رضاشاه و تجددش؛ نگاهی به سفرنامه‌ مازندران، به یاد ابراهیم گلستان - Gooya News

ایران وایر - یادداشت زیر را «عباس میلانی»، مورخ، ایران‌شناس و استاد دانشگاه در نقد «سفرنامه مازندران» «رضاشاه» نوشته و در اختیار «ایران‌وایر» قرار داده است.

***

«سفرنامه‌ مازندران» از چند جنبه، سبک و سرنوشتی سخت آموزنده و شگفت دارد. این کتاب به‌گمانم یکی از برجسته‌ترین اسناد دوران «پهلوی» و به گونه‌ای، مانیفست تجددخواهی «رضاشاه» و دودمان او است. در سال ۱۹۲۶، به «تقریر» رضاشاه و «خامه‌» رییس‌ دفتر فاضلش، «فرج‌الله بهرامی» نوشته شد اما هرگز به صورت کتاب، مگر در سال ۱۹۷۵ و در پیوند با مراسم بزرگداشت پنجاهمین سال شاهنشاهی پهلوی چاپ نشد. در سال‌های پس از انقلاب ۱۳۵۷، دو چاپ تازه از کتاب بیرون آمد؛ نخستین، بیرون از ایران و با پیش‌گفتاری پُرمغز از «داریوش همایون» و دومی در داخل به‌ کوشش «هارون وهومن» چاپ شد. (هارون وهومن، سفرهای رضاشاه پهلوی)

در چاپ پیش از انقلاب، دو رییس «شورای عالی برگزارکننده‌ آیین ملی بزرگداشت ۵۰ سال شاهنشاهی پهلوی» هر یک پیش‌گفتاری برای کتاب نوشتند. هیچ‌کدام مورخ و اندیشمند سیاسی نبودند. از لحن مقدمه‌ها و زمان چاپ‌شان می‌توان نتیجه گرفت که هدف نه تبیین مبانی مهم فکری و تاریخی کتاب که نوعی تبلیغ سیاسی بود.

«اسدالله عَلَم» در «توضیحی درباره‌ سفرنامه‌ مازندران» می‌نویسد، «این اثر خاص و منحصر به‌فرد از عصر سلطنت اعلیحضرت رضاشاه کبیر» است و «برای نخستین بار مقارن با برگزاری شکوهمند آیین ملی بزرگداشت ۵۰ سال سلطنت به چاپ می‌رسد».(صفحه شماره ندارد)

👈مطالب بیشتر در سایت ایران وایر

هر خواننده‌ کنجکاوی به‌گمانم پس از خواندن این عبارت از خود می‌پرسد که اگر این اثر تا این حد «خاص و منحصر به‌فرد» بوده است -که به‌گمانم چنین بوده و وصف عَلم خالی از گزافه‌گویی است- چرا چاپش نزدیک به ۵۰ سال زمان برده است؟

بخشی از پاسخ این پرسش را «هوشنگ انصاری»، رییس دوم شورای عالی برگزار کننده در پیش‌گفتار خود می‌گوید. او می‌نویسد، «و نیز تلاش شده است پاره‌ای از آرمان‌ها که در این کتاب صراحتاً به آن اشاره رفته و سرانجام در عصر سلطنت فرمانده عالی‌قدر ایران، شاهنشاه آریامهر، جامه‌ تحقق پوشیده است، مرور گردد.» (صفحه شماره ندارد)