نگاهی به روابط امارات و حکومت طالبان/ ابوظبی چگونه وارد بازی پسا سقوط شد؟

در بین سال‌های ۱۳۷۵ تا ۱۳۸۰ شمسی که طالبان بر افغانستان حاکم شد، امارات متحده یکی از ۳ کشوری بود که حکومت طالبان را به رسمیت شناخت اما با یورش آمریکا به افغانستان، حاکمان امارات همانند عربستان و پاکستان در کنار واشنگتن و متحدان آن ایستادند. پس از یک وقفه چند ساله زمانی که طالبان دست به خیزش مسلحانه علیه حکومت وقت افغانستان و نظامیان ناتو زدند، امارات هر چند نقشی در حمایت از گروه طالبان نداشت اما احتمالا به صورت ناخواسته مرکزی برای نقل و انتقال وجوه مالی گروه طالبان بود.

اطلاعات پاسپورت ملا اختر منصور پس از ترور وی توسط هواپیماهای بدون سرنشین آمریکایی در خاک پاکستان نشان داد که وی در یک سال، ۱۳ بار به امارات سفر کرده بود که این نشانگر اهمیت این کشور برای مدیریت منابع مالی گروه طالبان در زمان جنگ داشت. پس از مرداد ماه ۱۴۰۰ که نظام جمهوریت فروپاشید، امارات متحده عربی برخلاف عربستان که سیاست صبر و نظارت پیشه کرد، تلاش فراوانی کرد که بازیگری فعال در عرصه افغانستان باشد. این یادداشت نگاهی به روابط امارات با حکومت دارد.

ورود زودهنگام امارات به میدان بازی

پیش از بررسی رویکرد امارات متحده عربی در قبال حکومت طالبان، باید به این نکته اشاره کرد که حاکمان ابوظبی با پذیرش پناهندگی اشرف غنی از همان روز صفر وارد بازی پسا سقوط شدند. در ۲۴ مرداد ماه زمانی که اشرف غنی رئیس جمهور وقت افغانستان از کابل فرار کرد، ابتدا به ازبکستان گریخت و از آنجا توسط پروازی به امارات متحده عربی پناهنده شد. تاکنون نیز اشرف غنی در امارات ساکن است اما اجازه فعالیت سیاسی در این کشور را ندارد. طبق یک روایت از چند روایت منتشر شده، قبل از فرار اشرف غنی، قرار بود که رولا غنی همسر وی و حدود ۱۰ تن دیگر از اطرافیان غنی در ۱۵ مرداد ماه به امارات منتقل شوند و هماهنگی لازم صورت گرفته بود که به دلیل ازدحام در فرودگاه کابل، هواپیمای اعزامی از امارات نتوانست در فرودگاه کابل فرود آید. لذا سران امارات با پناه دادن به راس مخالفان طالبان، از همان مرداد ماه سیاست با طالبان را آغاز کردند.

تعامل محتاط امارات با حکومت طالبان

پس از به قدرت رسیدن طالبان، امارات متحده عربی به رغم حادثه تلخ زخمی شدن سفیر و کشته شدن پنج دیپلمات این کشور بر اثر یک حمله طالبان (هر چند که طالبان مسئولیت حمله را به عهده نگرفت)، مانند دیگر کشورهای منطقه بدون شناسایی رسمی حکومت طالبان، سفارت خود را در کابل بازگشایی کرد. دیپلماسی کمک از دیگر اقدام امارات در قبال حکومت نوپا و به شدت نیازمند طالبان بود. امارات بدین طریق با یک بازی ظریف تعامل با حکومت طالبان را پیش برد و در گام مهم دیگر، با گرفتن قرارداد مدیریت چندین فرودگاه افغانستان، توانست نقش و نفوذ خود را افغانستان جدید تثبیت کند.

روابط دیپلماتیک امارات و حکومت طالبان

در اردیبهشت ماه ۱۴۰۱ ملا عبدالغنی برادر، معاون اقتصادی ریاست‌الوزرای حکومت طالبان در راس هیئتی، به ‌منظور ابراز تسلیت به مناسبت درگذشت شیخ خلیفه بن زاید آل نهیان، عازم ابوظبی شد و با رئیس جدید امارات متحده دیدار کرد. در آذر ماه ۱۴۰۱ ملا محمد یعقوب سرپرست وزارت دفاع حکومت طالبان و انس حقانی برادر سراج الدین حقانی مرد پر نفوذ طالبان در سفری به امارات، با محمد بن زاید آل نهیان رئیس امارات متحد عربی دیدار کردند. ۳ ماه پس از این دیدار، امارات متحده عربی دفتر دیپلماتیک افغانستان در این کشور را به نمایندگان طالبان واگذار کرد. در مجموع این دیدارها را می‌توان به منزله شناسایی دوفاکتوی حکومت طالبان از سوی ابوظبی تلقی کرد.

اهمیت روابط با حکومت طالبان از منظر امارات

از بین سه مقوله سیاست، اقتصاد و امنیت، می‌توان گفت که از منظر امارات متحده عربی، سیاست در افغانستان اولویت بیشتری دارد. رقابت این کشور با قطر و تلاش برای کانال‌های ارتباطی با حاکمیت جدید افغانستان بیشتر از امنیت و اقتصاد مهم است. رقابت امارات با قطر در کنترل فرودگاه‌های مهم افغانستان و سرانجام پیروزی ابوظبی در این پروژه، نشان داد که حاکمان امارات عزم جدی برای حضور در افغانستان دارند. علاوه بر آن افغانستان همواره یکی از موضوعات سیاست بین‌الملل بوده است و امارات تلاش دارد با داشتن اهرم‌ و کانال‌های نفوذ، در این پروسه صاحب نقش باشد. می‌توان گفت که از منظر امارات، نقش اقتصادی در افغانستان اولویت دوم در این زمینه است و امنیت پس از این دو قرار دارد.

اهمیت روابط با امارات از منظر حکومت طالبان

از منظر طالبان، تعامل با امارات به دلیل مسائل اقتصادی یک مسئله مهم و حیاتی است چرا که تعداد قابل توجهی از کارگران مهاجر افغان در امارات مشغول به کار هستند که ارتزاق خانواده‌های آنان از این مسیر است. علاوه بر آن نقش تاجران و سرمایه‌های آنان در امارات که طبق روایتی ۵۵ میلیارد دلار است، بر سیاست و نگاه حکومت طالبان به امارات بسیار حائز اهمیت است. احتمالا حکومت طالبان امیدوار است که تاجران افغان را متقاعد کند که به کشور بازگشته و در افغانستان سرمایه‌گذاری کنند. دیدار ملا برادر با تاجران افغان و دعوت از آنان برای بازگشت به افغانستان، تلاشی در همین راستا است. سیاست، فاکتور بعدی در اهمیت امارات برای حکومت طالبان است؛ احتمالا حکومت طالبان از امارات به عنوان یک وزنه تعادل در برابر قطر استفاده خواهد کرد و به این دلیل از ایفای نقش بیشتر امارات در افغانستان استقبال خواهد کرد. با این وجود، این ایفای نقش امارات نباید سبب رنجش خاطر قطر به عنوان مهمترین حامی عرب حکومت طالبان شود.

در مجموع امارات و حکومت طالبان از دو منظر سیاسی و اقتصادی به یکدیگر نیازمند هستند و بدین منظور هر دو تعامل محتاطی را با یکدیگر در پیش گرفته‌اند. به رغم تعامل محدود، اما به نظر می‌رسد که دو طرف با گام‌های آرام مسیری کم چالش را طی می‌کنند. لازم به ذکر است که حضور اشرف غنی در امارات یک ابزار فشار بالقوه علیه حکومت طالبان باقی خواهد ماند.

311311