شنیدن سوگواره‌ای از اهالی سرود/ «همصدا با اربعین» چگونه تولید شد؟

خبرگزاری مهر - گروه هنر - علیرضا سعیدی: عرصه تولید آثار موسیقایی مرتبط با مضامین و رویدادهای مذهبی و اعتقادی همواره جزو پرطرفدارترین و در عین حال پرچالش‌ترین عرصه‌های فرهنگی هنری کشورمان بوده است که طی سال‌های متمادی دوشادوش سایر فعالیت‌های فرهنگی هنری مرتبط با این موضوع مورد توجه مخاطبان و هنرمندان قرار گرفته است.

تولیدات این حوزه اگر چه همواره در معرض اتهام‌های فراوان از جمله «سفارشی بودن» قرار داشته‌اند اما به دلیل حس و حال موجود در آن‌ها که برگرفته از باورها و اعتقادات نهفته در ضمیر بسیاری از مخاطبان بالقوه است، در اغلب موارد فعالیت در حوزه را با استقبال هنرمندان مواجه کرده است.

همزمان با ایام سوگواری سیدالشهدا (ع) بر آن شدیم تا بار دیگر با نگاهی اجمالی به تولیدات موسیقایی مختلف مرتبط با قیام عاشورا در کشورمان در قالب‌های گوناگونی چون آلبوم، موسیقی متن فیلم و سریال، اجرای زنده و مواردی از این دست داشته باشیم.

در این چارچوب آنچه مورد توجه قرار گرفته و می‌گیرد، صرفاً مرور و یادآوری آثار برجسته حوزه موسیقی «عاشورایی» است که در سال‌های دور و یا نزدیک تولید و در بازار موسیقی عرضه شده‌اند. آثاری که طبیعتاً برخی از آن‌ها از درجه کیفی ممتاز برخوردار بوده‌اند و شاید برخی دیگر با انتقاداتی هم در موعد انتشار به لحاظ موسیقایی و محتوایی مواجه بوده‌اند اما همه در یک وجه اشتراک دارند و آن ماندگاری در حافظه جمعی دل‌بستگان اباعبدالله (ع) است.

در سی و پنجمین قسمت از سلسله گزارش‌های «روایت مهر از نواهای عاشورایی» به سراغ پروژه موسیقایی «همصدا با اربعین» رفتیم که مهر ماه سال ۱۳۹۸ توسط مرکز موسیقی حوزه هنری پیش روی مخاطبان قرار گرفت. اثری در قالب یک آلبوم سرود که به مناسبت فرا رسیدن ایام سوگواری اربعین حسینی در قالب ۱۲ قطعه موسیقایی منتشر شد و پس از آن نیز به صورت‌های مختلف به ویژه در گردهمایی جهانی پیاده روی اربعین برای عزاداران و سوگواران حضرت سیدالشهدا اجرا شد.

آلبوم «همصدا با اربعین» با مدیریت تولید میلاد عرفانپور، میکس و مسترینگ آرمان مهربان و طراحی جواد قربانی پور در آستانه اربعین سال ۱۳۹۸ توسط مرکز موسیقی حوزه هنری با سیزده قطعه مشتمل بر سرود پیش روی مخاطبان قرار گرفت. آثاری با محوریت ایام سوگواری محرم و صفر و به ویژه اربعین حسینی که به واسطه حضور گروه‌های سرودی چون «نغمه های افلاکی زاگرس»، «رهپویان ولایت» و «دارالقرآن» در دسترس دوستداران حضرت ابا عبدالله (ع) قرار گرفت.

«چله نشین» با شعر محمدمهدی سیار، ملودی اکبر شیخی و تنظیم امیرحسین سمیعی، «حسرت شیرین» با شعر میلاد عرفانپور، ملودی اکبر شیخی و تنظیم امیرحسین بخشی، «قدم به قدم با فرشته ها» با شعر میلاد عرفانپور، ملودی اکبر شیخی و تنظیم ارشاد رازانی، «حرم الله» با شعر محمدمهدی سیار، ملودی مرتضی حبیبی و تنظیم مجید نصری، «کربلایی شدن» با شعر رضا یزدانی، ملودی و تنظیم امیرحسین سمیعی، «اسم اعظم» با شعر مهدی جهاندار، ملودی اشکان کمانگری و تنظیم محسن جلیلی، «صدای پای زائران» با شعر مهدی جهاندار، ملودی و تنظیم گرانش آشوری، «یک یا حسین دیگر» با شعر زینب محمدی و معصومه زارعی، ملودی رضا شریفی و تنظیم نیما نورمحمدی، «بدرقه» با شعر محسن رضوانی، ملودی محسن عرب خالقی و تنظیم امیرحسین سمیعی، «لشگر آخرزمانی» با شعر سیدعلیرضا شفیعی، ملودی و تنظیم علی نصیرنژاد، «کاروان عاشقان» با شعر و تنظیم احسان غلام نژاد و موسیقی زهرا غلام زاده مهرآبادی و «نشونه» با شعر و ملودی محسن رضوانی و تنظیم احسان غلام نژاد قطعاتی بودند که در این آلبوم گنجانده شدند.

آنچه از این پروژه موسیقایی پیش روی مخاطبان قرار گرفت، تنها به تولید و انتشار یک آلبوم محدود نشد، کما اینکه دست اندرکاران این مجموعه تلاش کردند تا به واسطه همکاری با مجموعه‌های مختلف فرهنگی- هنری برنامه‌های اجرایی متعددی را در آستانه فرا رسیدن اربعین حسینی آن سال و مراسم پیاده روی در کربلای معلی برگزار کنند. رویدادهایی که در قالب گام سوم طرح ملی «هوای تازه» با همراهی ستاد هماهنگی کانون‌های مساجد کشور و مرکز موسیقی حوزه هنری، پروژه‌ای در قالب سرود را به مخاطبان ارائه داد.

میلاد عرفانپور شاعر و مدیر مرکز موسیقی حوزه هنری که از زمان آغاز به کار خود در این مجموعه به عنوان مدیر، فعالیت‌های مؤثری را در حوزه‌های مرتبط با موسیقی ایرانی، موسیقی انقلاب و سرود انجام داده است، طی نشست خبری که به بهانه تولید و انتشار آلبوم «همصدا با اربعین» در حوزه هنری تدارک دیده شده بود، در توضیحاتی پیرامون انتشار این مجموعه گفت: آلبوم سرود «همصدا با اربعین» دومین اثر در زمینه سرود است که از سوی مرکز موسیقی حوزه هنری منتشر می‌شود. پیش از این نیز مرکز موسیقی حوزه هنری آلبوم سرود «ما غروب نمی‌کنیم» را به مناسبت چهلمین سال پیروزی انقلاب اسلامی ایران منتشر کرده بود. در عین حال طرح ملی «هوای تازه» به همت ستاد عالی امور مساجد وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز با مشارکت مرکز موسیقی حوزه هنری آغاز شد. طرحی که به احیا و فعال‌سازی سرود و گروه‌های سرود در سطح کشور اختصاص داشت. طرح ملی «هوای تازه» کار خود را در شش مرحله آغاز کرد که مرحله اول شناسایی گروه‌های سرود بود. مرحله دوم آموزش مربیان سرود بود. در مرحله سوم تولید آثار شاخص برای الگوی دیگر گروه‌های سرود کشور مد نظر بود که در همین راستا آلبوم سرود «هم‌صدا با اربعین» تولید شده است.

وی با بیان اینکه پروژه «همصدا با اربعین» در نوع خود می‌تواند به عنوان پروژه‌ای کم نظیر معرفی شود، اظهار کرد: بیش از ۱۰ موسیقی‌دان در تولید این آلبوم حضور دارند. همچنین ما به موسیقی هیأت نگاه خاصی میلاد عرفانپور: از دلایل چنین تولیدی در فضای اربعین حسینی، نیاز به زمزمه آثار موسیقایی در همایش عظیم اربعین است داریم. چرا که معتقدیم حتی نوحه‌ای هم که مداح در هیأت می‌خواند باید از حیث موسیقی حمایت و تقویت شود. از دلایل چنین تولیدی در فضای اربعین حسینی، نیاز به زمزمه آثار موسیقایی در همایش عظیم اربعین است.

سعید سعادتی معاون فرهنگی هنری ستاد هماهنگی کانون‌های مساجد کشور نیز در این نشست با اشاره به طرح ملی «هوای تازه» گفت: عنوان «هوای تازه» از بیانات مقام معظم رهبری گرفته شده است. ایشان سرود را هوایی تازه می‌دانند و جامعه را نیازمند هوای تازه می‌دانند. در تلاش هستیم تا جریان سرود را همانند دهه ۶۰ و ۷۰ زنده کنیم. سرود جذابیت‌هایی دارد که نسل امروز از آن استقبال می‌کند، چرا که سرود مجموعه‌ای از مهارت‌ها و هنرها از جمله موسیقی، حرکت و نمایش، نظم و نظام جمع و تجربه کار گروهی است. همچنین سرود تمرین شنیدن و تبعیت از رهبری است و از همه مهم‌تر رقابت در عین رفاقت است. طرح ملی هوای تازه هم در شش گام اجرا می‌شود و تلاش داریم این طرح در سراسر کشور و نه صرفاً در پایتخت و مراکز استان‌ها اجرا شود. ما براین باور هستیم زبان هنر بهترین ابزار برای ماندگار کردن اربعین حسینی و زمینه‌سازی برای شکل‌گیری تمدن نوین اسلامی است.

امیرحسین سمیعی یکی از آهنگسازان و تنظیم کنندگان آلبوم «همصدا با اربعین» هم در این نشست رسانه‌ای توضیح داد: در جهان غرب از آواز دسته جمعی یا همان سرود برای انتقال پیام‌های مهم و ارزشمندشان به جهانیان استفاده می‌کنند. اقدام مرکز موسیقی حوزه هنری و ستاد هماهنگی کانون‌های فرهنگی هنری مساجد در برجسته کردن آوازهای دسته جمعی و شناسایی و حمایت از گروه‌های سرود بسیار خوب و قابل تقدیر و کم‌نظیر است. به همین منظور شعر و نغمه‌هایی که در حوزه اربعین در هیأت‌ها شنیده‌ایم در اجرای آلبوم سرود «هم‌صدا با اربعین» به کار گرفته شده است. البته برای بالا بردن سطح کیفی آلبوم سرود «همصدا با اربعین» از تجارب و دانش آهنگسازان بسیار خوبی استفاده شده است. در نتیجه این آلبوم بسیار پرمحتوا و غنی است. به هر حال امیدواریم آلبوم «همصدا با اربعین» و سایر آوازهای دسته جمعی بتواند با حمایت دستگاه‌ها و همچنین در پی استقبال مردمی در سطح کشور جریان‌ساز باشد.

وی با ابراز تأسف از نگاه نادرست به سرود و استفاده از آن گفت: نگاه درستی به سرود در کشور وجود ندارد. امید است اقدامات مرکز موسیقی حوزه هنری و ستاد هماهنگی کانون‌های فرهنگی هنری مساجد کشور در توجه بیشتر به سرود جریان‌ساز باشند.

به هر ترتیب آلبوم «همصدا با اربعین» نیز یکی از چندین پروژه‌ای است که طی سال‌های اخیر به واسطه تلاش‌های صورت گرفته از سوی گروه‌های سرود کشور به مناسبت ایام اربعین حسینی پیش روی مخاطبان قرار گرفت، چارچوبی که انتظار می‌رود در کنار توجه به ضرورت‌های نشر گسترده چنین آثاری روز به روز به کیفیت آنها افزوده شود تا در آینده‌ای نزدیک موضوع سرود و گروه‌های سرود تبدیل به مجموعه‌های فراملی برای معرفی در سطوح بالای بین المللی و در جهت پیشبرد اهداف ملی و مذهبی با زبان شیوای هنر شود.

برای شنیدن سرود «قدم با قدم با فرشته ها» از آلبوم «همصدا با اربعین» اینجا را کلیک کنید.