مرگ دست‌کم یک زن در بازداشتگاه «جهنمی» پناهجویان در لیبی

روزنامه گاردین سه‌شنبه ۲۹ اوت/۷ شهریور فیلمی را منتشر کرده که گفته می‌شود تاریخ آن مربوط به دو هفته پیش از انتشار است. گروهی از پناهجویان که از لیبی وارد تونس شده‌اند این فیلم را تهیه کرده و در اختیار گاردین قرار داده‌اند. این فیلم اتاقی را در داخل بازداشتگاه ابوسلیم در طرابلس نشان می‌دهد. صدها زن پناهجو در این اتاق محبوس‌اند و تعداد زیادی از آن‌ها روی زمین خوابیده‌اند. صدای زنی که لهجه نیجریه‌ای دارد روی تصاویر می‌گوید که اینجا زندان است، ما را نجات بدهید. او در ادامه زنی را نشان می‌دهد که برهنه و با چشمان باز روی زمین افتاده و به‌نظر می‌آید که مرده است. به گفته او این زن صبح همان روز درگذشته است.

سازمان پزشکان بدون مرز (MSF) و یک منبع سازمان ملل صحت این ویدئو را تأیید کرده و گفته‌اند که این تصاویر در ابوسلیم فیلمبرداری شده است.

بسیاری از سازمان‌های غیردولتی پیشتر بارها گزارش‌هایی را از وقوع مکرر خشونت علیه پناهندگان و مهاجرانی که در این مرکز و مراکز دیگر نگهداری می‌شوند، منتشر کرده‌اند. به تأیید پزشکان بدون مرز، در ژوئن ۲۰۲۱ مسئولان این مرکز با سلاح‌های خودکار به سوی پناهجویان بازداشتی شلیک کردند که منجر به کشته‌شدن تعداد زیادی از آن‌ها شد. این گروه هفته گذشته اعلام کرد که تا پایان سال به فعالیت‌های پزشکی در طرابلس پایان خواهد داد.

یک منبع سازمان ملل درباره ویدئوی منتشرشده گفت که زن حاضر در این ویدئو که گمان می‌رود اهل سومالی باشد، احتمالاً بر اثر بیماری سل جان باخته است.

ده‌ها پناهجوی بازداشت شده در ابوسلیم به این بیماری مبتلا شده‌اند و بر مبنای گزارش امدادگران افراد مبتلا در اتاق‌های شلوغ پر از تشک و بدون دسترسی به مراقبت‌های پزشکی به‌سر می‌برند.

ابراهیم، پناهجوی اهل سیرالئون که پیشتر در طرابلس بازداشت شده بوده و اکنون در تونس زندگی می‌کند، در رابطه با این بازداشتگاه به روزنامه گاردین گفت: «تنها راه خروج از ابوسلیم، پرداخت ۱۰۰۰ دلار باج است.»

زن دیگری از سیرالئون که نام او اعلام نشده اما او هم تجربه بازداشت در ابوسلیم را داشته دریافت باج از سوی مسئولان بازداشتگاه را تأیید کرده و گفته «هیچ راه دیگری برای خروج از ابوسلیم وجود ندارد. آن‌جا جهنم است».

سازمان پناهندگان در لیبی که توسط مهاجران و پناهجویان اداره می‌شود اعلام کرده که در حال بررسی این پرونده است. یک سخنگوی این سازمان گفت:

ما در تلاشیم تا بفهمیم این زن کیست. البته همیشه چالش‌هایی برای جمع‌آوری اطلاعات در مورد مرگ و میر و شکنجه در لیبی وجود دارد. قربانیان و شاهدان عینی غالباً در بازگویی تجربه‌ها و مشاهداتشان مرددند.

بر اساس تحقیقات سازمان ملل، نیروهای مسلح و شبه‌نظامیان در این کشور مرتکب جنایات جنگی و جنایت علیه بشریت می‌شوند و پناهجویان قربانیان عمده این جنایت‌ها هستند. در گزارش نهایی بازرسان یک کمیسیون ویژه به شورای حقوق بشر سازمان ملل، موارد متعددی از بازداشت‌های خودسرانه، قتل، تجاوز جنسی، بردگی، کشتار غیرقانونی و ناپدید شدن اجباری در لیبی مستند شد که نشان می‌دهد که تقریباً همه بازماندگان این جنایت‌ها که با آن‌ها مصاحبه شده، به دلیل ترس از انتقام و عدم اعتماد به نظام قضائی لیبی، از طرح اتهام خودداری کرده‌اند. شواهد زیادی وجود دارد که نشان می‌دهد آن‌ها به طور نظام‌مند شکنجه شده و به بردگی جنسی کشیده شده‌اند.

وینسنت کوچتل، فرستاده ویژه آژانس پناهندگان سازمان ملل در غرب و مرکز مدیترانه نیز به انتشار این ویدئو واکنش نشان داد و گفت همه باید برای منع بازداشت خودسرانه پناهجویان تلاش کنند.

هزاران پناهجو و مهاجر در مراکز بازداشت در سراسر لیبی نگهداری می‌شوند که اسماً توسط اداره مبارزه با مهاجرت غیرقانونی (DCIM) این کشور اداره می‌شود و وزارت کشور لیبی بر آن نظارت می‌کند.

سازمان‌های امدادگر ضرب و شتم شدید پناهجویان، خشونت جنسی، اخاذی و کار اجباری را در مراکز بازداشت در سراسر لیبی ثبت کرده‌اند. این مراکز برای اسکان افرادی استفاده می‌شود که می‌خواهند از طریق مدیترانه به اروپا برسند اما گارد ساحلی لیبی تحت حمایت اتحادیه اروپا آن‌ها را به اجبار بر می‌گرداند.

سازمان عفو بین‌الملل در سال ۲۰۲۱ گزارش داد که نگهبانان زنان محبوس در این مراکز را در ازای تأمین آب آشامیدنی به برقراری «رابطه جنسی» مجبور کرده (مورد تجاوز جنسی قرار می‌دهند) و به سوی بازداشت‌شدگان تیراندازی می‌کنند.

طبق گزارش عفو بین‌الملل مقام‌های لیبی وعده داده‌اند که این مراکز را ببندند، اما به‌رغم بستن مرکز‌های قبلی «نگهداری» از پناهجویان، نقض حقوق بشر در مراکزی که به تازگی باز شده یا بازگشایی شده‌اند ادامه پیدا کرده است.

شورای حقوق بشر سازمان ملل در سال ۲۰۲۱ بر مبنای گزارش‌ نهادهای حقوق بشری به این نتیجه رسید که شرایط در مراکز بازداشت مهاجران لیبی یک جنایت احتمالی علیه بشریت است.

کمیسیون تحقیق سازمان ملل خواستار پایان دادن به مصونیت از مجازات گسترده در لیبی شد و اتحادیه اروپا را هم متهم کرد که با حمایت از گارد ساحلی لیبی، در جنایت علیه پناهجویان شریک است. لیبیِ نفت‌خیز در شمال آفریقا یکی از مسیرهای اصلی حرکت پناهجویان کشورهای مختلف به سمت اروپا است.

کسانی که موفق به فرار از بازداشتگاه‌های لیبی می‌شوند، سعی می‌کنند از مرز به تونس پناه ببرند؛ کشوری که حتی بیش از لیبی مانع رسیدن پناهجویان به اروپا می‌شود. اتحادیه اروپا در یک اقدام غیرانسانی و بحث‌برانگیر ماه گذشته قراردادی به ارزش یک میلیارد یورو با تونس بست تا این کشور جلوی مهاجرت جان‌به‌لب‌رسیدگان آفریقایی را به اروپا بگیرد.

تونس اخیراً متهم شده است که صدها نفر از مردم آفریقای جنوب صحرا را به یک منطقه متروک در امتداد مرز با لیبی منتقل کرده است؛ جایی که در نهایت توسط مرزبانان لیبی دوباره دستگیر و به مراکز بازداشت باز گردانده می‌شوند.