت الله فقیه ایمانی به درخواست یک زندان در آمریکا، ۲۰ دوره کامل تفسیر به زبان انگلیسی ارسال شد. رئیس زندان پس از مطالعه این تفسیر اخذشده از یک زندانی مسلمان، با ارسال نامه‌ای حاوی ۴۰۰ دلار، از ما خواست تا ۲۰ دوره از این تفسیر را برای ارائه در کتابخانه زندان برای آنان بفرستیم. خاطرم هست که آیت الله فقیه ایمانی در این باره گفته بودند «با توجه به اینکه بودجه موسسه تحقیقاتی کتابخانه امیرالمؤمنین (ع) اصفهان توسط مردم تأمین می‌شد، صلاح بر این دیده شد که ۴۰۰ دلار به همراه کتاب‌های درخواستی به آن زندان ارسال شود و البته در نامه ای، خواستار توزیع این مبلغ در میان زندانیان محروم شدیم.»

وی افزود: همچنین در زمان ریاست جمهوری بیل کلینتون، نفوذ اثرگذرای این تفسیر قرآن، به خانه رئیس جمهور آمریکا می‌رسد که در نامه‌ای که به دفتر مرحوم آیت الله فقیه ایمانی ارسال شده بود، این چنین توصیف می‌شود که روزی کلینتون می‌بیند که دخترش مشغول خواندن کتابی به نام نورالقرآن است که آن را بررسی می‌کند و می‌بیند، این کتاب تفسیر قرآن است و نامه‌ای برای آیت الله فقیه ایمانی به عنوان رئیس موسسه تحقیقاتی امیرالمومنین (ع) می‌فرستد و از اینکه این تفسیر را دخترش مطالعه می‌کند، خبر می‌دهد. البته از مرحوم آیت الله فقیه ایمانی نقل است که این تفسیر، از مجموعه تفاسیر نورالقرآن به زبان انگلیسی ارسال شده به آمریکاست که در کنفرانسی به دست دختر رئیس جمهور می‌رسد و او مشتاق خواندنش می‌شود.

فقیه ایمانی در سال ۷۴ به عنوان خادم قرآنی در بخش پژوهش معرفی شد. علاوه بر انتشار تفسیر قرآن به زبان‌های انگلیسی و روسی، ترجمه‌هایی از قرآن به زبان‌های ترکی آذری در یک جلد، ایتالیایی در دو جلد، اسپانیایی در یک جلد و مالایی در هشت جلد از سوی موسسه امیرالمومنین (ع) منتشر شده و یک کتاب حدیث نیز به زبان‌های انگلیسی، روسی، ایتالیایی، اسپانیایی، آلمانی، ترکی آذری، ترکی استانبولی و مالایی در سراسر جهان به ویژه اروپا، آمریکا و آفریقا مورد استقبال قرار گرفت.