فصل جدید تحول در «اقتصادِ دانش بنیان» آغاز شد

خبرگزاری مهر -گروه دانش و فناوری؛ مهتاب چابک: پس از یک دهه اجرای «آئین نامه ارزیابی و تشخیص شرکت‌ها و مؤسسات دانش بنیان»، معاونت علمی ریاست جمهوری در دوره جدید سازوکار تازه ای را در راستای تصویب قانون جهش تولید برای ارزیابی دانش بنیان‌ها تعریف کرد که از اوایل مرداد ۱۴۰۱ نیز به اجرا گذاشته شد. در آئین نامه جدید سرفصل‌ها و راهبردهای جدیدی متناسب با ویژگی‌های زیست‌بوم «اقتصاد دانش‌بنیان» تعریف شده تا نقش شرکت‌های دانش‌بنیان در اقتصاد و تحول جامعه افزایش یابد.

مهم‌ترین ویژگی نظام ارزیابی جدید را می‌توان توجه به اثرگذاری و میزان رشد شرکت‌ها دانست؛ در واقع این آئین نامه تاکید دارد که دانش بنیان بودن محدود به فناوری نیست و قرار نیست در ارزیابی، صرفاً به پیچیدگی فناوری و بالا بودن سطح آن توجه شود بلکه از این پس سطح تأثیرگذاری آن شرکت در اقتصاد، معیار و ملاک ارزیابی و حمایت خواهد بود.

در همین حال توزیع و تخصیص متوازن منابع، تخصیص قطعی و کامل معافیت مالیاتی به شرکت‌های دانش‌بنیان نوپا، توجه به نیازها و اولویت‌های ملی و راهبردی مانند امنیت غذا و کشاورزی، تسریع در فرایند ارزیابی دانش بنیان‌ها، اضافه شدن موضوعات اولویت دار کشور به فهرست کالا و خدمات دانش بنیان، اضافه شدن پارک‌های علم و فناوری صاحب تخصص و تجربه به فرایند ارزیابی و حذف کارگزاران ارزیابی که بعضاً در ادوار گذشته تخصص و اشراف کافی نداشتند از دیگر ویژگی‌های بارز این آئین نامه جدید به شمار می‌رود.

همزمان با آغاز اجرای این آئین نامه به سراغ رضا اسدی فر، معاون توسعه شرکت‌های دانش بنیان معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری رفتیم تا در جریان جزئیات و چگونگی اجرای مدل جدید ارزیابی دانش بنیان‌ها قرار بگیریم. اسدی فر در بخشی از این گفتگو می‌گوید در ارزیابی جدید، میزان فروش و اشتغال تخصصی شرکت‌ها چک می‌شود و علاوه بر این، سطح فناوری و تسلط بر دانش فنی مورد ارزیابی قرار می‌گیرد؛ همچنین در بازه‌های زمانی یکساله رشد شرکت‌ها اندازه گیری و در سبدهای با رشد کم، رشد متوسط و رشد بالا تقسیم بندی خواهند شد و آن‌هایی که رشد بالاتری دارند، قاعدتاً حمایت بیشتری می‌شوند.

متن مشروح این مصاحبه را در ادامه می‌خوانید:

*آقای دکتر به عنوان سوال نخست؛ لطفاً بفرمائید در حال حاضر چه تعداد شرکت دانش بنیان در کشور وجود دارد؟ و اینکه این آمار را به تفکیک نوع مجوز، حوزه فناوری و مدل فعالیت اعلام کنید چرا که تصویر خوبی از شمایل دانش بنیان‌ها به مخاطبان ما ارائه خواهد کرد.

در حال حاضر ۸ هزار و ۹۴۷ شرکت دانش بنیان در کشور فعالیت دارند که از این تعداد ۶ هزار و ۵۶۶ شرکت؛ نوپا، هزار و ۷۷۱ شرکت؛ نوآور و ۶۱۰ شرکت؛ فناور هستند. به لحاظ حوزه فناوری، ۴۲۷ شرکت در حوزه فناوری زیستی، کشاورزی و صنایع غذایی، ۵۲۲ شرکت در حوزه دارو و فراورده‌های پیشرفته حوزه تشخیص و درمان، هزار و ۲۹۵ شرکت در حوزه مواد پیشرفته و محصولات مبتنی بر فناوری‌های شیمیایی، هزار و ۸۶۷ شرکت در حوزه ماشین آلات و تجهیزات پیشرفته، ۳۷۰ شرکت در حوزه وسایل ملزومات و تجهیزات پزشکی، ۲ هزار و ۷۲ شرکت در حوزه برق و الکترونیک، فوتونیک مخابرات، هزار و ۹۱۷ شرکت در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات و نرم افزارهای رایانه‌ای، ۴۲۵ شرکت در حوزه خدمات تجاری سازی و ۵۱ شرکت در حوزه صنایع فرهنگی صنایع خلاق و علوم انسانی و اجتماعی فعالیت دارند.

*پس از سال‌ها نظام ارزیابی شرکت‌های دانش‌بنیان تغییر کرد و از مردادماه امسال اجرای مدل جدید آغاز شد؛ اساساً علت تغییر این نظام چه بود و چه شد که به سمت طراحی آئین نامه جدیدی برای شرکت‌ها رفتید؟

مدل قدیمی ارزیابی دانش بنیان‌ها تقریباً ۱۰ سال اجرایی شد و بعد از تصویب قانون «جهش تولید دانش بنیان» در سال ۱۴۰۱، به سراغ اصلاحات مدلی قبلی و تدوین مدل جدید رفتیم؛ چرا که رویکرد قانون جهش تولید این است که ما از حمایت صرف از دانش بنیان‌ها به رویکرد بزرگ‌تری یعنی «اقتصادِ دانش بنیان» تغییر جهت دهیم. برای رفتن به سمت رویکرد جدید، الزامات و اقداماتی نیاز است که خوشبختانه ریل گذاری‌های خوبی در این راستا در قانون جهش صورت گرفته است. بنابراین طبیعتاً مدل ارزیابی دانش بنیان‌ها باید با قانون جهش متناسب سازی می‌شد و در واقع مهمترین انگیزه ما برای تغییر دستورالعمل بعد از ۱۰ سال، این بود که در قانون جهش ظرفیت‌های جدیدی ایجاد شده و این قانون دانش بنیان شدن اقتصاد کشور را به عنوان یک رویکرد مهم دنبال می‌کند.

یک بحث دیگر هم کاستی‌هایی بود که مدل قبلی داشت که با اصلاحات جزئی نمی‌شد آنها را برطرف کرد؛ به طور مثال در شاخص‌ها و فرایندهای ارزیابی شرکت‌ها تغییرات زیادی انجام دادیم و از زمانی که بنده رئیس مرکز رئیس مرکز شرکتهای دانش بنیان بودم و حالا که معاون توسعه شرکت‌های دانش بنیان هستم، همواره یکی از دغدغه‌هایم این بوده که فرایند ارزیابی با حفظ کیفیت، چابک و با سرعت انجام شود و در حال حاضر متوسط زمان ارزیابی‌ها را از ۳ ماه به ۴۵ روز رسانده ایم. مثال دیگر آنکه مدل قبلی، شرکت‌ها را از یک منظر به نوپا و تولیدی تقسیم می‌کرد و در واقع به شرکتی که برای محصول دانش بنیان خود هنوز فروشی ندارد، نوپا گفته می‌شد در حالی که فروش کل شرکت هزار میلیارد تومان بود و این عنوان باعث ناراحتی و دلخوری می‌شد.

یا مثلاً در گذشته شرکت‌ها را بر اساس سطح فناوری به نوع یک، دو و بعداً نوع سه تقسیم می‌کردیم و این تقسیم بندی، یک حس شهروند درجه دو می‌داد. در این شرایط بعضاً پیش می‌آمد که شرکت‌های نوع یک که حتی محصولاتشان از نظر فناوری پیچیده بود ولی ارزش اقتصادی برای کشور ایجاد نکرده نبودند، یک غرور بیخودی برایشان ایجاد می‌شد!

یک مساله مهم دیگر اینکه شرکتی که ارزیابی و تأیید می‌شد، تا ۲ سال بعد و موعد ارزیابی دوره‌ای به رشد او در سیستم ارزیابی کاری نداشتیم و این موضوع باعث می‌شد، شرکت‌ها درجا بزنند و در واقع میزان فروش و محصول شرکت ثابت مانده و ارزش افزوده‌ای برای کشور از لحاظ اقتصادی نیز ایجاد نکرده است. مجموع این عوامل باعث شد، یک نظام جدیدی را مد نظر قرار بدهیم.

*خب، به سراغ آئین‌نامه جدید ارزیابی و حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان برویم، در ارزیابی جدید چه نکاتی را مدنظر قرار داده اید و این آئین نامه چه ویژگی‌های ارجح تری نسبت به ورژن قبلی دارد؟

یکی از ویژگی‌هایی که در آئین نامه جدید به آن توجه کردیم، ساده و قابل فهم بودن آن است و سعی کردیم از پیچیدگی مدل ارزیابی کم کنیم تا منطقش برای همه قابل فهم باشد. مثلاً در مدل جدید گفته ایم شرکت‌های دانش بنیان یا کوچکند یا بزرگ. در سال ۱۴۰۲ شرکتی که زیر ۱۰ نفر نیروی انسانی داشته باشد و فروش آخرین اظهارنامه اش زیر ۵ میلیارد تومان باشد، از نظر ما کوچک و نوپا است و اگر بیشتر از این باشد شرکت بزرگ محسوب می‌شود. که البته هر سال عدد فروش با تورم افزایش می‌یابد و مثلاً ممکن است در ۱۴۰۳، عدد مد نظر به ۶ میلیارد تومان فروش افزایش یابد.

شرکت‌های دانش بنیان بزرگ نیز دو دسته هستند؛ اگر محصولات و خدمات فناورانه شرکت‌ها زیر ۵۰ درصد دانش بنیان باشد به این شرکت نوآور گفته می‌شود و اگر بیش از ۵۰ درصد سبد فروششان از محصولات و خدمات دانش بنیان باشد به این شرکت، فناور گفته می‌شود. در نظام جدید حسن دیگری که وجود دارد این است که مسیر را به گونه‌ای چیده ایم که شرکت‌های نوپا بتوانند رشد کنند و به سطح بالاتر برسند. همچنین شرکت‌های نوآور به سمت فناور شدن ارتقا پیدا کنند و ما شرکت‌ها را در این مسیر تشویق خواهیم کرد. در همین راستا در حال تدوین دستورالعمل جامع حمایت از شرکت‌ها هستیم که به زودی جزئیات آن اعلام خواهد شد. پیش بینی من این است که مدل جدید، انگیزه رشد خوبی را در شرکت‌ها ایجاد کند و شاهد اثرگذاری آنها در اقتصاد کشور باشیم چرا که شاخص‌های فروش و اشتغال تخصصی شرکت‌ها را چک می‌کنیم یعنی چقدر افراد تحصیل کرده را جذب کرده اند.

*در این آئین نامه کالاها و خدمات شرکت باید دارای چه شرایطی باشد تا به عنوان کالا و خدمات دانش بنیان پذیرفته شود؟

برای تأیید کالا و یا خدمات دانش بنیان ۳ شاخص مرحله تولید، سطح فناوری و تسلط بر دانش فنی مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. منظور از سطح فناوری این است که محصولات ارائه شده باید در حوزه فناوری‌های برتر باشند به این معنا که دانش فنی طراحی و ساخت یا دانش فنی فرآیند تولید محصول از متوسط سطح فناوری‌های موجود در کشور بالاتر بوده و دستیابی به آن مستلزم انجام تحقیق و توسعه توسط یک تیم فنی خبره باشد.

همچنین شرکت‌های دانش بنیان حداقل باید در یکی از موارد «طراحیِ زیرسیستم اصلی کالا و خدمت»، «طراحیِ یکپارچه‌سازی کالا و خدمت» و «طراحیِ فرآیند (یا تجهیزات) تولید کالا و خدمت، مشروط به پیچیده بودن این فرآیند (یا تجهیزات تولید)» به دانش طراحی تسلط داشته باشند. تسلط بر دانش فنی شرکت‌ها نیز از ۳ روش قابل ارزیابی قرار می‌گیرد؛ نخستین روش «طراحی داخلی» بوده که باید مبتنی بر ایده و فعالیت‌های تحقیق و توسعه شرکت انجام شده باشد.

دومین روش «مهندسی معکوس» است، یعنی طراحی صورت گرفته، مبتنی بر فعالیت‌های تحقیق و توسعه روی محصولی که قبلاً توسط افراد یا شرکت‌های دیگر تولید شده است، انجام شده باشد. مهندسی معکوس با کپی سازی متفاوت است و در مهندسی معکوس، هدف استخراج دانش‌های نهفته در طراحی و چینش اجزا و همچنین مواد و قطعات بکار رفته در محصول اصلی توسط تیم طراحی و مهندسی خبره است.

سومین روش بحث «انتقال فناوری» است که باید با تغییرات اساسی صورت بگیرد؛ یعنی شرکت ابتدا دانش فنی را از طریق انتقال فناوری از مجموعه‌های بیرون از شرکت (از طریق خرید لیسانس، کلید در دست، خرید تجهیزات، دریافت آموزش از شرکت‌های دارنده دانش فنی و…) وارد کرده و در ادامه با انجام تحقیق، طراحی و توسعه، موفق به ایجاد تغییرات اساسی در محصول یا فرآیند (تجهیزات) پیچیده تولید، شده است.

* آقای دکتر، در بحث معافیت مالیاتی شرکت‌های دانش بنیان شرایط تغییر کرده یا مثل ادوار گذشته است؟ چرا که قرار بود در برنامه هفتم توسعه این معافیت‌ها محدود و یا حذف شود که فکر می‌کنم در کمیسیون تلفیق مجلس رد شد.

حمایت‌های خوبی در بحث معافیت‌های مالیاتی در ماده ۳ قانون حمایت از دانش بنیان که در سال ۸۹ تصویب شده، دیده شده است اما در لایحه اصلاح قانون مالیات و همچنین برنامه هفتم توسعه قرار بود محدودیت‌هایی برای معافیت مالیاتی شرکت‌ها در نظر گرفته شود که خوشبختانه در تعامل با وزارت اقتصاد و نمایندگان مجلس این نگرانی رفع شد.

چند روز پیش مرکز پژوهش‌های مجلس اعلام کرد که از کل معافیت‌های مالیاتی که در سال ۱۴۰۱ به کسب و کارها داده شده، حدود یک درصد فقط برای دانش بنیان‌ها بوده است. یعنی برخلاف تصوراتی که گفته می‌شود، دانش بنیان‌ها خیلی حمایت شدند آمارها نشان می‌دهد که خیر اینطور نیست و عدد قابل توجهی نیست. در حالی که اثر این یک درصد در رفع مسائل و چالش‌های اساسی کشور در حوزه دارو، نفت و … بسیار بیشتر بوده است و کشور سرمایه گذاری سودآوری کرده که تنها یک درصد حمایت کرده اما بسیار بیشتر اثرگذاری دیده است. ما خیلی دنبال بیشتر شدن این عدد نیستیم بلکه می‌گوئیم همین مدل اجرایی شود و نباید آن را تضعیف کرد. این یک درصد معافیت، بار مالی زیادی برای کشور ندارد، بنابراین بهتر است، تحلیل‌های گمراه کننده ارائه ندهیم.

*با توجه به تعهدنامه شرکت‌های دانش بنیان، شرکت‌ها لازم است مبلغ معافیت مالیاتی را در چه زمینه‌هایی هزینه کنند؟

شرکت‌هایی که از معافیت مالیاتی استفاده می‌کنند موظفند به منظور بهره برداری از کل مبلغ معافیت مالیاتی را در مواردی چون تولید محصول جدید مبتنی بر تحقیق و توسعه، ارتقای کیفی محصولات دانش بنیان فعلی یا بهبود فرآیند تولید آنها (بهبود ویژگی‌های کیفی، اخذ و پیاده سازی استانداردهای کیفی محصول و…)، خرید تجهیزات آزمایشگاهی و تجهیزات بخش تحقیق و توسعه، توسعه بازارهای صادراتی محصولات دانش بنیان و همکاریهای استراتژیک تحقیقاتی با شرکت یا مؤسسه‌های داخلی و خارجی برای توسعه محصول فعلی و یا تولید محصول جدید هزینه کنند.

* در ابتدای صحبت‌ها، اشاره کوتاهی به زمان ارزیابی شرکت‌ها داشتید؟ در مدل جدید مشخصاً برای شرکت‌های نوپا، نوآور و فناور زمان ارزیابی چقدر است؛ آیا نسبت به گذشته این فرایند زمانی کاهش پیدا می‌کند؟

فرایند ارزیابی شرکت‌های دانش بنیان، در طول ۲ سال به طور متوسط از حدود ۹۰ روز به ۳۵ روز رسیده و حداکثر زمان ارزیابی از ۳۰۰ روز به ۷۰ روز کاهش یافته است. در مدل جدید و طبیعتاً نه در اوایل اجرا، بلکه بعد از اینکه بخش راه اندازی اولیه انجام شد، پیش بینی ما این است که حداقل برای شرکت‌های نوپا که ۸۰ درصد سبد شرکت‌های ما را دارند، زمان ارزیابی به طور متوسط به حدود ۲۰ روز برسد و برای شرکت‌های نوآور و فناور با توجه به اینکه حتماً نیاز به بازدید دارند، زمان ارزیابی در حدود یک ماه انجام شود.

* سوالی که ممکن است برای بسیاری از فناوران و مدیران شرکت‌ها دانش بنیان مطرح شود، این است که با توجه به مدل جدید احتمالاً برخی شرکت‌ها که در دسته بندی قبلی در رتبه بالا قرار داشتند، به رتبه پایین‌تر تنزل پیدا کنند و در واقع یک پله عقب گرد داشته باشند؟

سوال خیلی خوبی است؛ بله، این اتفاق می‌افتد و خیلی از شرکت‌هایی که قبلاً مثلاً عنوان تولیدی داشتند، الان به عنوان نوپا شناخته می‌شوند، چرا؟ چون قبلاً تعریفمان از شرکت نوپا فروش صفر بوده و الان فروش ۵ میلیاردی مد نظر است. یک دلیل دیگر که برخی شرکت‌ها در نام گذاری جدید، نوپا شناخته می‌شوند این است که احتمالاً اظهارنامه مالیاتی شأن را به روزرسانی نکرده اند. این شرکت‌ها باید در کارتابل خود در سامانه دانش بنیان به آدرس reg.daneshbonyan.ir، آخرین اظهارنامه را که مربوط به ۱۴۰۱ است، بارگذاری کنند و اگر عدد فروششان بالای ۵ میلیارد است آنجا درخواست بررسی مجدد دهند تا عنوان دانش بنیانی شأن را به نوآور یا فناور (بسته به سبد دانش بنیانی شأن) ارتقا دهیم.

یا برخی شرکت‌ها ممکن است سال‌های قبلی که اظهار نامه داده اند، سهم فروش دانش بنیان شأن زیر ۵۰ درصد بوده و براساس آن در دسته نوآور قرار گرفتند ولی مثلاً در ۱۴۰۱ سهم دانش بنیانی شأن به بیش از ۵۰ درصد رسیده است و اگر اظهار نامه جدید بگذارند و درخواست مجدد بدهند، از نوآور به فناور تغییر پیدا خواهند کرد.

ما برچسب گذاری شرکت‌ها براساس مدل جدید را از ۲۲ مردادماه شروع کردیم و در حال حاضر شرکت‌ها در کارتابل خود می‌بینند که در کدام دسته‌بندی قرار گرفته اند.

*مدت زمان رسیدگی به درخواست بررسی مجدد هر شرکت پس از ارسال فرم بررسی مجدد در سامانه چقدر است؟

از زمانی که هر شرکت درخواست خود را در سامانه بررسی مجدد ثبت می‌کند، حداکثر ۲۰ روز کاری طول می‌کشد تا پرونده شرکت بطور کامل بررسی شده و نحوه ارجاع مجدد یا عدم ارجاع شرکت برای ارزیابی مجدد مشخص شود.

* در ارزیابی جدید چقدر به کیفیت بها داده شده؟ آیا این دغدغه را مد نظر قرار داده اید که با تسریع روند دانش بنیان شدن کیفیت مغفول نماند؟

بحث کیفیت یک بحث لاینفک ارزیابی‌ها است و حتماً هر اصلاح فرایندی که انجام دهیم، حتماً با لحاظ کیفیت خواهد بود؛ این برند یا نشان ملی دانش بنیانی در حال حاضر در کشور نشان معتبری است و نباید اجازه دهیم ارزش و اعتبار خود را از دست بدهد. بعضاً شرکت‌ها گله مند می‌شوند که در موضوع ارزیابی‌ها سخت گیری کردید اما همه اینها به دلیل است که به ارزش و اعتبار این نشان آسیبی وارد نشود و طبیعتاً هر اصلاحی که انجام می‌دهیم با توجه به حفظ کیفیت خواهد بود.

ولی خب حساسیتی که در سبد شرکت‌های نوآور به ویژه فناور داریم در شرکت‌های نوپا نداریم؛ چرا که نوپاها، اندازه و جثه شأن کوچک است و اگر خطایی در این شرکت‌ها انجام شود، جبران پذیر است. بنابراین در اینجا ما ریسک را پذیرفتیم.

در مدل جدید از توان پارک‌های علم و فناوری برای ارزیابی شرکت‌ها برای دانش بنیان شدن کمک خواهیم گرفت و آنها را به عنوان بازوی ارزیابی جدید در نظر گرفته ایم، البته مبنای کار پارک‌ها نیز فهرست کالا و خدمات دانش بنیان است که معاونت علمی منتشر می‌کند.

*در مدل ارزیابی جدید تاکید بر این است که ارزیابی‌ها صلاحیت محور شوند نه برند محور، در این باره بیشتر توضیح می‌دهید؟

هر شرکتی وقتی تأیید می‌شود، باید اعلام کند که پایان سال قدم بعدی اش چیست، چند محصول و نیروی انسانی دارد و فروش شرکت چقدر افزایش پیدا کرده است. این گونه نیست که اگر شرکتی تأیید شد تا سه سال آینده با او کاری نداشته باشیم. درست است که یک محصول تا سه سال اعتبار دانش بنیانی دارد اما در بازه‌های زمانی یکساله رشد شرکت‌ها را اندازه گیری و در سبدهای با رشد کم، رشد متوسط و رشد بالا تقسیم بندی می‌کنیم و آن‌هایی که رشد بالاتری دارند، حمایت بیشتری خواهیم کرد.

* برخی شرکت‌ها چندان سابقه خوبی در زمینه بازپرداخت تسهیلات و هزینه کرد حمایت‌ها ندارند، نحوه مواجهه با این شرکت‌ها در ارزیابی جدید چگونه است؟

شرکت‌هایی که سو سابقه و تخلفات مکرر در عمل به تعهدات خود داشته‌اند (در زمینه بازپرداخت تسهیلات، هزینه‌‎کرد حمایت‌ها، بهره‌گیری از معافیت‌های مالیاتی، بیمه‌ای و …)، از شمول بررسی در قالب این آئین‌نامه خارج هستند و اعضای کارگروه شورای راهبری فناوری‌ها و تولیدات دانش‌بنیان، مشخصات شرکت‌هایی را که در تعامل با آن‌ها از انجام تکالیف قانونی و تعهدات خودداری کرده‌اند یا مرتکب تخلف یا سوء‌استفاده شده‌اند، در اختیار کارگروه قرار می‌دهند. در صورت اعتراض شرکت‌ها، دبیرخانه تخصصی ارزیابی در معاونت بررسی کرده و تصمیم نهایی را خواهد گرفت.

همچنین تاییدیه شرکت‌های دانش‌بنیان که تخلفات مکرر در عمل به تعهدات خود داشته باشند (تسهیلات مالی و حمایت‌ها) لغو می‌شود.

*آقای دکتر، شرکت‌ها نگرانی‌هایی در خصوص مباحث بیمه‌ای و قراردادها دارند، چطور می‌خواهید در آئین نامه جدید یک سر و سامانی به وضعیت بیمه‌ای دانش بنیان‌ها بدهید؟

حمایت‌های بیمه‌ای ما از جمله معافیت قراردادهای دانش بنیان از ضرایب حق بیمه قراردادها، خوشبختانه شامل همه شرکت‌های دانش بنیان می‌شود. در این خصوص، برنامه جدیدی را برای شرکت‌های نوپا در دستور کار داریم که یک طرف آن وزارت کار و سازمان تأمین اجتماعی است و ما ۷-۸ پیشنهاد ارائه داده ایم که مسائل بیمه‌ای دانش بنیان‌ها به گونه‌ای تسهیل شود که شروع کسب و کار برای تیم‌های فناور و ایجاد شرکت‌های فناور و دانش بنیان راحت تر بشود.

*این پیشنهادات چه بوده؟

مثلاً ایجاد شعبه مجازی. اینکه نیازی نباشد شرکت‌ها به سازمان‌های بیمه‌ای مراجعه کنند و از طریق شعبه مجازی کار خود را انجام دهند. پیشنهاد دیگر ما این بوده که نیازی به بازدید شرکت‌های نوپا در ۵ سال اول فعالیت شرکت نباشد و با اظهار شرکت و تأیید معاونت علمی، سازمان تأمین اجتماعی، سبد بیمه‌ای شرکت را تأیید کند و شرکت نگران بازرسی و مسائل مراجعه به بیمه نباشد. ساختار شرکت‌های نوپا هنوز کوچک است و خیلی از موقعیت‌های شغلیِ که شرکت‌های بزرگ‌تر را ندارند و باید اجازه دهیم توانمندی شأن را افزایش دهند.

بحث افزایش مهلت پرداخت‌ها و یا بخشودگی جرایم از دیگر پیشنهادات ما به سازمان تأمین اجتماعی بوده است، امیدواریم جلسه مشترک بین وزیر کار، سازمان تأمین اجتماعی و معاون علمی رئیس جمهور برگزار شود و این پیشنهادات به تصویب برسد تا بتوانیم شرایط بیمه‌ای را برای شرکت‌های نوپا که سبد بزرگی از دانش بنیان‌ها را به خود اختصاص داده اند اما فروش کمتری دارند، تسهیل کنیم.

* نحوه مواجهه آئین نامه جدید با شرکت‌های بزرگی که دانش بنیان محسوب می‌شوند اما در حال حاضر جزو شرکت‌های اقتصادی بزرگ هستند چگونه است؟ سال‌های گذشته ارائه تسهیلات به این شرکت‌ها محل انتقاد بود چرا که عنوان می‌شد آنها به دلیل رشد اقتصادی که دارند دیگر از چرخه دانش بنیان باید خارج شوند.

شرکت‌های بزرگ بسته به اینکه سبد اظهارنامه شأن چه سهم از فعالیت‌های دانش بنیان را دارد و چقدر از فروششان از فعالیت‌های دانش بنیانی است، در یکی از دسته نوآور یا فناور قرار می‌گیرند؛ طبیعتاً حمایت‌های ما از شرکت‌هایی که در دسته فناور می‌گیرد یک مقداری بیشتر است. حمایت‌های پایه به همه شرکت‌ها تعلق می‌گیرد اما حمایت‌های بیشتر به تناسب ارزش اقتصادی که شرکت ایجاد می‌کند و یا اینکه چقدر در حل مسائل کشور مشارکت دارند و اشتغال تخصصی نیروی انسانی شامل شرکت‌ها خواهد شد.

در مجموع درباره هر شرکتی، رویکرد ما این است که شرکت‌های بزرگ لوکوموتیو حرکت دانش بنیان‌های کوچک باشد. طراحی ما در آینده این خواهد بود که شرکت‌های بزرگ هرچقدر به توسعه زیست بوم و ایجاد بازار برای شرکت‌های بنیان‌های دیگر کمک کنند، توجه بیشتری به آنها خواهیم کرد و هرچقدر به حل مسائل کشور کمک کنند، باز طبیعتاً امکان حمایت بیشتری خواهیم داشت. مثلاً یک شرکت دارویی که باعث کاهش ارزبری شود و صادرات داشته باشد، جایگاه بالاتری خواهد داشت و به طور کلی معاونت علمی دید منفی به بزرگ شدن شرکت‌ها ندارد و حتی موافق این است که ابرشرکت ها شکل بگیرند.

*در ارزیابی جدید چقدر به نوآوری، اشتغال زایی و حل مشکلات کشور بها داده شده؟

یکی از تغییر رویکردهای مهم ما این است که به جای توجه صرف به پیچیدگی سطح فناوری در سبد محصولات و در ارزیابی شرکت‌ها، به محصولات و خدمات شرکت‌هایی توجه شود که ارزش آفرینی بیشتری هم برای کشور دارند؛ یعنی شرکت‌هایی که فروش و صادرات بیشتری دارند و اشتغال تخصصی در آنها بیشتر است. این تغییر رویکرد در تنظیم فهرست جدید کالا و خدمات دانش بنیان‌ها که به زودی به روزرسانی خواهد شد، اعمال خواهد شد و علاوه بر محصولاتی که سطح فناوری بالایی دارند، کالاهایی که برای کشور راهبردی هستند هم به این لیست اضافه خواهد شد.

* و به عنوان سوال پایانی آیا فیدبکی از دانش بنیان‌ها درباره مدل جدید ارزیابی داشتید؟

بله، ما روزانه بین ۵۰۰ تا ۷۰۰ تماس از سوی فعالان فناور داریم که بخش عمده‌ای از تماس‌ها بخاطر تغییر میزان فروش شرکت‌های دانش بنیان است که موجب شده نوع شرکت‌های دانش بنیان از نوع تولیدی به نوع نوپا تغییر پیدا کند و این موضوع نگرانی برای شرکت‌ها ایجاد کرده است، ولی فیدبک های مثبت هم داشتیم مثل ساده و قابل فهم بودن آئین نامه جدید.

ممکن است یک سری سوالات در ذهن شرکت دانش بنیان و هم شرکت‌هایی که می‌خواهند دانش بنیان شوند و یا اساتید دانشگاه و فارغ التحصیلان نسبت به مدل جدید وجود داشته باشد که همکاران ما محتواهای لازم را در سایت معاونت، سایت شرکت‌های دانش بنیان و شبکه‌های اجتماعی مختلف تولید می‌کنند و در صورت نیاز می‌توانند از این محتوا برای رفع ابهامات خود استفاده کنند.

همچنین تلفن مرکز تماس ما به شماره ۸۱۰۰ و ۹۱۰۰ به طور مداوم مشغول پاسخگویی به سوالات است و انشاالله بتوانیم با یک انرژی خوب مرحله آزمایشی ارزیابی جدید دانش بنیان‌ها را در کشور پشت سر بگذاریم.