آتیلا پسیانی قصد داشته این نمایش‌نامه را روی صحنه بیاورد/ ترجمه یک نمایشنامه، با هدف اجراست نه صرفاً برای خواندن

به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین از روابط عمومی کانون نمایشنامه‌نویسان و مترجمان تئاتر ایران، سومین نشست از سلسله نشست‌های «صدای نمایشنامه‌نویس» به خوانش نمایشنامه «معمار و امپراطور آشور» نوشته‌ی فرناندو آرابال، اختصاص داشت که طی آن رامین ناصرنصیر و شهرام زرگر، مترجمان این نمایشنامه، با همراهی راضیه قلی‌پور به خوانش آن پرداختند.

بر اساس این گزارش، در این نشست که شامگاه شنبه، یازدهم شهریور ماه در سالن عباس جوانمرد عمارت خانه تئاتر برگزار شد، پس از نمایش‌نامه‌خوانی این اثر، دو مترجم توضیحاتی درباره آثار آرابال ارایه کردند. در سومین نشست صدای نمایشنامه‌نویس رامین ناصرنصیر یادآوری کرد که حدود ۲۴ سال پیش با همراهی شهرام زرگر این نمایشنامه را مشترکاً ترجمه کرده‌اند.

او توضیح داد: آن زمان ترجمه این نمایشنامه برایمان مانند یک ضیافت اجرایی کوچک بود و می‌کوشیدیم تک تک جملات آن را بازی کنیم چون حتی خیلی از مترجمان صاحب‌نام هم با اینکه نمایشنامه‌ها رابه زیبایی ترجمه کرده‌اند ولی زبان ترجمه‌هایشان برای اجرای صحنه‌ای چندان خوش‌آهنگ و روان نیست.

او ادامه داد: پیش از ترجمه این نمایشنامه، در نمایشنامه دیگر آرابال، «پیک نیک در میدان جنگ» بازی کرده بودم و کشف جهان این نویسنده برایم جذاب بود. دوره‌ای که ما این متن را ترجمه کردیم، این گونه نبود که نمایشنامه‌ها به راحتی در دسترس باشد. بنابراین یافتن متنی از این نویسنده برایمان جذابیت زیادی داشت.

ناصرنصیر نمایشنامه «معمار و امپراتور آشور» را بسیار پیچیده و پر تمثیل توصیف کرد و با اشاره به تاثیر جنگ‌های جهانی بر آثار نمایشنامه‌نویسان اروپایی افزود: نمایشنامه‌هایی که بعد از جنگ‌های جهانی نوشته شده، بسیار تحت تأثیر فضای بعد از جنگ است. بشر در یک قرن برای دومین بار مرتکب حماقتی شده که در پی آن نه تنها کشورها بلکه همه باورهایش هم فرو ریخته است. این نمایشنامه نیز همچون آثار ساموئل بکت، متاثر از پیامدهای بعد از جنگ است.

این بازیگر اضافه کرد: پیش از ماجرای کرونا، آتیلا پسیانی قصد داشت برداشت آزادی از این نمایشنامه را اجرا کند که همه‌گیری کرونا، این مجال را نداد.

در این نشست، شهرام زرگر، دیگر مترجم این نمایشنامه که خوانش آن را نیز در کنار ناصر نصیر انجام داد، گفت: در کنار رامین که بازیگر بسیار خوبی است، نمایشنامه‌خوانی کار بیهوده‌ای است.

این استاد دانشگاه با اشاره به ویژگی آثار آرابال افزود: شخصیت آرابال خیلی دراماتیک و میزبان ستیز است. موضع‌گیری‌های او سبب شده که آثارش در بسیاری از دوره‌ها مجوز ترجمه و انتشار نگیرند.

زرگر خاطرنشان کرد: برای ما ترجمه یک نمایشنامه، با هدف اجراست نه صرفاً برای خواندن. با همین نگاه معتقدیم مترجم به عنوان اولین واسطه میان نویسنده و خواننده، باید بهترین پیشنهاد اجرایی را بدهد.

این مترجم اضافه کرد: در کشور ما نزدیک‌ترین شخصیت به آرابال، صادق هدایت است. هر دو بسیار صریح و بی‌پرده‌اند و همین سبب شده آثارشان همیشه و در همه دوره‌ها، گزینه مناسبی برای سانسور مناسب باشند.

زرگر با اشاره به مهاجرت آرابال به فرانسه توضیح داد: آرابال اسپانیایی است اما همه نمایشنامه‌های خود را به فرانسوی نوشته است. البته زمان نگارش این متن، زبان فرانسوی او خیلی خوب نبوده و به کمک همسر فرانسوی زبانش این متن را به فرانسوی نوشته است.

او درباره دشواری این نمایشنامه برای اجرا نیز گفت: این نمایشنامه به ندرت در جهان روی صحنه رفته. در اولین اجرای آن با کارگردانی ویکتور گارسیا، آنتونی هاپکینز نقش امپراتور را بازی کرده است.

زرگر با اشاره به بافت فرهنگی منطقه آندلس و تأثیر آن بر نویسنده‌ای مانند آرابال توضیح داد: منطقه آندلس، تقابل سه دین است؛ یهودیت، مسیحیت و اسلام که خیلی با هم داد و دهش دارند. این سه فرهنگ در این منطقه با هم آمیخته شده‌اند.

در ادامه این نشست، رامین ناصرنصیر نیز در پاسخ به پرسش یکی از حاضران درباره محتوای نمایشنامه «معمار و امپراتور آشور» توضیح داد: در کارهای آرابال، بیش از هر چیزی با هجو سر و کار داریم. او همه چیز را به چالش می‌کشد و هجو می‌کند.

او با تأکید بر این‌که در ترجمه نمایشنامه، ناگزیر ظرایفی از کار از دست می‌رود، ادامه داد: هر چه از زبان اصلی دور شویم و به زبان‌های واسطه بیشتری، روی آوریم، چیزهای بیشتری از دست می‌رود. به همین دلیل سال‌هاست که برای ترجمه، متن را از زبان اصلی انتخاب می‌کنم ولی ترجمه این نمایشنامه مربوط به دوره جوانی و جاهلی ماست. آرابال همه نمایشنامه‌هایش را به فرانسوی نوشته است. ما این نمایشنامه را از نسخه انگلیسی ترجمه کردیم و با نسخه فرانسوی تطبیق دادیم.

در این نشست که با اجرای بهزاد صدیقی، عضو هیئت مدیره و سخن‌گوی کانون نمایشنامه‌نویسان و مترجمان تئاتر ایران و دبیر سلسله نشست‌های صدای نمایشنامه‌نویس برگزار شد، توضیح داد که احمد کامیابی مسک (مترجم و استاد دانشگاه) نمایشنامه «معمار و امپراطور آشور» را در سال ۹۰ ترجمه کرده ولی میزان ممیزی این نمایشنامه آن‌چنان زیاد بوده که ایشان، از انتشار آن صرف‌نظر کرده است.

او یادآوری کرد: بیشتر ایرانیان آرابال را با نمایشنامه «پیک نیک در میدان جنگ» می‌شناسند. هم‌چنین زنده یاد مدیا کاشیگر و ناصر حسینی مهر، برخی از نمایشنامه‌های او را به فارسی برگردانده‌اند.

صدیقی با اشاره به درون‌مایه آثار آرابال افزود: شقاوت، مسائل جنسی و خشونت از جمله موضوعاتی است که در آثار آرابال، تبلور دارد.

عکس‌ها: اختر تاجیک