مگالودون، بزرگترین کوسه جهان شاید هنوز منقرض نشده باشد!

فیلم‌هایی که در سال ۲۰۱۸ از اعماق دریا گرفته شده بود، باز هم در فضای مجازی وایرال شد و بار دیگر این بحث آغاز شد که آیا مگالودون این کوسه عظیم الجثه ماقبل تاریخ هنوز در اعماق اقیانوس زندگی می‌کند یا خیر.

احتمال زندگی پنهان مگالودون در اعماق اقیانوس‌ها

برخی می‌گویند جانوری که در این فیلم دیده می‌شود احتمالا یک کوسه خواب‌آلود معمولی باشد. طول این گونه از کوسه‌های وحشی که شکارچیانی ماهر نیز هستند به ۷ متر هم می‌رسند. البته حتی این کوسه غول‌پیکر در برابر مگالودون کوتوله‌ای بیش نیست؛ زیرا دانشمندان بر اساس فسیل دندان‌ها تخمین زده‌اند که مگالودون می‌تواند بین ۱۴ تا ۲۰ متر طول داشته باشد.

این گونه حدود ۳ میلیون سال پیش منقرض شده است، اما بسیاری از مردم فکر می‌کنند که این موجود هنوز هم در اعماق اقیانوس جایی که ما نمی‌توانیم ببینیم در کمین است.

یکی از کاربران در کامنت‌ها نوشته است: من فکر می‌کنم که مگالودون مانند ماهی مرکب غول‌پیکر به عمق دریاها رفته است و به همین دلیل است که ما هرگز آنها را نمی‌بینیم.

یکی دیگر نوشته است: اقیانوس‌ها بسیار عظیم هستند و مناطق بسیاری وجود دارد که هنوز کشف نکرده‌ایم. تعجب نمی‌کنم اگر مگالودون‌ها در آنجا زندگی کنند.

با اینکه ایده زنده بودن مگالودون‌ جذاب است، اما به همان اندازه نیز غیرممکن است. یکی از دلایل رد این ایده این است که جانوری به اندازه مگالودون نمی‌تواند در اعماق اقیانوس‌ها غذای کافی پیدا کند. به خصوص که این جانور غول پیکر شکارچی فعالی بوده است.

حیواناتی که برای زندگی در عمیق‌ترین بخش‌های اقیانوس سازگار شده‌اند، اغلب جثه کوچک و ظریفی دارند، انرژی کمی مصرف می‌کنند و به دلیل کمبود غذا متابولیسم بسیار آهسته‌ای دارند.

فسیل‌شناسان فکر می‌کنند که مگالودون‌ از نهنگ و دلفین که بسیار کوچک‌تر از خودش است، تغذیه می‌کرده است و علیرغم اینکه برخی از نهنگ‌ها در اعماق اقیانوس شیرجه می‌زنند زندگی یک مگالودون در آنجا منطقی نخواهد بود. چرا که در آب‌های کم عمق‌تر طعمه‌های بیشتری زندگی می‌کنند.

حتی اگر خود مگالودون زنده را نمی‌دیدیم، باید شواهدی دال بر وجود این جانور وجود داشته باشند. برای مثال، یک دندان مگالودون در ساحل یا لاشه یک نهنگ که آثار روی بدنش نشان دهد توسط یک مگالودون گاز گرفته شده است.

مشکل اینجاست که هنوز چنین شواهدی برای مگالودون یافت نشده است. ولی برای جانوران دیگری مثل ماهی مرکب غول‌پیکر که البته وقت زیادی هم صرف اثبات زنده بودنش شد، از همان ابتدا چنین مستنداتی وجود داشت.

یکی دیگر از تصورات نادرست رایج درمورد مگالودون این است که این جانور در زمان خودش بهترین شکارچی بوده است. در حالی که این تصور ممکن است درست باشد و شاید هم اینطور نباشد.

مگالودون برخلاف اسمش که به معنی دندان بزرگ است، صاحب بزرگ‌ترین دندان نیست. این لقب برای لویاتان ملویلی که گونه‌ای منقرض شده از خانواده نهنگ عنبر است، بیشتر مناسب است. طول دندان‌های این گونه ۳۶.۲ سانتی‌متر بوده است.

دندان‌های لویاتان نشان می‌دهد که برخلاف خانواده‌ امروزی‌اش، طعمه‌های بزرگی مثل نهنگ‌های بزرگ را شکار می‌کرده است. نکته جالب در مورد این دو جانور این است که هردوی آنها در یک دوره زندگی می‌کردند و احتمالا در رقابت با یکدیگر بوده‌اند.

مگالودون چیست؟

می‌توان گفت که مگالودون یکی از بزرگ‌ترین شکارچی‌هایی بوده که روی زمین زندگی کرده است و به واسطه شهرت جاندار مورد نظر به خاطر توانایی‌های شکار، فیلم‌های هالیوودی، داستان‌نویس‌ها و ذهن خیال‌پرداز بسیاری از مخاطبان علاقه زیادی به سرگذشت این کوسه باستانی نشان داده‌اند.

قدیمی‌ترین بقایای کشف شده از این جاندار مربوط به ۲۰ میلیون سال پیش هستند و گفته شده که مگالودون برای بیش از ۱۳ میلیون سال به عنوان قدرتمندترین شکارچی آب‌ها زندگی می‌کرده است. سایر اطلاعات باستانی شناسی و داده‌هایی که از بررسی فسیل‌های باستانی به دست آمده، به ما می‌گویند که جاندار مورد نظر ۳.۶ میلیون سال پیش برای همیشه منقرض شده است.

نکته جالب این بوده که کوسه مگالودون نه تنها به عنوان بزرگ‌ترین کوسه جهان، بلکه یکی از عظیم الجثه‌ترین آبزیان تاریخ زمین ‌هم به حساب می‌آید و گفته شده که طول آن در بیشترین حالت ممکن، بین ۱۵ تا ۱۸ متر بوده است. این ابعاد تقریبا ۳ برابر بزرگ‌ترین کوسه سفیدی بوده که در عصر حاضر، در اقیانوس‌های زمین زندگی می‌کند. البته باید گفت که اسکلت کاملی از مگالودون کشف نشده و بیشتر تخمین‌های ارائه شده توسط متخصصان، بر اساس ابعاد دندان‌هایی بوده که از کوسه مورد نظر به جا مانده است.

محققان می‌گویند که این دندان‌ها تا ۱۸ سانتی‌متر طول داشته‌اند و کلمه مگالودون هم به معنای «دندان بزرگ» است. همان‌طور که انتظار می‌رود، طبق ابعاد و طول حداکثری دندان‌های به جا مانده، می‌توان تخمین زد که صاحب این دندان‌ها تا چه حد بزرگ بوده و به علاوه، از این طریق نوع جاندارانی که شکار مگالودون می‌شدند هم مشخص خواهد شد. تصویر زیر دندان کوسه سفید یا همان بزرگ‌ترین کوسه عصر مدرن را در کنار دندان مگالودون نشان می‌دهد:

تغذیه مگالودون‌ها

این‌طور که به نظر می‌رسد، کوسه مگالودون با این دندان‌های فوق‌العاده بزرگ و اره مانند، وال‌ها، ماهی‌های بزرگ و همچنین سایر کوسه‌ها را شکار می‌کرده است. متخصصان می‌گویند که جانداری با این ابعاد مطمئنا نیازمند مقدار زیادی غذا برای ادامه حیات بوده و در میان لیست قربانیان آن، از دلفین گرفته تا آبزیان عظیمی مانند نهنگ کوهان‌دار، موجودات زیادی وجود داشته‌اند.

جالب است بدانید که فسیل استخوان نهنگ‌ها و وال‌هایی که از میلیون‌ها سال پیش به جا مانده‌اند، نشانه‌هایی از رد دندان‌های مگالودون را روی خود دارند و این مسئله هم یکی دیگر از شواهدی بوده که نشان ‌دهنده خطر این کوسه عظیم برای سایر جانداران ساکن اقیانوس‌ها است.

برای شکار جاندارانی به بزرگی نهنگ، مگالودون باید آرواره خود را به طرز شگفت‌انگیزی باز می‌کرد و بررسی‌ها نشان داده که در بیشترین حالت ممکن، دندان‌های پایینی و بالایی این کوسه عظیم الجثه بین ۲.۷ تا ۳.۴ متر از هم جدا می‌شده‌اند؛ چنین مقداری تقریبا با ارتفاع دو انسان که رو شانه یکدیگر ایستاده باشند، برابری می‌کند. این آرواره شامل ۲۷۶ دندان می‌شده و تخمین میزان قدرت گاز گرفتن مگالودون به ما می‌گوید که به احتمال قوی، کوسه مورد نظر یکی از قدرتمندترین جانداران تاریخ زمین بوده است.

برای مقایسه قدرت آرواره کوسه مگالودون باید گفت که قدرت گاز گرفتن انسان حدودا ۱.۳ هزار نیوتون بوده و نمونه کنونی مگالودون، یعنی کوسه‌های سفید هم می‌توانند نیروی حداکثری ۱۸.۲ هزار نیوتن را اعمال کنند؛ با این تفاسیر تخمین زده شده که آرواره کوسه باستانی ما قابلیت تولید بین ۱۰۹ تا ۱۸۲ هزار نیوتن نیرو را داشته است. تصویر پایین فسیل استخوان دنده یک نهنگ چند میلیون ساله را نشان می‌دهد که دندان یک مگالودون درون آن گیر کرده است.

کوسه مگالودون چه شکلی بود؟

بسیاری از تصاویر خیالی که از مگالودون‌ها کشیده شده‌اند، آن‌ها را بسیار شبیه به کوسه‌های سفید به تصویر می‌کشند، اما گفته شده این تصور درست نیست. گفته شده که برخلاف کوسه سفید، مگالودون قسمت دماغه بسیار کوتاه‌تری داشته، آرواره آن تقریبا تخت بوده و باله‌های قسمت سینه هم برای نگه داشتن آن و پشتیبانی از وزن و ابعاد عظیم جاندار، بسیار بزرگ‌تر از کوسه سفید حال حاضر بوده است.

دلیل تصور اشتباه متخصصان و عموم مردم در مورد شباهت کوسه مگالودون و کوسه‌های سفید، این باور بوده که آبزیان مورد نظر جزو گونه‌های جانوری یکسانی بوده‌اند؛ با این حال تحقیقات جدید نشان می‌دهند که نژاد دو کوسه مورد نظر با هم فرق داشته و مگالودون آخرین نمونه از نژادی بوده که با انقراض این جاندار باستانی، از بین رفته است.

عکس زیر متعلق به یک کوسه آبی مدرن بوده که باله‌های قسمت سینه آن شباهت زیادی به باله‌های پایینی مگالودون‌ها دارد:

دانشمندان می‌گویند که قدیمی‌ترین جد شناخته شده مگالودون‌ها جانداری به اسم اتودوس ابلیکوس (Otodus obliquus) بوده که حدودا 55 میلیون سال پیش، با ابعاد 10 متر در اقیانوس‌ها مشغول شکار بوده است. با این حال گروهی از متخصصان هم معتقدند که تاریخ تکامل جاندار مورد نظر به موجودی با نام کرتالامنا اپندیکولاتا (Cretalamna appendiculata) در 105 میلیون سال پیش برمی‌گردد؛ اگر چنین نظریه‌ای درست باشد، قدمت نژادی که در نهایت به مگالودون ختم شد، بیش از 100 میلیون سال خواهد بود.

این‌طور که به نظر می‌رسد، فسیل‌های کشف شده به ما می‌گویند که اجداد کوسه سفید در همان دوران کوسه مگالودون زندگی می‌کرده و شاید این دو آبزی در میلیون‌ها سال پیش، با یکدیگر بر سر شکار سایر آبزیان رقابت داشته‌اند.

محل زندگی کوسه مگالودون

بررسی‌های فسیل شناسان نشان داده که مگالودون‌ها بیش از همه در آب‌های گرم نزدیک استوا و مناطق اطراف آن زندگی می‌کرده‌اند؛ اما نکته جالب این بوده که دندان کوسه باستانی مورد نظر در تمامی قاره‌های زمین به غیر از قطب جنوب یافت شده و این موضوع نشان می‌دهد که مگالودون به شکل گسترده‌ای در آب‌های سراسر زمین حضور داشته و مشغول شکار بوده است.

به عنوان مثال ساحل شرقی شمال قاره آمریکا یکی از مناطقی بوده که بیشترین تعداد دندان‌های کوسه مگالودون در آن وجود دارد. قواصان و علاقه‌مندان هم به راحتی در نزدیکی‌های ساحل و یا در اعماق آب‌های شور ایالت‌های فلوریدا، کارولینای شمالی و کارولینای جنوبی این دندان‌های چند میلیون ساله را پیدا می‌کنند. در سواحل استرالیا، مراکش و حتی بریتانیا هم بقایایی از این جانداران کشف شده‌اند.

اما چرا دندان مگالودون‌ها تا این حد به وفور یافت می‌شود و چگونه است که تقریبا تمامی بقایای به جا مانده از کوسه مورد نظر، دندان هستند؟

به صورت کلی، جاندارانی که جزو گونه کوسه قرار می‌گیرند، در طول زندگی خود دندان‌های زیادی را ساخته و دور می‌ریزند؛ به نسبت غذای مصرفی، کوسه‌ها می‌توانند تنها در یک تا دو هفته، کل دندان‌های یک ردیف را از دست دهند و بررسی‌ها نشان داده که به صورت میانگین، در طول زندگی یک کوسه تعداد ۴۰ هزار دندان ساخته شده و از فک جاندار جدا می‌شود. به این ترتیب تعجبی ندارد که این مقدار زیاد از دندان کوسه مگالودون در مناطق مختلف سیاره یافت شده است.

کوسه‌ای با اندازه باور نکردنی

برای آن‌که اندازه واقعی این کوسه ماقبل تاریخ را درک کنید، طبق گفته‌های Patrick J. Schembri و Staphon، این کوسه غول‌ پیکر حدود 24 الی 25 متر (79 الی 82 فوت) طول دارد. بیشتر قایق‌های ماهیگیری حدود 98 فوت طول دارند، بنابراین مگالودون فقط کمی کوچکتر از یک قایق بود که برای صید ماهی در اندازه‌های مختلف استفاده می‌شد. به همین دلیل صید یا شکار چنین چیزی که تقریبا به اندازه قایق شماست، بسیار سخت است.

قدرت آرواره یک مگالودون حداقل ۶ برابر قوی‌تر از یک کوسه سفید بزرگ بود. بزرگ‌ترین مگالودون دندانی به طول ۷.۲۵ اینچ داشت! طبق بررسی‌ها وزن تعدادی از این ۱۷۵ گونه بین ۴۸ تا ۱۰۳ تن است. پس این موضوع که آن‌ها اغلب مشغول غذا خوردن بوده‌اند، جای تعجبی ندارد.

برخی از افراد معتقدند که این کوسی ماقبل تاریخ را در قرن بیستم و بیست و یکم دیده‌اند. چندین عکس مختلف از مگالودون‌ها وجود دارد، اما بسیاری از آن‌ها تغییر کرده‌اند. چند سال پیش، کانال Discovery تصویری را به نمایش گذاشت که بسیاری از دانشمندان را شوکه کرد. در این توضیحات آمده است که این عکس در سال 1942 در Cape Town توسط یک عکاس در زیر دریا گرفته شده است.

به طور خاص این عکس یک زیر دریایی و چیزی شبیه به یک کوسه‌ی غول پیکر را در پشت زیر دریایی آلمانی U-boat به نمایش می‌گذارند. اما هر کسی این فرضیه را باور ندارد و می‌گویند احتمالا آن یک شوخی است.

به گفته چند روزنامه نگار، همه دانشمندانی که در این فیلم ظاهر شده‌اند، احتمالا بازیگرانی هستند که برای حمایت از داستان مگالودون پول گرفته‌اند. تهیه کنندگان این فیلم نیز با انتقادت زیادی مواجه شدند، اما بار دیگر داستان مگالودون میلیون‌ها نفر را به خود جذب کرد. همچنین این سوال دوباره مطرح شد که آیا این کوسه‌های بزرگ هنوز در اقیانوس‌ها زندگی می‌کنند؟

کلکسیونی از دندان‌های مگالودون

چرا مگالودون‌ها منقرض شدند؟

از طرف دیگر، دندان‌ها هم قوی‌ترین قسمت استخوانبندی کوسه‌ها به شمار می‌روند و در حالی که اسکلت انسان با لایه سختی از کلسیم فسفات پوشیده شده، اسکلت این جانداران شامل مواد نرم‌تری مانند غضروف بینی یا گوش انسان‌ها می‌شود؛ بنابراین تعداد بالای دندان‌های تولید شده توسط یک کوسه در طول زندگی‌اش، در کنار سختی این دندان‌ها باعث می‌شود تا فسیل این بخش از اسکلت جاندار بسیار راحت‌تر از سایر قسمت‌های نرم‌تر اسکلت، شکل بگیرد و تا چندین میلیون سال روی زمین باقی بماند.

با این وجود، تاکنون بقایایی از فسیل استخوان ستون فقرات مگالودون هم که تقریبا به بزرگی یک میز ناهارخوری بوده، کشف شده و دانشمندان کشور پرو مدتی پیش اعلام کردند که فسیل جمجمه و تمامی دندان‌های یک مگالودون را همراه با قسمت کوچکی از ستون فقرات آن کشف کرده‌اند. چنین بقایایی به ما کمک می‌کنند تا ظاهر واقعی و ویژگی‌های منحصر به فرد این کوسه باستانی را مشخص کنیم.

دقیقا مشخص نیست که زمان مرگ آخرین کوسه مگالودون دقیقا کی بوده، اما می‌توان با اطمینان گفت که در ۲.۶ میلیون سال پیش که سیاره وارد یک فاز جدید از سرمایش جهانی شد، هیچ مگالودونی در آب‌های زمین وجود نداشت. گفته شده که یکی از پیامدهای این سرمایش، انقراض یک سوم از جانداران آبزی بزرگ بوده و از آنجایی که کاهش دما، حجم زیادی از موجودات ریز آبزی را نابود کرد، به صورت زنجیره‌ای، غذای مورد نیاز شکارچیان بزرگ‌تر بالای زنجیره غذایی هم کاهش یافت و در نهایت، این جانداران از بین رفتند.

سرمایش زمین

گفته شده که به احتمال قوی، سرمایش زمین از چند طریق باعث انقراض مگالودون‌ها شده است؛ همان‌طور که اشاره شد، این کوسه‌ها برای ادامه حیات به آب‌های گرم استوایی نیاز داشتند و کاهش دمای سیاره باعث شد تا قسمت‌های محدودتری از اقیانوس‌ها برای زندگی جانداران باستانی مورد نظر در دسترس باشد. از طرف دیگر سردی هوا جان بسیاری از طعمه‌های مگالودون را گرفت و همچنین، بسیاری از این طعمه‌ها خود را با آب‌های سرد تطبیق دادند و در این آب‌ها که برای مگالودون قابل سکونت نبود، زندگی کردند.

کوسه سفید بزرگ

گفته شده که کوسه مگالودون در نزدیکی ساحل و درون آب‌های کم‌عمق از بچه‌های خود مراقبت می‌کرده، چرا که شکارچیان دیگر در این آب‌ها حضور نداشتند و کوسه‌های کوچک‌تر برای مدت قابل توجهی در نزدیکی ساحل، در امان بودند. با این حال افزایش حجم یخ‌های قطبی و کاهش دمای دریاها و اقیانوس‌ها باعث شد تا چنین مکان‌هایی دیگر برای پرورش مگالودون‎های کوچک مناسب نباشند.

هنوز مشخص نیست که کدام یک از این دو بهترین شکارچی زمان خود بوده‌اند. اما با بررسی تعامل بین ارکا و کوسه‌ بزرگ سفید می‌توان پاسخ احتمالی این سوال را پیدا کرد. کوسه‌های سفید بزرگ اغلب از ارکاها می‌ترسند. البته با دندان‌های بزرگ و مغز بزرگ‌تر ارکاها، این موضوع خیلی هم دور از انتظار نیست. اگرچه بر اساس تخمین‌ها، مگالودون کمی بزرگ‌تر بوده، اما احتمالا هوش برتر نهنگ لویاتان موجب برتری آن بوده است.

آیا کوسه مگالودون هم‌اکنون زنده است؟

در نهایت، سوال مهمی که تاکنون ذهن بسیاری از مخاطبان را مشغول کرده، احتمال زنده بودن کوسه‌های مگالودون در عصر حاضر، در آب‌های قاره‌های مختلف سیاره زمین است. آیا امکان دارد که این جانداران باستانی هنوز زنده باشند؟

متخصصان می‌گویند که چنین احتمالی وجود ندارد و با وجود صحبت‌های جنجالی که برخی دانشمندان مطرح کرده‌اند، اگر جانداری به این بزرگی در اقیانوس‌های زمین زندگی کند، مطمئنا ما تاکنون از وجود آن باخبر می‌شدیم.

آثار جانبی زندگی کوسه مگالودون در آب‌های اقیانوسی هم یکی دیگر از نشانه‌های انقراض جانداران مورد نظر است؛ به بیان دیگر، اگر این آبزی عظیم الجثه هنوز زنده بود، جای دندان‌های آن روی بدن سایر آبزیان اقیانوسی پیدا می‌شد و همچنین، ده‌ها هزار دندانی که در طول سال‌ها از هرکدام از این مگالودون‌ها جدا می‌شوند هم در ساحل کشورهای مختلف پیدا می‌شدند.

برخی هم می‌گویند که بررسی وضعیت اعماق اقیانوس‌ها و ناشناخته‌ترین قسمت‌های آب‌های زمینی، آن‌قدرها هم ساده نیست و شاید این جانداران در این بخشه‌ای عمیق پنهان شده‌اند و زندگی می‌کنند؛ با این حال باید یادآور شویم که مگالودون در آب‌های گرم زندگی می‌کرده و دمای بسیار پایین اعماق اقیانوس‌ها به هیچ وجه مکان مناسبی برای حیات و تولیدمثل این جاندار منقرض شده نیست.

227227