ممنوعیت حجاب در فرانسه بحران بی‌هویتی در ساختار سیاسی را آشکار کرد

از سال ۱۹۸۹ با صدور دستور ممنوعیت حجاب برای سه تن از دانش آموزان دختر در یکی از دبیرستان‌های شهر «کریل» فرانسه و همزمان با جشن بزرگداشت سده دوم انقلاب فرانسه، سخنانی پیرامون حجاب در این کشور و پس از آن در اروپا ایجاد شد. طرح این موضوع از ریشه‌هایی نشأت می‌گیرد؛ به عنوان مثال یکی از اصولی که موجب جنبش روشنگری در اروپا شده و در پی آن انقلاب فرانسه به وقوع پیوست حجاب زن الجزایری بود.

از این رو باشگاه خبرنگاران جوان در مصاحبه با «استاوروس ماورودئاس»، استاد دانشگاه یونان جزئیات این موضوع را مورد بررسی قرار داده که مشروح آن در ذیل از نظر می گذرد.

-چرا دولت فرانسه سالهاست به دنبال محدود کردن مسلمانان هستند؟

استاوروس ماورودئاس: افزایش تعداد مسلمانان در غرب باعث شده که حاکمان از این موقعیت دچار وحشت شوند. از این رو در میان کشور‌های اروپایی فرانسه بیشترین فشار را روی مسلمانان وارد می‌کند. به گفته مرکز تخمین و آمار سازمان سیا و مراکز اطلاعاتی آمریکا از جمعیت کلی در فرانسه، مسلمانان بیش از ۱۰ درصد را تشکیل می‌دهند و از این جمعیت یک چهارم در شهر مارسی زندگی می‌کنند. رفتار دولت فرانسه در قبال مسلمانان حتی مخالف مفاهیمی است که خودش دهه هاست تعریف کرده و آن را وارد بستر جامعه کرده است. بر اساس مفهوم لائیسیته، از یک سو، دولت و حوزۀ عمومی از هیچ دینی پیروی نمی‌کنند و از سوی دیگر، دین ضمن برخورداری از همۀ آزادی‌ها در جامعۀ مدنی، هیچ قدرت سیاسی‌ای اعمال نمی‌کند. ولی در حال حاضر می‌بینیم رفتار‌های سیاسی در تناقض اساسی با همین مفهوم است.

-آیا دولت فرانسه از سوی مسلمانان احساس خطر می‌کند؟

استاوروس ماورودئاس: قتل تقریباً همزمان ناهل مرزوک، جوان ۱۷ ساله توسط پلیس و ممنوعیت استفاده از پوشش اسلامی در ورزش شاید به نظر تصادفی باشد، اما بحران هویت و شمول فرانسه را روشن می‌کند. بحث در مورد نژاد در فرانسه این روز‌ها به ویژه عمیقاً تابو و ممنوع است، زیرا در تضاد با آرمان‌های ادعایی بنیان‌گذار قوانین جمهوری است که همه مردم باید از حقوق جهانی یکسانی برخوردار باشند و باید به طور مساوی با آن‌ها رفتار شود. ژولین تالپین، جامعه شناس در مرکز ملی تحقیقات علمی که به مطالعه تبعیض در حومه فرانسه می‌پردازد، امروز معتقد است که فقط صحبت در مورد نژادپرستی باعث عمیق‌تر شدن مشکل در جامعه فرانسه می‌شود. مقامات فرانسه می‌گویند طبق اصل سکولاریسم فرانسه، که پس از انقلاب ۱۷۸۹ ظهور کرد تا کلیسای کاتولیک روم را از امور دولتی دور نگه دارد، با هدف اطمینان از این است که دولت هیچ مذهبی را ترویج نمی‌کند و هرکسی آزاد است هر دینی را که می‌خواهد داشته باشد. اما منتقدان می‌گویند که گاهی اوقات از آن به عنوان سلاحی برای حذف مسلمانان، به ویژه زنانی که پوشش اسلامی دارند، استفاده می‌کردند.

- چرا محدودیت برای مسلمانان در فرانسه اتفاق می‌افتد و کشور‌های دیگری همچون آلمان و انگلیس چنین حساسیتی ندارند؟

استاوروس ماورودئاس: به نظر من تفاوت در تمدن‌های این کشور‌ها می‌تواند ریشه برخورد متفاوت آن‌ها در قبال مسلمانان و جوامع اسلامی باشد. این همان نگاه متفاوت در اندیشه انگلوساکسون است که موجب می‌شود مصلحت بر ایدئولوژی ارجحیت پیدا کند و برخورد مقامات و دولت‌ها در مواجهه با یک مفهوم و یک رفتار متفاوت باشد. این به این معنی نیست که ما در آلمان، بلژیک، هلند و یا سایر کشور‌های اروپایی محدودیت‌هایی برای مسلمانان نداریم بلکه این ممنوعیت‌ها به شکل متفاوتی نمود بیرونی پیدا می‌کند. روند برخورد با مسلمانان در این کشور‌ها با فرانسه کاملاً متفاوت است. ولی متاسفانه مسلمانان در بیشتر جوامع اروپایی با مشکلاتی در سطوح مختلف رو به رو هستند و شاید بتوان گفت این مشکلات روز به روز هم عمیقتر و بیشتر می‌شود.

استاوروس ماورودئاس یکی از اساتید دانشگاه یونان است که مطالعات زیادی در زمینه تمدن، فرهنگ و شیوه‌های رفتاری سیاسی داشته است. از او مقالات زیادی در روزنامه‌ها و نشریات جهان از جمله نیویورک تایمز، لوپوئن و لوموند منتشر شده است.

باشگاه خبرنگاران جوان بین‌الملل اروپا و آمریکا