اکران آنلاین، نام دیگر فیلم‌کُشی؛ از «تفریق» تا «بی‌رویا»

آفتاب‌‌نیوز :

به ۴۳ ماه پیش بازگردیم، کرونا آمده بود، جهان به هم ریخته بود، سینماها، کنسرت‌ها، تئاترها، مشاغل و به عبارتی زندگی به معنای واقعی تعطیل شده بود. یک ماهی سالن‌های سینما تعطیل شد، دو ماه، سه ماه، کار از کار گذشته بود، بزرگ‌ترین فیلم‌سوزی تاریخ در حال رخ دادن بود. ایده‌ای روی میز گذاشته شد، به نام اکران آنلاین این نوع از اکران با اینکه سالیان سال در تمام کشور‌های جهان مورد استفاده قرار گرفته بود، اما به نوعی در ایران کلید‌های ابتدایی آن زده شده بود.

اکران آنلاین قرار بود چرخه نمایش را ادامه دهد و به دنبال این بود که راه جدیدی را برای اکران فیلم‌ها باز کند؛ که بتوان بار اکران را تقسیم کند. اما یک گارد حدودی هم نسبت به این ماجرا گرفته شد، چون اساسا عده‌ای همیشه نسبت به امکانات جدید گارد می‌گیرند.

چرا بحث گارد گرفتن مطرح می‌شود به این خاطر که زمانی که صنعت دیجیتال وارد کشور شد همه یک گارد شدیدی نسبت به این موضوع داشتند، حتی خیلی از افراد آن را سینما نمی‌دانستند ان را بخشی از ویدئو می‌دانستند، اما از آنجایی که تکنولوژی هیچ‌گاه از حرکت نمی‌ایستد به مرور زمان با این مسئله کنار آمدند. این موضوع درباره اکران آنلاین هم صدق می‌کرد. ما در میان یک جمعیت ۸۵ میلیون نفری فقط دو میلیون مخاطب ثابت داریم که به سینما می‌روند که به مرور زمان و کم رنگ شدن سینما در این دوران، این تعداد از مخاطب هم کنار گذاشته شدند. اتفاق ثبت اکران آنلاین این بود که مخاطب همچنان دستش را در جیبش می‌کرد و هزینه‌ای را برای خرید بلیت سینما پرداخت می‌کرد. اما همچنان بحث قاچاق فیلم یکی از بزرگ‌ترین و اساسی‌ترین معضلات بوده و هست.

مشکل اساسی اکران آنلاین

مسئله اصلی اکران فیلم به صورت آنلاین یک موضوع جدی است، آن هم لو رفتن آثار و قاچاق شدن آن‌ها بلافاصله پس از اکران، فیلم‌ها رخ می‌دهد. حامد سلیمان‌زاده، منتقد وداور جشنواره‌های مختلف سینمایی درباره عدم وجود شرایط مناسب برای اکران آنلاین گفت: «یکی دیگر از مشکلات ما مخصوصا در مواجهه با اکران آنلاین این است که بستر امنی برای حفظ آثار نداریم و این‌گونه سینمای ایران هیچ وقت نمی‌تواند در بستر مجازی به حیات خود ادامه دهد. اگر کسی به سمت اکران آنلاین برود، فقط یک نعش از اثرش باقی می‌ماند. مشکل هم آنجاست که هیچ‌گاه از قانون کپی رایت حمایت نشده و نخواهد شد.»

سیدامیر سیدزاده تهیه‌کننده سینما، درباره وضعیت اکران آنلاین فیلم‌های سینمایی گفت: «بزرگ‌ترین مشکل ما این است که به سینما به عنوان یک صنعت نگاه نمی‌کنیم. در همه جای دنیا، سینما یک صنعت است، صنعتی که دارای هویت اقتصادی و هویت فرهنگی است و متاسفانه، چون این نگاه وجود ندارد، زیر ساخت کافی هم برای آن نداریم.»

این تهیه‌کننده به موضوع قانون کپی‌رایت اشاره کرد و گفت: «بحث قانون منع کپی رایت مسئله‌ای است که بزرگ‌ترین آسیب را به سینمای ایران وارد کرده است و متاسفانه هیچ اقدامی برای رسیدگی به این موضوع انجام نمی‌شود. ارگان‌ها و دستگاه‌های نظارتی و اجرایی مختلف که در راس آن‌ها وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی قرار دارد، باید به این مسائل رسیدگی کنند، اما هیچ اقدامی انجام نمی‌دهند در دو دولت گذشته نیز آقای روحانی، هیچ توجهی به سینما و ارتقای آن نداشته است.»

یکی از دلایل شکست اکران آنلاین در کشور ما، بدون شک نداشتن قانون برای جلوگیری از کپی غیرمجاز است. موضوعی که بار‌ها و بارها، دلسوزان عرصه سینما و نمایش خانگی درباره آن هشدار داده‌اند، اما به نظر می‌رسد وجود این قانون گرچه سود بسیاری را به دنبال خواهد داشت، اما از سوی دیگر ضرری برای منافع دیگرانی می‌شود که اتفاقا دست بالایی در نهاد‌های فرهنگی دارند و همین موضوع پیوستن به کنوانسیون «برن» را برای کشور ما عملا غیرممکن کرده است.

برای همین است که حداکثر سه ساعت بعد از آغاز نمایش آنلاین یک فیلم، کپی آن در سایت‌ها، کانال‌های تلگرامی و البته شبکه‌های ماهواره‌ای دست به دست می‌شود و تهیه‌کننده باید به یغما رفتن سرمایه‌اش را با چشمان خود شاهد باشد. این موضوع و ضرری که به سرمایه‌گذاران بخش خصوصی وارد می‌کند، موضوعی است که باعث شده بسیاری از فیلم‌های مستقل سینمای ایران هیچ علاقه‌ای برای ورود به عرصه نمایش آنلاین نداشته باشند.

حالا نکته‌ای که این روز‌ها با آن درگیر هستیم، کمی فراتر از لو رفتن فیلم‌ها بعد از اکران آنلاین است، نکته اساسی ماجرا این است که در ابتدا فیلم‌ها قاچاق می‌شوند، لو می‌روند ده روز که از لو رفتن آن‌ها می‌گذرد، شورای صنفی نمایش در یک جلسه تصمیم می‌گیرد برای نجات فیلم‌ها آن را به صورت آنلاین اکران کند تا مهر نهایی برای عدم رفتن فیلم‌های سینمایی روی پرده سینما را بزند.

در مدت کمی که در دو هفته پیش پشت سر گذاشتیم چندین فیلم پشت هم لو رفتند، «بی رویا» آرین وزیر دفتری و «تفریق» مانی حقیقی هم در این دسته از فیلم‌ها قرار داشتند. در ابتدای امر سعید سعدی، تهیه‌کننده «بی‌رویا» از مخاطبان خواست تا صبر کنند و فیلم را به صورت قانونی تماشا کنند؛ اما تقریبا می‌توان گفت کار از کار گذشته بود، چون تمام کانال‌های تلگرامی و شبکه‌های ماهواره‌ای این فیلم را در اختیار داشتن و این ماجرا روز گذشته برای «تفریق» هم رخ داد فیلمی که در نهایت ناچار به اکران آنلاین شد، چون به نظر رسید جایی روی پرده سینما نداشت، هرچند که فرصت دادن برای اکرانش ضرر نداشت به این خاطر که فیلم «جنگ جهانی سوم» به کارگردانی هومن سیدی هم با این ماجرا دست و پنجه نرم کرد.

این فیلم لو رفت در نهایت در تاریخ ۲۶ فروردین روی پرده سینما رفت و با اینکه فیلم قاچاق شده بود، اما با فروش ۱۳۸ هزار و ۹۹۲ بلیت به گیشه ۶ میلیارد و ۸۷۶ میلیون تومانی دست پیدا کرد و در میان ۲۸ فیلمی که از ابتدای امسال اکران شدند، جایگاه دهم گیشه را به خود اختصاص داد.

خواسته یا ناخواسته این فیلم‌ها لو رفتند و به هر دلیلی به آن‌ها اجازه نمایش روی پرده سینما داده نشد، یا خود عوامل نخواستند؛ اکران آنلاین که از آن به عنوان پروژه نجات یاد می‌شود، از همین ابتدای امر شکست خورده به شمار می‌آید چرا که اگر «جنگ جهانی سوم» توانست فروش قابل قبولی را به دست بیاورد به خاطر جادوی پرده نقره‌ای بود و در اکران آنلاین تنها اتفاقی که رخ نمی‌دهد احقاق حق سازندگان و سرمایه‌گذاران این فیلم‌ها است.