ایران و هند در عرفان یکدیگر را ملاقات می‌کنند

غلامعلی حداد عادل در محفل ادبی شاعران هند ـ دوستان ایران که به مناسبت سالروز استقلال کشور هندوستان و به نشانۀ دوستی دو کشور ایران و هند برپا شده بود، هند را یکی از مقاصد مهم سفر ایرانیان در طول تاریخ عنوان کرد و گفت: گویی به هند رفتن حج اهل فضل، ادب و کمال بوده است.

وی بیان کرد: هر وقت که دولت هند رایزن فرهنگی فرهیخته‌ای را به ایران می‌فرستد، من خوشحال می‌شوم و آن را نویدبخش دوران پرثمری می‌دانم که روابط میان دو کشور را تقویت می‌کند. در هفت هشت سال گذشته چند رایزن فرهنگی از هند به ایران آمده‌اند که در گسترش روابط فرهنگی دو کشور نقش پررنگی داشته‌اند.

حداد عادل افزود: پیش از آن که بالرام شوکلا، رایزن فرهنگی هند در ایران شود، او را می‌شناختم و از عشق و علاقۀ او به زبان فارسی باخبر بودم و انتخاب او را به این سمت به فال نیک گرفتم. همواره در تمام این سال‌ها دربارۀ تأثیر زبان فارسی در هند سخن گفته شده است اما این بار بالرام شوکلا توپ را به زمین ایرانی‌ها انداخته و محفلی ادبی با عنوان تأثیر هند بر زبان فارسی برپا کرده است. به نظر من طرح چنین موضوعی و برگزاری چنین محفلی کار درست و به‌جایی است.

رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی گفت: روابط فرهنگی ایران و هندوستان ریشۀ چند هزارساله دارد و اگر به تاریخ نگاه کنیم و پیشینۀ اقوامی را که از سواحل دانوب شمالی به ایران و سرزمین‌های جنوبی سفر کردند و در این سرزمین‌ها سکنی گزیدند بررسی کنیم متوجه می‌شویم که نیاکان ایرانی‌ها و هندی‌ها با هم مشترک است و امروز می‌توانیم بگویم ایرانی‌ها و هندی‌ها پسرعمو هستند و این هم‌ریشه بودن در زبان و فرهنگ‌شان آشکار است.

حداد عادل ادامه داد: روابط فرهنگی ایران و هند به پیش از اسلام باز می‌گردد. همواره در طول تاریخ ایرانی‌ها بنا به دلایل فرهنگی، سیاسی و اجتماعی به هند مهاجرت کرده‌اند و به واسطۀ این سفرها بر فرهنگ و تمدن یکدیگر تأثیر گذاشته‌اند. هند یکی از مقاصد اصلی سفر و مهاجرت اهل فرهنگ ایران بوده است.

وی افزود: ۵۰۰ سال پیش یک ایرانی وقتی میل سفر داشت، اصلا هوس سفر به پاریس، لندن و برلین نمی‌کرد، به هند می‌رفت و سفر به هند تنها مختص به شاعران و ادبا نبود، بلکه هند مقصد سیاستمدران، هنرمندان، شاعران، نویسندگان و صنعتگران بود و این سفرها همواره از راه دریا بود و در بسیاری از منابع شرحی از داستان مهاجرت ایرانیان به هند نوشته شده است.

حداد عادل تصریح کرد: برخی از شاعران به واسطه این که احساس می‌کردند شعرشان در ایران خریدار ندارد، به هند مهاجرت کردند و اگر بخواهیم منحنی سفر ایرانیان به هند را رسم کنیم شاهد فراز و فرود سفر ایرانیان به هند خواهیم بود. یکی از مهاجرت‌های بزرگ ایرانی‌ها به هند، مهاجرت زرتشیان بوده است که در چند نوبت اتفاق افتاده است.

وی افزود: در بمبئی جمعیت بزرگی زندگی می کنند که به زبان فارسی سخن می‌گویند. فرهنگ و تمدن هندی از جمله تمدن‌هایی است که بر فرهنگ و زبان ما تأثیر گذاشته است و این تأثیر را از جنبه‌های مختلف می‌توانیم بررسی کنیم؛ اما من در این مجال کوتاه تنها می‌خواهم به نمای کلی از این تأثیر بپردازم. اگر روزی دانشنامه‌ای دربارۀ تأثیر هند در زبان فارسی منتشر شود این دانشنامه بسیار متنوع خواهد بود.

رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی گفت: یکی از جنبه‌های تأثیر هند وصف خود هند است. بیشتر شاعران و نویسندگان ایرانی در آثارشان هند را وصف کرده‌اند. اگر تمام این مطالب را گردآوری کنیم، کتاب مفصلی خواهد شد. گویی به هند رفتن حج اهل فضل، ادب و کمال بوده است.

حداد عادل خاطرنشان کرد: در میان شهرهای هند، بیشتر مطالب و شعرها را ایرانی‌ها دربارۀ کشمیر نوشته‌اند. گویی لطافت، هوا و زیبایی کشمیر دل ایرانی‌ها را برده است.

وی با اشاره به پژوهش‌های متعدد ایرانی‌ها دربارۀ فرهنگ و تمدن هندی‌ها گفت: در دوران معاصر، دکتر فتح‌الله مجتبائی، داریوش شایگان و محمدحسین مشایخ فریدنی پژوهش‌های ارزشمندی در این عرصه انجام داده‌اند و این آثار بسیار ارزشمند هستند.

رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی با اشاره به اهمیت کتاب کلیله و دمنه گفت: اگر تنها درباره تأثیر این اثر در ادبیات فارسی کتاب بخواهیم بنویسیم چندین عنوان کتاب خواهد شد. همچنین دربارۀ ترجمۀ کلیله و دمنه به زبان فارسی چندصد برگ می‌توان نوشت که کتاب مفصلی خواهد شد.

وی افزود: در مقاله‌ای که دکتر فتح‌الله مجتبائی نوشته‌اند ریشۀ شصت داستان مثنوی را هندی دانسته‌اند. همچنین در این مقاله عنوان کرده‌اند که بسیاری از متون تاریخی هند به زبان فارسی نوشته شده است و بر این اساس اگر هندی‌ها بخواهند تاریخ خود را بخوانند باید به زبان فارسی تسلط داشته باشند.

حداد عادل گفت: اصلاحات ادبی بسیاری همچون خال جبین از زبان هندی وارد زبان و ادبیات فارسی شده است و در بسیاری از ضرب‌المثل ها، ترانه‌ها و تصنیف‌ها دربارۀ هند سخن به‌میان آمده است که همه این موضوعات می‌تواند دستمایۀ کارهای پژوهشی ارزشمندی شوند.

محفل ادبی شاعران هند ـ دوستان ایران به همت مرکز فرهنگی سوامی ویوکاناندا و با مشارکت دفتر شعر و موسیقی و سرود سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران و سازمان اسناد کتابخانۀ ملی جمهوری اسلامی ایران برگزار شد.

۵۷۵۷