با تئاتر دموکراسی ایجاد کنیم/ لزوم اصلاح رویه‌های غلط

به گزارش خبرنگار مهر، سومین شب از سلسله نشست های تخصصی حقوق تئاتر شب گذشته ۱۹ شهریور ماه در سالن عباس جوانمرد خانه تئاتر برگزار شد.

در این رویداد تخصصی که به همت انجمن صنفی کارگردانان تئاتر برگزار شد قطب الدین صادقی، محمد رحمانیان، شهرام گیل آبادی و وحید آگاه به عنوان اعضا پنل تخصصی به ایراد نظرات خود پرداختند و در بخش سخنرانان نیز بهزاد فراهانی، محمد امیریاراحمدی، محمودرضا رحیمی، مژگان خالقی و حسین کیانی درباره موضوع حقوق تئاتر سخنرانی کردند.

در ابتدای نشست قطب الدین صادقی با یادآوری اینکه نیچه کتابی با عنوان «فراسوی نیک و بد» دارد و در این کتاب عنوان می‌کند که ارزش هر چیز تنها به هدفش نیست بلکه روشی که برای رسیدن به آن ارزش وجود دارد مهم است، عنوان‌ کرد: ما باید با عقلانیت و منطق و استدلال صحبت کنیم و در شان‌مان نیست تهمت و اتهام بزنیم بنابراین برای من روش از هدف مهم تر است.

قانون باید انعطاف پذیر باشد

آگاه هم در سخنانی عنوان کرد که باید در کنار هنر به موازین حقوقی هم اشراف داشته باشیم تا به حقوق خودمان آشنا شویم.

گیل آبادی نیز با اشاره به اینکه حتی قانون هم در روح زمان قابل تغییر است، بیان کرد: کسانی که قانون را می نویسند سعی‌شان بر این است که قانون برای حال و آینده باشد اما قانون هم باید قابلیت انعطاف پذیری داشته باشد. به ما تهمت نفاق، جاسوسی و سیاست کاری زده شده اما نظر جمع بر متانت بود و قرار بر این شد که پاسخی ندهیم در حالی که بسیاری از این اتهامات مصداق عمل مجرمانه است. مساله دیگر پرداختن به مسایل حاشیه ای است چون خیلی ها می خواهند از این طریق بین ما تفرقه ایجاد کنند که نباید گول آن را بخوریم. اینکه بخش هایی از حرف های یک نفر را تقطیع کنید و با توجه به منافع شخصی از آن بهره ببرید درست نیست.

وی افزود: توهم عملکرد یکی دیگر از مسایل مطرح شده و حرف های گزافی است که نباید رها شود و باید دوستان آن را مطالبه کنند. رویه غلط دیگری که وجود دارد این است که چرا قبل از دادن مجوز باید از گروه ها تعهد گرفته شود بنابراین رویه های غلط باید به سمت اصلاح بروند. ما حرف های هرکدام از مسئولان را می شنویم‌ اما واقعیت این است این همه سال حرف زدید به کجا رسیدید پس کمی هم شنونده باشید.

رحمانیان نیز عنوان کرد من از اینکه آقای سالاری پاسخگو بود و به نشست ما آمد تشکر می کنم اما خوشحالم از بیانیه ای که شورای نظارت داد و در آن گفته بود تئاتر سیاسی یا سیاست بازی! چون باید دید چه کسانی بین تئاتر سیاسی و سیاست بازی توفیر می‌گذارند. تعطیلی خیلی از تئاترها به این دلیل است که شورای نظارت نمی تواند بین تئاتر سیاسی و سیاست بازی فرق بگذارد. منظور ما از ممیزی این‌ دوستانی نیستند که الان در شورای نظارت مشغول هستند، هیچ کدام از این دوستان مسبب ۱۸ سال ممنوع الکاری بهرام بیضایی نیستند پس منظور ما، شما نیستید اما نگویید درباره سانسور و ممیزی صحبت نشود.

وی با ابراز تاسف از اینکه ویدیویی که از درگیری‌های لفظی جلسه پیشین کانون کارگردانان منتشر شده، بسیار پربازدید بوده است، اضافه کرد: وقتی فیلم این تشنج این گونه مورد توجه است، باید تاسف خورد چراکه نشان می‌دهد از هر چه بگذریم، سخن زرد خوش‌تر است در حالی که این گونه ویدیوهای جنجالی، هیچ کمکی به اصلاح مشکلات ما نمی‌کند.

نمی‌توان برای هنرمند تعیین تکلیف کرد

در ادامه بهزاد فراهانی به عنوان اولین سخنران جلسه در سخنانی عنوان کرد: در تمامی کارهایی که به صحنه بردم با پدیده سانسور و مساله عدم درک شوراهای متفاوتی که کارها را می بینند، روبرو شدم. من نمایشی داشتم به عنوان «مفتش» که پرده اولش اجرا شد و پرده دوم گفتند برق ها رفته و نمی توانیم امنیت اجرا را تامین کنیم اما وقتی بیرون آمدیم، دیدیم که همه جا برق دارد و فقط برق تئاترشهر را قطع کرده اند. من در زمان ۲ رئیس جمهور نتوانستم کار کنم چون به من گفتند ما نمی توانیم پول دهیم که شما ما را نقد کنید.

وی با اشاره به مواردی که در برخی از نمایش هایش با ممیزی سلیقه ای روبرو شده است، گفت: در دهه ۶۰ واژه هایی چون عدالت، عشق و دگرگونی در کارهای ما سانسور می شد اما حداقل دولت هزینه ای برای اجرا کارها پرداخت می کرد اما الان دولت نه تنها کمک هزینه نمی دهد بلکه ۲۰ درصد هم از گیشه می گیرد. یا می گویند باید بازیگر مشهور داشته باشید تا به شما اجرا بدهیم. وقتی ۶۰ مورد ممیزی به یک نمایش بدهند روند اجرا و ریتم و ضرب آهنگ آن به هم می ریزد. این نوع نگاه به تئاتر فرهنگ ما را زخمی و خونین می کند.

صادقی با اشاره به اینکه مساله کارکردن و دوست داشتن دروازه های ورود به تمدن هستند، بیان کرد: چه شده است که ما مردم دیگر همدیگر را دوست نداریم و مثلا چرا من هنرمند باید از مدیرم بدم بیاید و به او مهری نداشته باشم. چرا من نوعی نمی توانم خوب کار کنم.

آگاه نیز با با اشاره به اینکه فرض را بر این بگذارید که ۹۹ درصد تئاترهای مملکت را احزاب مختلف اجرا می کنند، گفت: اگر هر گروه تئاتری با دیدگاه و مواضع مختلف خلاف موازین و قانون اساسی جمهوری اسلامی حرفی نزند چه ایرادی دارد که بتواند اجرا داشته باشد. ما در حقوق قضایی نمی توانیم برای هنرمند تعیین تکلیف کنیم فقط می توانیم بگوییم فلان کار خلاف قانون است با خیر.

محمد رحمانیان نیز در ادامه با اشاره به موارد ممیزی که در سال های اخیر دیده عنوان کرد من صدای شکستن استخوان های ۲ نفر را با چشم خودم دیدم یکی بهرام بیضایی که بعد از ۱۹ اجرا کارش متوقف شد یکی بهزاد فراهانی سر نمایش «مفتش».

از طریق تئاتر دموکراسی ایجاد کنیم

در ادامه محمد امیریاراحمدی به عنوان سخنران بعدی جلسه با اشاره به اینکه تئاتر بیش از هرچیزی افشاکننده بحران های توسعه است و ما توسعه ناکارآمد، ناعادلانه و نامتعادل داریم که از طریق درآمدهای نفتی به دست می آید نه بخش تولید.

این نمایشنامه نویس با تشریح نقش مهم تئاتر در کشورهای توسعه یافته عنوان کرد: در یک کشور توسعه یافته، یکی از مهم‌ترین کارهای دولت، نظارت بر اجرای درست توسعه است و تئاتر به عنوان افشاکننده بحران‌های توسعه، کاربرد پیدا می‌کند اما در کشوری با توسعه نامتوازن معلوم است دولت از تئاتر حمایت نمی‌کند چون خودش مسبب روند ضد توسعه است. تا مادامی که مدیریت کشور اصلاح نشود و گوشی برای شنوا وجود نداشته باشد ما یک قدم به جلو بر نخواهیم داشت.

قطب الدین صادقی در ادامه با اشاره به اینکه به خشونت روی صحنه تئاتر معتقد است تا از خشونت عریان و نزاع های خیابانی جلوگیری کند، گفت: یونانی ها کشف کردند از طریق تئاتر می توان دموکراسی ایجاد کرد. به جای اینکه افراد جامعه به جان هم بیفتند، کاراکترهایی متضاد روی صحنه خلق می شوند و به جان هم می افتند. اینجاست که هنر به کار می آید تا خشونت خیابانی شکل نگیرد. برای داشتن یک جامعه سالم که رو به آینده، حرکت کند، نیازمند یک جامعه نمایشی هستیم که در آن کاراکترهای گوناگون رو در روی هم قرار بگیرند. اروپا این را فهمیده و اجرا می کنند ولی ما هنوز نفهمیده ایم.

گیل آبادی نیز بیان کرد: اصولا یکی از مطالبات جدی ما برگشتن به قانون است چون رویه هایی که باب شده بدعت تازه ای گذاشته و اصلا خلاف قانون عمل می کند.

محمودرضا رحیمی سخنران بعدی جلسه بود که در ابتدا با اشاره به اینکه نمی‌خواهد صحبتی درباره موارد ممیزی آثار خودش بکند چون همه تجربیاتی شبیه به هم دارند، در یادداشتی که نوشته بود درباره سیاست های دولت های مختلف در طول قرن ها در زمینه ممیزی آثار و حضور هنرمندانی چون کریستوفر مارلو در شورای ممیزی عصر الیزابت و مواردی از این دست صحبت کرد.

هنرمندانی که برای سهم‌گیری روبروی همکارانشان قرار گرفتند

وی در ادامه درباره تاریخ سانسور در کشور و الگویی که در طول زمان برای این مساله وجود داشته صحبت کرد و درباره خود هنرمندانی که برای گرفتن رانت و سهم گیری حاضر به اعمال ممیزی شده اند و حتی روبروی همکارانشان قرار گرفته اند و دوران آنها را تمام شده دانسته اند، سخن گفت.

آگاه نیز در ادامه عنوان کرد: وزارت فرهنگ باید حامی تئاتر باشد نه اینکه بگوید از فلان‌ گروه حمایت می کنیم از بقیه نه. وزارت ارشاد حق ندارد از قشر خاصی حمایت کند و درباره خوب یا بد بودن اثری نظر دهد. اما من با حمایت مالی مخالفم. وزارت ارشاد باید بی طرف باشد و جلو کسانی بایستد که مانع فعالیت همکارانشان می شوند نه اینکه خودش آنها را سانسور کند.

مژگان خالقی سخنران دیگر مراسم بود که درباره مشکلاتی که در سال های اخیر برای کارهایش به وجود آمده است، صحبت کرد.

صادقی نیز در این زمینه گفت: حق مشروع و قانونی ما خلاقیت است و هیچ کس حق ندارد این حق را از ما بگیرد.

در ادامه حسین کیانی به جای حسن معجونی که نتوانسته بود در جلسه حاضر شود، با خواندن یادداشتی درباره ممیزی آثارش در دهه های مختلف و بیان خاطراتی در این باره درباره «تئاترزدایی به وسیله تئاتر» سخن گفت.

در پایان نشست، جلسه پرسش و پاسخ با حضار برگزار شد.