ترسیم راه طولانی با ابلاغ یک مصوبه/ ساترا اهمیت مسئولیت‌های خود را می‌داند؟

گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری دانشجو - فاطمه لولاچیان؛ بیش از دو ماه از مصوبه‌ی شورای عالی انقلاب فرهنگی، در موضوع نظارت صداوسیما بر سازمان صوت و تصویر ایران (ساترا) می‌گذرد. جلسات متعددی بر اساس همین مصوبه با حضور مدیران سینمایی و هنرمندان برگزار شده است. دبیر شورای عالی فرهنگی، بر نشست‌های هم‌اندیشی تاکید کرد که با حضور افراد فعال و موثر در شبکه نمایش خانگی صورت بگیرد و فضای تعاملی برای مدیران ناظر، فیلم‌سازان و برنامه‌سازان این حوزه شکل بگیرد.

پیش به سوی تعاملی سازنده

یک هفته پس از اعلام مصوبه‌ی جدید، عبدالحسین خسروپناه، دبیر شورای عالی فرهنگی به همراه هنرمندان و مدیران سینمایی جلسه‌ای ترتیب دادند. در این جلسه‌ی گفتگو محور که در صبح چهارشنبه ۷ تیر ماه برگزار شد، از بین هنرمندان، چهره‌هایی همچون فریدون جیرانی، غلامرضا موسوی، پژمان بازغی، محمدرضا تخت‌کشیان و عبدالرضا منجزی بودند و از جانب تیم مدیران به غیر ازمیزبان جلسه بود، سعید مقیسه، رئیس ساترا و سید‌محمد هاشمی، قائم‌مقام وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی حضور داشتند.

روزنامه فرهیختگان شرحی از گفتگو میان حاضران جلسه منتشر کرد. در ابتدا خسروپناه سعی بر از بین بردن سو تفاهمات ایجاد شده از متن مصوبه داشت. ایشان با تاکید بر این که برداشت منتقدین از تقسیم کار بین وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان صدا و سیما در حوزه صوت و تصویر فراگیر، دقیق و درست نیست، ابراز کرد: «درحقیقت پنج بند از این ماده واحده ناظر بر حل اختلاف و ایجاد تفاهم بین این دو دستگاه صداوسیما و وزارت ارشاد و تقسیم کار بین این دو دستگاه است. بر مبنای آن، بخشی از مسئولیت‌های صوت و تصویر فراگیر برعهده وزارت ارشاد و بخشی به عهده صداوسیما است. البته این ماده واحده، بند ششمی دارد که مربوط به تدوین اصول و سیاست‌های حوزه صوت و تصویر فراگیر است. در این اصول و سیاست‌ها مشخص می‌شود که چقدر ما معتقد به حکمرانی بخش خصوصی هستیم و تدوین سیاست‌هاست که مشخص می‌کند چقدر آزادی عمل به پلتفرم‌ها بدهیم.» در ادامه‌ی صحبت‌ها، به ضرورت حضور فعال بخش خصوصی، تعاونی‌ها، مجموعه‌های فرهنگی و حلقه‌های میانی و گروه‌های جهادی فرهنگی در عرصه فیلم و سریال و حوزه مختلف فرهنگ و هنر اشاره کردند.

در عصر رسانه، که بسیار سوگیری مطلب در آن بیشتر از قدیم شده است، اقدامات جدید و حساس بهتر است با آمادگی قبلی انجام شود. پس از اعلام مصوبه جدید از سوی شورای عالی فرهنگی جنجالی در فضای مجازی با تقطیع مطالب و فهم نادرست از متن آن، به وجود آمد و رسانه‌های معاند از این فرصت استفاده کرده و در ذهن مردم چیزی را کاشتند که خود می‌خواستند. جلسه‌ی توجیهی دبیر شورای عالی فرهنگی پس از این بدفهمی‌ها، می‌توانست قبل از اعلام این خبر باشد و با توضیح درباره‌ی متن مصوبه و هدف پشت این اقدام با بیانی رسا برای مردم، تصویر درستی را هم از نهاد‌های درگیر در آن (ساترا، ارشاد و صداوسیما)، می‌ساختند.

بعد از دبیر شورای عالی فرهنگی، سعید مقیسه، رئیس ساترا توضیحاتی در رابطه با ابهامات به وجود آمده از شیوه نظارت و کنترل ارائه داد. او در توضیح مجموعه کار‌هایی که در ساترا صورت گرفته است، گفت: «در ارتباط و تعامل با هنرمندان و نظارت بر تولید و نمایش خانگی باید بگویم که ما هر هفته بدون وقفه جلسه داشتیم. در سال ۴۲ هفته کاری داریم، اما در سال ۱۴۰۱، نزدیک به ۴۸ جلسه داشتیم، یعنی اگر یک روز هم تعطیل بوده، طوری جبران شده که ۶ روز اضافه آمده است. بعضی‌وقت‌ها که تعطیل بود، تلفنی جلسات را برگزار می‌کردیم و نتیجه‌اش هم شد اینکه الان بیش از ۵۰۰ قسمت سریال پخش شده، بیش از ۳۰۰ سریال درحال پخش و بیش از ۲۰۰ سریال منتظر پخش داریم. این‌ها یعنی چرخه نمایش خانگی فعال است. می‌خواهم بگویم مردم محروم نشدند. اتفاقا به نظرم زیاده‌روی شده است. قسمت‌هایی که از ولنگاری فضای مجازی پخش می‌شود و انصافا خارج از حدود ارزش‌های اخلاقی جامعه است باید کنترل شوند. شاید ما در هدایت درست تولید کاملا موفق نبوده باشیم، اما آن‌طور هم نیست که سد آهنی گذاشته باشند. درحال‌حاضر ۴۰۲ رسانه داریم که مجوز گرفته‌اند و کارشان را انجام می‌دهند.»

با وجود توضیحات سعید مقیسه از برنامه کاریشان در رابطه با برنامه‌های شبکه نمایش خانگی، پس از انتشار متن مصوبه، هنرمندان، کارگردانان و تهیه‌کنندگانی، با منکر شدن این خدمات، ادعا کردند که متن مصوبه این را می‌رساند که محدودیت برای آن‌ها بیشتر می‌شود. اگر شان کنترلگر و نهاد نظارت‌کننده حفظ می‌شد، با واکنش‌های منفعت‌طلبانه‌ی هنرمندان و کارگردانان برخورد و واقعیت را برای مردم شرح می‌دادند. در این موضوع برخی از هنرمندان به دفاع از ساترا پرداختند. از جمله «سعید نعمت‌الله» در گفتگو با خبرگزاری مهر بیان داشت: «در بخش دریافت مجوز تولید مسیر قانونی را طی کردیم و این مسیر قانونی جواب داد، درواقع جلو رفتیم و الان در حال برگزاری جلسات مجوز انتشار هستیم. واقعاً اگر همکاران ساترا برایم دردسرساز بودند می‌گفتم، ولی به هیچ‌وجه در مراحل دریافت مجوز تولید و انتشار از جانب ساترا اذیت نشدم».

رصتا خودی نشان داد

پس از انتشار مصوبه جدید، مجمع رسانه‌های صوت وتصویر فراگیر ایران (رصتا)، با حضور اکثریت اعضای شورا جلسه‌ای ترتیب دادند تا نمایندگان خود را در شورا‌های «تعیین صلاحیت حرفه‌ای» و «رقابت» انتخاب و به ساترا معرفی کنند.  اعضای این شورا در این نشست مشترک، تقسیم کار مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی میان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان صدا و سیما را اقدامی مناسب برای توسعه سکو‌های صوت‌و تصویر فراگیر خواندند.

در راستای گزارش خبرگزاری دانشجوآرش دارابیان دبیر شورای راهبری مجمع «رصتا» و مدیر رسانه «اپیزود» با اشاره به مصوبه شورای عالی انقلاب گفت: «اگر تمام نقد‌ها و مباحث در این حوزه را کنار بگذاریم، هم‌اکنون که با مصوبه شورای عالی انقلاب، جایگاه متولی حوزه نمایش خانگی مجددا تثبیت شده است، اتفاقی مبارکی رقم خورده است. امیدوارم همگی به یکدیگر کمک کنیم تا هرچه بیشتر به سمت مسیری خوب حرکت کنیم و آن را به سرانجامی خوب برسانیم و در نهایت در راستای کمک به بخش خصوصی گام بردارد.»

واکنش مثبت اعضا به این مصوبه و تاکیدشان بر از بین بردن برخی از نگرانی‌های هنرمندان با تسهیل‌گری، حمایت و نظارت ساترا، در این گفتگو مشخص شد. در ادامه توجه ویژه به رسانه‌های استانی و محلی و همچنین پیشنهاد نماینده‌ای در شورای راهبری «رصتا» برای رسیدگی به امور رسانه‌های استانی و محلی در ساترا و همچنین ارتباطات هرچه بیشتر سکو‌های استانی با سازمان صدا و سیما و دستگاه‌های اجرایی کشور مطرح شد.

بعد از این جلسه و مشخص شدن نمایندگان شورا‌های مختلف ساترا، مرکز ملی رقابت در بیانیه‌ای اعلام کرد که ساترا بدون حضور برخی افراد از جمله نمایندگان شورای رقابت تشکیل داده است؛ در حالی که هیچ‌گونه هماهنگی کتبی یا شفاهی با شورای رقابت در این خصوص صورت نگرفته است و شایعه تأیید این شورای خودخوانده از سوی شورای رقابت تکذیب می‌گردد. ساترا و اعضای رصتا در خصوص این بیانیه واکنشی نشان نداده و توضیحی ارائه نکردند.

بعد از گذشت یک ماه با مطالبات وپیگیری نهاد‌های مردمی از جمله بسیج دانشگاه امام صادق، رئیس صداوسیما در توییتی از ابلاغ مصوبه شورای عالی فرهنگی توسط رئیس جمهور خبر داد.

پس از ابلاغ این سیاست‌ها توقع می‌رود نهاد‌هایی مانند قوه قضاییه به برخورد قاطعانه با متخلفین بپردازند و دیگر نهاد‌های حاکمیتی از هرگونه دخالتی در این عرصه که خارج از شئون حاکمیتی آنهاست پرهیز کنند. مسئولان ساترا در امر نظارت، پیگیری مستمر خود را داشته و فیلمنامه‌ها را به دقت بررسی کنند. بیان رسای مسئولان و مدیران این سازمان با مخاطبان و مردم، می‌تواند همدلی و خوش بینی ایجاد کند. شبکه‌ی نمایش خانگی که الان بستر بزرگی برای تبلیغ ارزش‌ها و فرهنگ ایرانی ست، اگر دست کم گرفته نشود، می‌تواند به تبلیغ ایران چه از نظر فرهنگی و چه از نظر گردشگری کمک کند. این روز‌ها شاهد ترویج سریال‌های ایرانی در بین مردمان عرب، روس و ترک هستیم.

تجربه دو سال گذشته ساترا در همراهی سازنده با سکو‌ها موید این است که مسئولین ساترا از گسترش شاخه‌های تعاملی در ساختار سازمانی ساترا نباید بترسند و استفاده از افرادی با سابقه پربار علمی و اجرایی (نظیر اعضای شورای صدور مجوز تولید) می‌تواند به افزایش کیفیت تصمیمات این نهاد کمک فزاینده‌ای نماید.