تکرار تراژدی برای کارگران «طزره»/اینجا خبری از ایمنی نیست

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها - محمد علی عباس نژاد: هر روز صبح، نگاهی به آسمان می‌کنند و به امید دیدن دوباره روشنایی به عمق زمین می‌روند، در تونل‌های تنگ و تاریک با مرگ دست‌وپنجه نرم می‌کنند و گاهی یک اشتباه، فاجعه‌ای را برای آنها رقم می‌زند.

بی‌توجهی برخی معدن‌داران از جمله معادن تحت پوشش شرکت زغال سنگ البرز شرقی، به اصول ایمنی باعث می‌شود کارگران در پی روزی حلال جان بدهند و بعد از هر حادثه تا مدت‌ها بحث ایمنی معادن مطرح شود، اما متأسفانه خیلی زود ریشه ماجرا فراموش شود و در نهایت کارگر مقصر اصلی اعلام می‌شود چیزی که در حوادث قبلی شاهد آن بوده و در نهایت شخص کارگر مقصر اعلام شده است.

آمار حوادث کارِ منجر به فوت، در سال‌های اخیر در معادن تحت پوشش شرکت البرز شرقی به شدت افزایش یافته و این جان کارگران است که گرفته می‌شود و مسئولان امر به راحتی از آن گذشته و خیلی زود سرفصل‌های انجام فعالیت‌های ایمنی در معادن به فراموشی سپرده شده و باز کار در معادن غیر ایمن از سر گرفته می‌شود.

تکرار حوادث برای چندمین بار

آبان ۹۷ کشته شدن یک کارگر، اردیبهشت ۱۴۰۰ کشته شدن دو کارگر، شهریور ۱۴۰۲ جان باختن شش کارگر و.... همگی حوادثی هستند که تلخی شأن از یاد نمی‌رود. ظاهراً جان انسان‌های زحمتکش تحت عنوان کارگر در معادن تحت پوشش البرز شرقی مهم نیست و پیمانکاران تنها به کسب سود اندیشیده و مکانی امن برای انجام کار برای کارگران فراهم نکرده، کار نظارتی هم از سوی شرکت مادر که همانا شرکت معادن البرز شرقی است صورت نمی‌گیرد، قطعاً الزام پیمانکار به رعایت مسائل ایمنی برعهده شرکت البرز شرقی است ولی هیچ گاه در پی حوادثی از این دست، سهم شرکت البرز شرقی به عنوان مقصر اصلی اعلام نشده است.

در میانه بهار سال گذشته، مرگ‌های متوالی، از حادثه معدن طزره در شرکت تحت پوشش البرز شرقی شروع شد. مرگی چنان آسان و بی‌حاشیه که فقط خبری کوتاه از آن در رسانه‌ها درج شد و در لابلای اخبار تنها نام کارگران آغشته به ذغال‌سنگ و سیاهی که جان خود را در اثر سودجوییِ پیمانکاران و واسطه‌ها از دست داده بودند سریعاً به فراموشی سپرده شد، آن زمان همه چیز از معدن طزره آغاز شد و در ادامه بازهم معدن طزره بود که جان کارگران را گرفت.

یازدهم اردیبهشت آن سال، بر اثر ریزش تونل شماره ۴۲ معدن بزرگ طزره، دو کارگر پیمانکاری به اسامی «میلاد روشنایی» و «سیداصغر افضلی» باختند. حادثه مرگ این دو کارگر، بسیار دلخراش بود؛ این حادثه، فقط جان‌سپاری ساده و آنیِ دو کارگر مدفون در زیر آوار نبود؛ بلکه این دو کارگر روزهای متوالی بدون نام و نشان، زیر خروارها آوار مدفون شدند؛ شش روز تمام، عملیات امداد و نجات، برای یافتن پیکرهای آن‌ها ادامه داشت؛ شش روز تمام، خانواده‌ها و همکاران و دوستان‌شان در تب و تاب بودند و دست استغاثه و نیاز به آسمان دراز کردند اما در پایانِ روزِ ششم، دو پیکر بیجان، سیاه‌تر از ذغال و سیاهی شب، از میان آوارها بیرون کشیده شد؛ دو جوان، ساعت‌ها با تنگی نفس و حجم سنگین آوار جنگیده بودند.

سایه سنگین حادثه بر پیکر طزره

در این خصوص چند نفر از کارگران معدنی در گفتگو با خبرنگار مهر، می‌گویند: اگرچه در سال‌های اخیر تا حدودی مشکل حقوق‌ها رفع شده و تقریباً ماهانه پرداخت می‌شود ولی عدم پرداخت پاداش و بن کارگری و به حساب نیاوردن ضریب کاری از مهمترین مشکلات کارگران معدنی است.

آنان می‌گویند: ما از بازرسان وزارت کار و مسئولان شرکت زغال‌سنگ البرز شرقی می‌خواهیم با سرکشی منظم و مداوم از این معدن، مانع تضییع حقوق کارگران شوند.

این کارگران معدنی که از بیم اخراج نخواستند نامشان فاش شود می‌گویند: نداشتن امکانات ایمنی و همچنین مشکلات معیشتی که ذهن معدن‌کاران را در هنگام انجام کار حساس و پر مخاطره معدن مشغول می‌کند، باعث رخ دادن اتفاقات تلخی نظیر حادثه اخیر می‌شود که منجر به فوت شش نفر از همکارانمان شده است. طی سال‌های متوالی شاهد مرگ دلخراش تعدادی از همکاران‌مان بوده‌ایم و متأسفانه همچنان شاهد این حوادث تلخ هستیم، که به نظر می‌رسد این مرگ‌ها را مسئولان امری طبیعی تلقی می‌کنند.

چشم پوشی از حداقل‌ها

این کارگران می‌گوید: متأسفانه مسئولان در این زمینه یا مسامحه و چشم پوشی، علت مرگ این عزیزان را سهل انگاری عنوان می‌کنند در صورتی که کارگران این معادن بعضاً در نبود امکانات ایمنی و نیروهای امدادی ماهر و باتجربه، پزشک و اورژانس متناسب با محیط کار، لباس کار، ماسک استاندارد و چکمه کار مجبور به کار کردن هستند، مسئولان تنها به فکر بازدهی و سود معادن تحت پوشش خود هستند نه به فکر کارگری که بایستی ساعت‌ها در عمق بیش از ۲۰۰ متری زمین، زغال سنگ استخراج کند. مسئولان بر کار پیمانکاران خود هم نظارتی ندارند و کنار نشسته و فقط نظاره گر از دست دادن جان کارگران هستند.

در زمان یکی از حوادث دادستان وقت عمومی و انقلاب مرکز استان سمنان وعده داد که با عوامل سهل‌انگار در حادثه معدن طزره برخورد شود. وی در جمع خبرنگاران گفته بود: پرونده قضائی در خصوص حادثه معدن طزره دامغان تشکیل شده و پس از تکمیل تحقیقات، با افراد متخلف و سهل انگار عامل وقوع حادثه برخورد قضائی می‌شود. سال گذشته به تمام معادن از طریق صنعت و معدن اعلام شد تا دست به اقدام‌های پیشگیرانه برای رفع خطر از کارگران عزیز بزنند و اگر شرکت و معدنی به توصیه و دستورات پیشگیرانه قضائی توجه نکرده باشد با جدیت و بدون اغماض با آن برخورد قانونی می‌شود.

وی ادامه داده بود: هیچ گونه سهل انگاری از سوی ارگان‌های دولتی و معادن قابل اغماض نیست به خصوص در مواردی که دستورات قضائی برای پیشگیری از چنین جرایمی صادر شده باشد و اهمال کاری موجب وقوع یک حادثه دلخراش شده باشد.

چه کسی بالاخره باید جوابگو باشد؟

حال با توجه به حادثه اخیر و کشته شدن شش معدن کار چقدر مسئولان البرز شرقی به گفته‌های دادستان به عنوان مدعی‌العموم جامه عمل پوشانده اند، قطعاً اگر دستورات دادستان مورد توجه مسئولان شرکت البرز شرقی واقع می‌شد امروز دیگر شاهد حوادثی از این دست نبودیم هر چند مسئولان امروز خودشان را جدای از حادثه می‌دانند و گناه را بر گردن پیمانکار می‌اندازند.

در این راستا چندین تماس تلفنی با مسئولان البرز شرقی از جمله مسئول روابط عمومی این شرکت داشته‌ایم که تا زمان اتمام این گزارش هیچ جوابی داده نشده است.

مدیرکل وقت تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان سمنان نیز پیش از این گفته بود: تونل شماره ۴۲ از سری معادن زغال‌سنگ طزره متعلق به شرکت البرز شرقی برای رسیدگی بیشتر به مسائل ایمنی موقتاً تعطیل است.

اسماعیل غنیان در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به فوت دو کارگر جوان معدن طزره به دلیل ریزش بخشی از کارگاه تونل ۴۲ در معدن طزره در شمال دامغان، گفته بود: این معدن متعلق به البرز شرقی است و برای بررسی ایمنی بیشتر موقتاً تعطیل می‌شود. از لحاظ ایمنی باید تکلیف این تونل مشخص شود، تا پیش از اجرای عملیات کارشناسی این معدن بازگشایی نمی‌شود.

ترک فعل‌های احتمالی

هرچند دو مقام مسئول دولتی دادستان مرکز استان سمنان و مدیر کل تعاون کار و رفاه اجتماعی خبر از تعطیلی معدن تا مشخص شدن علت حادثه داده بودند ولی اینکه با راه اندازی دوباره معادن آیا مسئولان البرز شرقی اقدامات لازم در جهت ایمن سازی را صورت داده‌اند یا نه که اگر داده بودند دیگر امروز شاهد کشته شدن شش معدن کار دیگر نبوده است یم.

در این راستا عامل اسبق معادن البرز شرقی پیرامون بررسی علل حادثه می‌گوید: یکی از علل اصلی خطرناک بودن محیط کار معادن، تأثیر پذیری محیط کار از شرایط زمین شناسی است به دلیل اینکه رفتار زمین و ساختارهای تکتونیکی همیشه قابل پیش‌بینی و کنترل نیستند، محیط کار معادن، خصوصاً معادن زیرزمینی زغال‌سنگ، از جمله محیط‌های پرخطر کاری محسوب می‌شوند، گرچه همواره تأثیر عوامل محیطی بر کارگاه‌های استخراج بررسی و رصد می‌شود، ولی بعضی عوامل مانند کیسه‌های گازی، گسل‌های موضعی، تغییرات ناگهانی ضخامت و جنس کمره‌های لایه، و … چندان قابل شناسایی و پیش بینی نیستند. منصور شریف می‌گوید: متأسفانه این عوامل گرچه به ندرت، ولی می‌تواند منجر به حوادث ناگوار در معدن شود و حادثه تونل ۴۲ نیز از این دست وقایع غیر قابل پیش بینی به نظر می‌رسد.

پس از تراژدی ریزش معدن طزره و جان باختن دو کارگر در بهار ۱۴۰۰، یک بار دیگر کلاریز طزره دامغان ریزش کرد و این بار جان یک کارگر را گرفت. در حادثه‌ای مشابه یک بار دیگر بخشی از یک معدن بخش خصوصی طزره ریزش کرد و این بار یک کارگر جان خود را از دست داد و حال ۱۲ شهریور ۱۴۰۲ حادثه دیگری رقم خورد.

پیکر جان باختگان بیرون آمد

استاندار سمنان که در محل حادثه حضور پیدا کرد در حاشیه عملیات جستجو برای نجات احتمالی افراد محبوس در معدن طزره دامغان در گفتگو با خبرنگاران می‌گوید: علت این انفجار تجمع گاز در یکی از تونل‌های معدن شرکت البرز شرقی بوده است.

سید محمدرضا هاشمی ضمن بیان اینکه بر اثر انفجار، معدن دچار ریزش شد و تعدادی افراد در آن گیر افتادند، می‌گوید: از همان ساعات اولیه تلاش برای دسترسی به محبوس شدگان ادامه یافت. در کمتر از ۱۰ ساعت با تلاش عوامل امدادی راه دسترسی به این افراد بازگشایی شد اما پیکر جان باختگان حادثه از ساعات ابتدایی بامداد دوشنبه پیدا شد.

معدن رزمجاه ساعتی بعد به دستور رئیس کل دادگستری استان سمنان تعطیل شد تا به ابعاد مختلف حادثه رسیدگی شود همچنین مرتضوی وزیر تعاون کار و رفاه اجتماعی نیز خود را به منطقه طزره رساند تا از نزدیک شاهد امداد رسانی باشد

صولت مرتضوی در جمع خبرنگاران اعلام کرد: تا ۲۰ دقیقه قبل از حادثه انفجار در غروب یکشنبه همه فاکتورها نرمال بوده لذا بنظر می‌رسد معدن بر اثر حادثه غیرمترقبه دچار انفجار شده است.

امروز وحیدی وزیر کشور هم از طریق فرودگاه شاهرود خود را به دامغان رساند و هم اکنون در محل معدن است او هم در نخستین واکنش خبر از بررسی دقیق ابعاد مختلف حادثه داده است.

این حادثه مطمئناً اولین حادثه و آخرین حادثه در معادن کشور نیست و متأسفانه حوادث مربوط به معدن در سالیان اخیر منجر به مرگ تعداد زیادی از هموطنان شده و متأسفانه حوادث دیگری طی سالیان گذشته در معادن کشور رخ داده و در هر حادثه‌ای خانواده‌هایی داغ دیده‌اند و هزینه‌های روانی و مالی فراوانی به جامعه تحمیل شده است، مسئله مهم این است که چگونه می‌توانیم از رخداد این حوادث جلوگیری کنیم.

ارتقای دانش فنی و ایمنی

به نظر می‌رسد ارتقای دانش ایمنی، آشنایی با مبانی ایمنی، افزایش تمرکز در کارگاه‌های پرخطر، کاهش خطرات ناشی از حوادث از جمله الزاماتی است که باید در فعالیت‌های معدنکاری مورد توجه قرار گیرد. در حال حاضر تعداد زیادی معدن زغال سنگ در استان دارای مجوز هستند و ایمنی این معادن مطالبه کارگران و مردم مناطق مختلف استان سمنان بویژه شهرستان‌های شاهرود و دامغان است تا از تکرار حوادثی نظیر طزره جلوگیری شود.

متأسفانه وقتی اتفاقی رخ می‌دهد مسئولان و دست‌اندرکاران تلاش می‌کنند به اقداماتی دست زنند و پس از مدتی فراموش می‌شود، هر چند متولی اصلی معدن سازمان صمت است، ولی به نظر می‌رسد این سازمان تنها در زمینه اخذ مجوز فعالیت می‌کند و تلاشی برای نظارت بر معادن ندارد، طبق قانون باید بخشی از درآمد معادن صرف ایمنی شود، اینکه آیا این مهم در دستور کار معادن استان است جای سوال دارد.

بی تردید بازرسی‌ها توسط بازرسان نیازمند تشدید است و امید می‌رود وضعیت گازسنجی، ایمنی تونل‌ها، نحوه هوادهی در معادن مورد توجه و ارزیابی جدی قرار گیرد تا از بروز حوادث مشابه در آینده جلوگیری شود.